İran: Bir milletvekili 9 milyon ailenin ‘yoksulluk sınırının altında’ yaşadığını açıkladı

İran parlamentosundaki bir milletvekili, 9 milyon İranlı ailenin yoksulluk sınırının altında yaşadığını açıkladı. Eski İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad, İran'da halkın öfkesinin taşmak üzere olduğuna dair uyarıda bulundu. Öte yandan İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, ülkede hayatın pahalılaşmasının protestolara yol açabileceğine dair muhafazakâr müttefiklerinden gelen uyarılarla karşı karşıya kaldı.
İran Parlamentosu İçişleri Komisyonu üyesi Milletvekili Muhammed Hasan Asferi, ülkenin karşı karşıya olduğu mevcut durumdan tüm İran taraflarını sorumlu tuttu. Gıda ürünlerinin ithalatındaki devlet desteğinin kaldırılmasını eleştiren Asferi bir gazeteye yaptığı açıklamada, “İnsanların ceplerini etkileyen ekonomik sorunları çözmek istediğimizde, yoksulluğun köklerini yok etmiyoruz. Aksine yoksulluk her geçen gün daha da kötüleşiyor” ifadelerini kullandı.
Milletvekili, ekonomi ile ilgili sorunların ‘vaatlerle ve lafla çözülemeyeceğini’ belirtti. İşçi maaşlarına yüzde 57'ye varan zam yapılmasına ilişkin söylenenleri önemsiz bulan milletvekili, “Bu (bireysel) gelirlerle yoksulluk sorunu nasıl çözülebilir?” dedi. Asferi, 9 milyon İranlı ailenin yoksulluk sınırının altında yaşadığına dikkat çekerek ‘ailelerin çoğunun ülkede düşük gelire sahip insanlarla ilgilenen İmam Komitesi ve Refah Örgütü'nden yardım almayı beklediğini’ kaydetti.
Eski İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad resmî web sitesi ‘Dawlat Bahar’a göre, İran'da ‘halkın öfkesinin taşmak üzere olduğuna’ dair uyarıda bulundu. Buşehr kentinde konuşan Ahmedinejad, “Bütün dünyada ve özellikle İran’da insan seli geliyor. İlk adım, halkın öfkesi” dedi.
Öte yandan Tahran Cuma İmamı Muhammed Hasan Ebu Turabi dünkü hutbesinde ülkenin ekonomik sorunlarının ‘geçmiş onlarca yılın ekonomi politikalarının bariz bir sonucu’ olduğunu söyleyerek, hükümetten düşük gelirli kişilere verilen devlet desteği ödemesini değiştirmeye karar verirse, insanları önceden bilgilendirmesini talep etti. Ayrıca ekonomik sorunlarla mücadele ederken ‘bilimsel olmayan’ kararlar alındığı konusunda uyarıda bulundu.
Ancak muhafazakarların kalesi Kum şehrinde, Kum Cuma İmamı Muhammed Saidi, suçlamalarını ‘düşmanlara’ yönelterek, “İnsanları sıkıntıya sokmaya çalışıyorlar” dedi ve yetkilileri ‘gece gündüz çalışarak bu komploları çökertmeye’ çağırdı. Aynı zamanda, ülke yetkililerine ‘ekonomiyi iyileştirmek, belirleyici kararlar almak ve yolsuzluk yapanlar ile ekonomiyi bozanların ellerini kesmek için harekete geçme’ çağrısında bulundu.
‘Islahat News’ sitesine göre İran'da söz sahibi olan din adamlarının kalesi sayılan Kum İlim Havzası Müderrisleri ve Araştırmacıları Birliği’nin üyesi Muhammed Taki Fazıl Meybodi, Reisi’ye bir uyarı mektubu gönderdi. Meybodi uyarı mektubunda, “Ülkenin ekonomik koşullarının iyileştirilememesi ve fiyat yükselişinin durdurulamaması durumunda açlar isyan edecektir ve isyan devrimden daha tehlikelidir” ifadelerini kullandı.
İran üniversitelerindeki Besic güçlerinin bir kolu olan ‘Besic Öğrenci Topluluğu’, gıda ürünlerinin fiyatlarının beklenmedik bir şekilde artması sonucunda ülkenin dört bir yanında ayaklanmaların patlak verme ihtimaline karşı Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’ye ‘ciddi’ uyarılarda bulundu.
Bu haftanın başlarında Şarku’l Avsat’a konuşan İranlı kaynaklar, İran’da gıda fiyatlarının artması, Viyana müzakerelerinin başarısız olacağına ilişkin endişelerin hız kazanması ve yetkililerin su politikaları ile yaz mevsiminde su kıtlığı yaşanması ihtimali yüzünden geçen sene ülkenin tanık olduğu protestoların tekrar etme olasılığına karşın yetkili makamların, güvenlik servislerine ve yargı makamlarına önümüzdeki üç ay için gösterilere karşı hazır olmaları yönünde ‘gizli direktifler’ verdiklerini aktardılar.
İran merkezli internet sitelerinde, un fiyatlarındaki artıştan dolayı ekmek fiyatlarının on kat arttığı ve makarna eksikliği ile ilgili haberler yer aldı. İran bir taraftan yeni bir enflasyon dalgası ile karşılaşırken, diğer taraftan da nükleer anlaşmayı canlandırmayı ve İran'a yönelik ekonomik yaptırımları kaldırmayı amaçlayan Viyana müzakerelerinin başarısız olacağına dair endişeler artıyor. Müzakerelerin sonuçları açıklanmadan önce hükümet, yeni mali yıla (21 Mart itibariyle) ithal gıda ürünlerine yönelik devlet desteğini kaldırarak başlama kararı aldı.
Hükümet, yolsuzluğa karşı yürüttüğü kampanyanın bir parçası olarak gıda ürünleri ithal edenlere devlet destekli dolar temin etmeye son verme kararının haklılığını savunuyor.
Hükümet Sözcüsü Ali Bahadıri Cehromi dün yaptığı açıklamada, ekmek fiyatlarının bu yıl sonuna kadar (21 Mart 2023) artmayacağını söyledi. Hükümetin resmi hesabından yapılan bir açıklamasında Sözcü:
“İran Cumhurbaşkanı ekmeğin fiyatının artmasına izin vermeyecek. Önceki yıllarda hükümet destekli dolar bazı mallara tahsis edilmişti, ancak ekonomik durumu iyileştireceği düşünülen mallar ile ilgili tam tersi oldu” ifadelerini kullandı.
Geçtiğimiz pazartesi günü, Millî Eğitim Bakanlığı çalışanları ve işçiler arasında ortak protesto gösterilerine tanık olundu. Öğretmenler Sendikası Koordinasyon Komitesi ve İşçi sendikaları, güvenlik güçlerinin İran'da Öğretmenler Günü'ne denk gelen ‘İşçi sınıfının Uluslararası Birlik, Mücadele ve Dayanışma Günü’ mitingine katılan öğretmenlere ve işçilere yönelik gözaltı furyası başlattıklarını aktardı.
İnsan Hakları İzleme Örgütü (Human Rights Watch-HRW), dün İranlı yetkililere 1 Mayıs protestoları sırasında tutuklanan öğretmenleri serbest bırakmaları çağrısında bulundu.
Öğretmenler Sendikası Koordinasyon Komitesi, geçtiğimiz günlerde tutuklanan 17 öğretmenin akıbetine ilişkin duyduğu endişeyi dile getirdi. Gözaltına alınanlardan bazılarının aileleriyle görüşmesi ve bir kısmının serbest bırakılmasıyla bu sayı dün 11'e düştü.
İran Milli Eğitim Bakanı Yusuf Nuri iki gün önce, protesto gösterilerine katılan öğretmenleri okuldan atmakla tehdit ederek bunu ‘yasadışı bir eylem’ olarak nitelendirdi.
Son aylarda İran, yüzde 40’ı aşan enflasyonun zorlu ekonomik koşullar altında maaşlarına yansımalarını protesto eden öğretmen ve diğer çalışanların protestolarına tanık oldu.
Fransız haber ajansına (AFP) göre İran merkezli İtimad Gazetesi, HRW’nin toplamda 38 öğretmenin tutuklandığını ve ‘17’sinin hala tutuklu durumda’ olduğunu bildirdiğini aktardı.
HRW’de araştırmacı olan Tara Sepehri Far konuya ilişkin yaptığı açıklamada, “İranlı yetkililer, ortak haklarını talep etmek için toplanmaya çalışan kişileri bir kez daha hapse göndermeye karar verdi” ifadelerini kullandı. İran İnsan Hakları İzleme Örgütü'nün yaptığı açıklamaya göre, nisan ayı ortasında sendika öğretmeni Resul Bedaği gösterilere katıldığı için beş yıl hapis cezasına çarptırıldı.
Örgüt, Tahran rejiminin İran yılının mart ayında başlamasından bu yana ‘aktivist öğretmenlere’ baskı uyguladığını belirtiyor.

Refik Huri

İran'ın tarihi geriye dönük olarak düzeltmenin imkânsız bir iş olduğunu kabul etmesi kolay değil. Coğrafyayla oynaması ve Ürdün Kralı İkinci Abdullah'ın Arap ve Sünni ayından Şii Hilali koparmak olarak adlandırdığı projeyi gerçekleştirmek umuduyla, Hegel'in tarihin kurnazlığı olarak adlandırdığı şeye karşı koymaya devam etmesi bir yanılsamadır. Hiçbir orta güç, bölgesel projesine hizmet etmek için savaşlara, kaosa ve istikrarsızlığa İran kadar bel bağlamamıştır. Donald Trump'ın Beyaz Saray'a dönmesinden önce bile, Mollaların yönettiği İslam Cumhuriyeti kadar fırtınanın ortasında duran bir bölgesel güç daha yoktur.

İran, onlarca yıl içinde İslami direniş adı altında silahlı mezhepçi örgütler kurarak en tehlikeli siyasi, askeri, güvenlik ve ideolojik yatırımı yaptı. Ardından bu örgütleri kendisini korumaya, İsrail ve en başta ABD olmak üzere Tahran'ın bütün düşmanlarına karşı vekaleten savaşmaya teşvik etti. Direniş ekseni ve arenalar birliği stratejisi aracılığıyla İsrail ile yaşanan çatışmada kendisini askeri bir aktör olarak dayattı. ABD'ye karşı olan ve onu Batı Asya’dan çıkarmak isteyen, ama bir anlaşma şansı varsa Washington’dan yana oynayan bir oyuncu, Arap sahnesinde bölgesel bir siyasi aktör olarak empoze etti. Çin, Rusya ve Kuzey Kore ile Richard Fontaine ve Andrea Kendall Taylor'ın kargaşa ekseni adını verdiği bir tür örtülü ittifaka da ulaşmış durumda. Kargaşa ekseni, ABD öncülüğündeki uluslararası sisteme karşı duruş ve çok kutuplu sisteme çağrıdır. Çoğulcu bir sistemin yokluğunda, kargaşa ekseninin kaos yaratmak için bir sistem projesine ihtiyacı yoktur.

Ancak İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi'nin İslam Cumhuriyeti'nin gücünün en önemli bileşeni olarak kabul ettiği direniş ekseninin nispeten düşük maliyeti, jeopolitik ve stratejik olarak maliyetli hale geldi. Zira öncelikle Hamas, İsrail'i sarsan Aksa Tufanı operasyonunun Filistin'i özgürleştirme dalgasının başlangıcı olacağını sandı. İkincisi, Hizbullah Güney Lübnan cephesi üzerinden Hamas'a destek savaşı başlatmaya karar verdi. Üçüncüsü, İran Suriye'de yayıldı. İlk önce Gazze’nin yapıları ve halkı bir imha savaşına maruz kaldı. Ardından Hizbullah ağır darbe aldı. Son olarak da Suriye'de Esed rejimi devrildi, böylece İran Suriye köprüsünü, Filistin kalesini, Arap derinliğini ve Lübnan arenasını kaybetti.

Esasında İran'ın bölgesel projesi, Velayet-i Fakih yönetimine giden yolda bir aşama olan Filistin'i kurtarma projesinden daha büyük ve her iki proje de şu anda çıkmaza girmiş durumda. Filistin'i kurtarma projesi sadece İsrail ve kıyamet silahlarına değil, ABD ve Avrupa duvarlarına tosladı ve Rusya ile Çin tarafından da kabul edilebilir bir proje değil. Ayrıca 22 Arap ülkesini temsil eden Arap Zirvesi, 2000'li yılların başındaki Beyrut Zirvesi'nden itibaren barışın stratejik bir tercih olduğunu teyit etti. İran'ın bölgesel projesi, ABD'yi askeri, güvenlik ve hatta ekonomik olarak Ortadoğu'dan çıkarmak gibi zorlu bir meydan okuma ile çatışıyor. Aynı zamanda kendi halkı, liderleri, ittifakları ve önemli stratejik konumu bulunan büyük ve güçlü bir Arap dünyasıyla da çatışıyor.

Filistin’i gerçekten kurtarmak isteği bir yana, kurtarma gücüne sahip olmayan Tahran, İsrail ile anlaşmazlık yoluyla da olsa iki devletli çözüm yoluna taş koymaya katkıda bulunuyor. Binyamin Netanyahu hükümeti Filistin devletinin kurulmasını reddediyor ve Batı Şeria ile Gazze'yi ilhak etmeyi amaçlıyor. Mollalar rejimi, Batı Şeria ve Gazze'de kurulacak Filistin devleti projesini engellemede İsrail’in ağırlığına ek ağırlık katıyor. Nitekim İsrail, Filistin devletinin kurulmasının Filistin'de bir İran terör üssü kurma projesi olduğunu iddia etmeye başladı. Netanyahu’ya göre sorun, İran'ın Suriye'den çekilmesinden ve İsrail'in Suriye ordusundan kalan stratejik silahları imha eden hava saldırıları düzenlemesinden ve Tahran adına savaşan örgütlerin zayıflatılmasından sonra bile devam ediyor. Hiçbir şey onun bu tutumunu değiştirmiyor. Oysa Irak’ın nükleer reaktörünü yerle bir eden saldırıyı düzenleyen 69. Filo'ya komuta eden pilotun İngiliz dergisi The Economist’e verdiği röportajda da söylediği gibi İsrail için en büyük tehdit İran değil, Filistinlilerle geçinememek ve birlikte yaşayamamaktır. Çünkü İsrail'in karşı karşıya olduğu asıl zorluk, ‘askeri gücünü stratejik kazanımlara ve barışa dönüştürmektir’, aksi takdirde kan daha uzun yıllar akmaya devam edecektir.

Büyük açmaz ikilidir; İran'ın bölgesel projesi, kendi kapasitesinden, Batı ile çatışmasından ve İsrail ile vekiller üzerinden savaşmasından daha büyüktür. Keza İsrail'in bölgesel projesi, Tel Aviv'in ekonomik, askeri ve sosyal olarak taşıyabileceğinden daha büyüktür. Batı ve Doğu'nun İsrail'in aşırılığına ve Filistin devletinin kurulması fırsatının kaçırılmasına yönelik sabrını zorlamaktadır. General Şaron'un dediği gibi, Washington'un hizmetinde olan “yüzen bir uçak gemisi” konumundan çıkıp Amerikan korumasına ihtiyaç duyan İsrail'in yükünü ABD'nin ne kadar süre ve ne ölçüde taşıyacağı da bilinmemektedir. Buradaki ders, herkesin göreceği şekilde duvara asılı olan Amerikalı stratejik analist Anthony Cordesman'ın şu sözüdür: “Savaşlar riskleri ortadan kaldırmakla ilgili değil, riskleri yönetmekle ilgilidir.”

*Bu makale Şarku’l Avsat tarafından Independent Arabia’dan çevrilmiştir.

İran: Bir milletvekili 9 milyon ailenin ‘yoksulluk sınırının altında’ yaşadığını açıkladı

‘Besic Öğrenci Topluluğu’ ayaklanmaların çıkma ihtimaline karşı Reisi’yi uyardı… Ahmedinejad ‘halkın öfkesinin taşacağını’ düşünüyor