Erbil ve Bağdat arasında yeni tartışma alanı: Irak yargısı

Irak yargısı son dönemde Bağdat ve Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) arasındaki ihtilaflı meselelerde bir tartışma sahası olmaya aday görünüyor.

Irak’ta siyaset ile yargı arasında ayrım yapmanın imkânsız olduğuna dair yaygın bir kanaat hâkim. Ancak Irak Başbakanı Mustafa el-Kazımi hükümeti ile Erbil arasındaki ilişkilerde son iki yıldır gözlemlenen olumlu atmosferle birlikte geleneksel siyasi çatışmanın yerini yargı çatışmasının aldığı söylenebilir.

Bağdat ve Erbil arasındaki yargı savaşı, Irak Yüksek Federal Mahkemesi’nin Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) yöneticisi Hoşyar Zebari’yi cumhurbaşkanlığı seçiminde saf dışı bırakmasıyla başladı. Mahkeme yolsuzluk suçlamalarından beraat etmemesini gerekçe göstererek Zebari’nin cumhurbaşkanlığı adaylığını iptal etti. Mahkeme bu karardan yaklaşık üç gün sonra IKBY’nin petrol ve gaz yasasının Irak Anayasası’na aykırı olduğuna hükmetti. Bağdat’taki El-Kerh Soruşturma Mahkemesi, önceki gün, Federal Mahkeme’nin şikayet başvurusu üzerine ‘karalama amaçlı ifadeler kullandığı’ gerekçesiyle Zebari’yi mahkemeye çağırdı.

Federal Mahkeme’nin geçersiz saydığı IKBY’nin petrol ve gaz yasası Bağdat ve Erbil arasındaki en derin sorunlardan biri olmaya devam ediyor. IKBY yargısının yaptığı çeşitli hukuki işlemler, küresel petrol şirketleriyle imzalanan sözleşmeler ve bunların doğurduğu karmaşık mali ve hukuki yükümlükler söz konusu soruna sebep oldu. Bu sorun ayrıca Bağdat’taki merkezi hükümet ile IKBY hükümeti arasındaki olumlu ilişkilerin gerilmesine neden oldu.

Ekim 2021’deki genel seçimlerin ardından, Meclis’teki sandalye sayıları büyük ölçüde gerileyen Şii siyasi parti ve grupların bir araya gelerek oluşturduğu Şii Koordinasyon Çerçevesi, Federal Mahkeme’nin IKBY’ye yönelik kararlarını, rekabet halinde olduğu Vatanı Kurtarma İttifakı’na karşı kullanıyor. Nitekim Sünni Egemenlik İttifakı ve Sadr Hareketi’nin içinde yer aldığı Vatanı Kurtarma İttifakı’nın üçüncü ve son üyesi KDP.

Şii Koordinasyon Çerçevesi, Federal Mahkeme’nin “Gıda Güvenliği ve Kalkınma için Acil Destek” isimli kanun tasarısını reddetmesi kararına yanıt olarak dün yaptığı açıklamada, “Hükümet Federal Mahkeme’nin IKBY petrolüne ilişkin kararının uygulanmasını önlemek amacıyla Bütçe Kanunu’na alternatif bir tasarıya başvurdu” ifadelerini kullandı.

IKBY Yargı Konseyi, Şii Koordinasyon Çerçevesi’nin söz konusu açıklamasına verdiği yanıtta, IKBY’nin petrol ve gaz yasasının Irak Anayasası’na aykırı olmadığını yineledi.

IKBY Yargı Konseyi’nin açıklamasında şu ifadelere yer verildi:

“IKBY hükümetinin petrol dosyası ve petrol işlemleriyle ilgili tutumları 2005 Irak Anayasası’na uygundur. IKBY Parlamentosu’ndan çıkan 2007 yılı 22 sayılı Petrol ve Gaz Kanunu’nun hükümleri Irak Anayasası’nın hükümlerine aykırı değildir. Petrol ve Gaz Kanunu’nun hükümleri işletilmeye devam edilmeli. Zira (Irak Anayasası’nın) 110’uncu maddesine göre, petrol ve doğalgaz dosyası artık federal makamların münhasır yetkisi dahilinde değil. Çünkü Irak Anayasası’nın 112’nci maddesi, federal hükümetin, gelirleri ülke genelindeki nüfus dağılımına uygun olarak adaletli bir şekilde dağıtması şartıyla petrol üreten bölgesel hükümetler ve vilayetlerle birlikte mevcut sahalardan çıkarılan petrolü ve gazı yöneteceğini ifade ediyor. Bunun gereği olarak, IKBY’de 2005 sonrası bulunan petrol sahaları IKBY’nin münhasır yetki kapsamına girer. IKBY’nin Petrol ve Gaz Kanunu’nun maddeleri, Irak Anayasası’nın hükümleriyle uyumludur ve bu hükümlere aykırı değildir.”

KDP yöneticisi Zebari’nin mahkemeye çağrılması meselesine gelince, Zebari önceki gün Twitter hesabından paylaştığı mesajda, “Aslında anayasal oluşu tartışmalı olan Federal Mahkeme bir kez daha kendini siyasetin ve seçim sürecinin üzerinde konumlandırdı ve sanki ülkenin yürütme ve yasama otoriteleri üzerinde endüljans ve vesayeti bulunuyor. Bu nedenle mevcut durum düzeltilmeli ve siyasallaşmış yargının zulmü engellenmelidir. Yargının üzerinde yasadan başka bir otorite yoktur” ifadelerini kullandı. Zebari, dün paylaştığı iki tweet’te ise Cumhurbaşkanı, Başbakan ve Meclis Başkanlarının başarısızlıkları ve yargının taraflı kararları sonucu oluşan “tehlikeli güvenlik ve siyasi açmaza” karşı uyardı. Zebari ayrıca ülkedeki “siyasi tıkanıklığa karşı gençlerden oluşan halk ayaklanmasının gelmekte olduğunu” ifade etti.