Erbil ve Bağdat arasında yeni tartışma alanı: Irak yargısı

Bağdat’taki El-Kerh Soruşturma Mahkemesi, yargıyla ilgili açıklamalarından dolayı Hoşyar Zebari’yi mahkemeye çağırdı.

Erbil ve Bağdat arasında yeni tartışma alanı: Irak yargısı
TT

Erbil ve Bağdat arasında yeni tartışma alanı: Irak yargısı

Erbil ve Bağdat arasında yeni tartışma alanı: Irak yargısı

Irak yargısı son dönemde Bağdat ve Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) arasındaki ihtilaflı meselelerde bir tartışma sahası olmaya aday görünüyor.
Irak’ta siyaset ile yargı arasında ayrım yapmanın imkânsız olduğuna dair yaygın bir kanaat hâkim. Ancak Irak Başbakanı Mustafa el-Kazımi hükümeti ile Erbil arasındaki ilişkilerde son iki yıldır gözlemlenen olumlu atmosferle birlikte geleneksel siyasi çatışmanın yerini yargı çatışmasının aldığı söylenebilir.
Bağdat ve Erbil arasındaki yargı savaşı, Irak Yüksek Federal Mahkemesi’nin Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) yöneticisi Hoşyar Zebari’yi cumhurbaşkanlığı seçiminde saf dışı bırakmasıyla başladı. Mahkeme yolsuzluk suçlamalarından beraat etmemesini gerekçe göstererek Zebari’nin cumhurbaşkanlığı adaylığını iptal etti. Mahkeme bu karardan yaklaşık üç gün sonra IKBY’nin petrol ve gaz yasasının Irak Anayasası’na aykırı olduğuna hükmetti. Bağdat’taki El-Kerh Soruşturma Mahkemesi, önceki gün, Federal Mahkeme’nin şikayet başvurusu üzerine ‘karalama amaçlı ifadeler kullandığı’ gerekçesiyle Zebari’yi mahkemeye çağırdı.
Federal Mahkeme’nin geçersiz saydığı IKBY’nin petrol ve gaz yasası Bağdat ve Erbil arasındaki en derin sorunlardan biri olmaya devam ediyor. IKBY yargısının yaptığı çeşitli hukuki işlemler, küresel petrol şirketleriyle imzalanan sözleşmeler ve bunların doğurduğu karmaşık mali ve hukuki yükümlükler söz konusu soruna sebep oldu. Bu sorun ayrıca Bağdat’taki merkezi hükümet ile IKBY hükümeti arasındaki olumlu ilişkilerin gerilmesine neden oldu.
Ekim 2021’deki genel seçimlerin ardından, Meclis’teki sandalye sayıları büyük ölçüde gerileyen Şii siyasi parti ve grupların bir araya gelerek oluşturduğu Şii Koordinasyon Çerçevesi, Federal Mahkeme’nin IKBY’ye yönelik kararlarını, rekabet halinde olduğu Vatanı Kurtarma İttifakı’na karşı kullanıyor. Nitekim Sünni Egemenlik İttifakı ve Sadr Hareketi’nin içinde yer aldığı Vatanı Kurtarma İttifakı’nın üçüncü ve son üyesi KDP.
Şii Koordinasyon Çerçevesi, Federal Mahkeme’nin “Gıda Güvenliği ve Kalkınma için Acil Destek” isimli kanun tasarısını reddetmesi kararına yanıt olarak dün yaptığı açıklamada, “Hükümet Federal Mahkeme’nin IKBY petrolüne ilişkin kararının uygulanmasını önlemek amacıyla Bütçe Kanunu’na alternatif bir tasarıya başvurdu” ifadelerini kullandı.
IKBY Yargı Konseyi, Şii Koordinasyon Çerçevesi’nin söz konusu açıklamasına verdiği yanıtta, IKBY’nin petrol ve gaz yasasının Irak Anayasası’na aykırı olmadığını yineledi.
IKBY Yargı Konseyi’nin açıklamasında şu ifadelere yer verildi:
“IKBY hükümetinin petrol dosyası ve petrol işlemleriyle ilgili tutumları 2005 Irak Anayasası’na uygundur. IKBY Parlamentosu’ndan çıkan 2007 yılı 22 sayılı Petrol ve Gaz Kanunu’nun hükümleri Irak Anayasası’nın hükümlerine aykırı değildir. Petrol ve Gaz Kanunu’nun hükümleri işletilmeye devam edilmeli. Zira (Irak Anayasası’nın) 110’uncu maddesine göre, petrol ve doğalgaz dosyası artık federal makamların münhasır yetkisi dahilinde değil. Çünkü Irak Anayasası’nın 112’nci maddesi, federal hükümetin, gelirleri ülke genelindeki nüfus dağılımına uygun olarak adaletli bir şekilde dağıtması şartıyla petrol üreten bölgesel hükümetler ve vilayetlerle birlikte mevcut sahalardan çıkarılan petrolü ve gazı yöneteceğini ifade ediyor. Bunun gereği olarak, IKBY’de 2005 sonrası bulunan petrol sahaları IKBY’nin münhasır yetki kapsamına girer. IKBY’nin Petrol ve Gaz Kanunu’nun maddeleri, Irak Anayasası’nın hükümleriyle uyumludur ve bu hükümlere aykırı değildir.”
KDP yöneticisi Zebari’nin mahkemeye çağrılması meselesine gelince, Zebari önceki gün Twitter hesabından paylaştığı mesajda, “Aslında anayasal oluşu tartışmalı olan Federal Mahkeme bir kez daha kendini siyasetin ve seçim sürecinin üzerinde konumlandırdı ve sanki ülkenin yürütme ve yasama otoriteleri üzerinde endüljans ve vesayeti bulunuyor. Bu nedenle mevcut durum düzeltilmeli ve siyasallaşmış yargının zulmü engellenmelidir. Yargının üzerinde yasadan başka bir otorite yoktur” ifadelerini kullandı. Zebari, dün paylaştığı iki tweet’te ise Cumhurbaşkanı, Başbakan ve Meclis Başkanlarının başarısızlıkları ve yargının taraflı kararları sonucu oluşan “tehlikeli güvenlik ve siyasi açmaza” karşı uyardı. Zebari ayrıca ülkedeki “siyasi tıkanıklığa karşı gençlerden oluşan halk ayaklanmasının gelmekte olduğunu” ifade etti.



Meclis Başkanı'nın ‘Irak'ın kimliği’ konusundaki açıklamaları siyasi krize yol açtı

 Irak Temsilciler Meclisi Başkanı Mahmud el-Meşhedani (Irak Temsilciler Meclisi internet sitesi)
Irak Temsilciler Meclisi Başkanı Mahmud el-Meşhedani (Irak Temsilciler Meclisi internet sitesi)
TT

Meclis Başkanı'nın ‘Irak'ın kimliği’ konusundaki açıklamaları siyasi krize yol açtı

 Irak Temsilciler Meclisi Başkanı Mahmud el-Meşhedani (Irak Temsilciler Meclisi internet sitesi)
Irak Temsilciler Meclisi Başkanı Mahmud el-Meşhedani (Irak Temsilciler Meclisi internet sitesi)

Irak Temsilciler Meclisi Başkanı Mahmud el-Meşhedani'nin açıklamaları, yardımcısı Muhsin el-Mendelavi ile yaşadığı tartışmanın ardından siyasi krize yol açarak dün yapılması planlanan oturumun ertelenmesine neden oldu.

El-Meşhedani, ‘Irak'ın kimliği’ olarak tanımladığı şeyin anayasa metninde belirtildiği gibi ‘Arap Birliği'nin kurucu üyesi’ olmakla ilişkilendirilmesini kınamış ve açıklamasında ‘bu kimliğin binlerce yıl öncesine dayandığını’ belirtmişti.

Söz konusu kimliğin bu bağlantıyla nitelendirilmesine ilişkin bir soruya cevaben el-Meşhedani, bu bağlantıyı tamamen uygunsuz bularak ‘saçma’ kelimesini kullandı ve siyasi bir krize yol açtı.

Oturumun ertelenmesine, yapılmaması konusunda ısrar etmesine ve açıklamalarını geri çekmemesine rağmen el-Meşhedani bugün X platformunda “Gerçek bir sınav anında Sünni bloklar başkan etrafında kenetleniyor” diye yazdı ve meclis başkanına destek vermek için parlamento merkezinde toplanan Sünni milletvekillerine atıfta bulundu.

Irak'ın siyasi geleneğine göre meclis başkanlığı Sünni güçlerin elindeyken, Kürtler cumhurbaşkanlığı, Şiiler ise başbakanlık koltuğuna oturuyor.

Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani'nin liderliğindeki İnşa ve Kalkınma Bloğu, yardımcısıyla patlak veren krizi kontrol altına almak amacıyla Sünni kampı dışından el-Meşhedani'ye desteğini açıklayan ilk siyasi bloklardan biri oldu.

İnşa ve Kalkınma Bloğu Sözcüsü Firas el-Meslemavi yaptığı basın açıklamasında, “Cabbar el-Kenani, Muhammed es-Sayhud, Kazım et-Tuki ve Murtaza es-Saadi'nin de aralarında bulunduğu 5 milletvekilinden oluşan blok liderliği, oturumu etkileyen sözlü tartışmalarla ilgili olarak parlamento içinde yaşananların koşullarını belirlemek üzere Temsilciler Meclisi Başkanlığı ile kapalı bir toplantı gerçekleştirdi” dedi.

El-Meslemavi, “Yaşananlar, meclis başkanlığının toplu olarak sorumlu olduğu bir emsal teşkil ediyor. Çünkü en yüksek yasama otoritesi olan yasama kurumunun başkanlığını ve üyelerini düzenleyen usul kuralları ve Temsilciler Meclisi yasası vardır. Bu nedenle bir blok olarak çözümlerle birlikteyiz ve oturumları düzenlemek ve önemli yasaları geçirmek için uygun yolları destekliyoruz” ifadelerini kullandı.

Sudani liderliğindeki İnşa ve Kalkınma Bloğu’nun el-Meşhedani ve yardımcılarıyla görüşmesi, parlamentodaki Sünni blokların el-Meşhedani'yi destekleyici bir tutum sergilemek üzere bir araya gelmesinin ardından gerçekleşti.

 Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani ile Temsilciler Meclisi Başkanı Mahmud el-Meşhedani arasında Bağdat'ta gerçekleşen bir görüşmeden (hükümet medyası)Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani ile Temsilciler Meclisi Başkanı Mahmud el-Meşhedani arasında Bağdat'ta gerçekleşen bir görüşmeden (hükümet medyası)

Yanlış anlama

Sünni bir siyasetçiye göre, ‘el-Meşhedani'nin açıklamaları herhangi bir belirsizlik içermiyor, ancak Şii güçlerin yardımcısını bu yöne iten kasıtlı bir iradesi olduğu anlaşılıyor’.

Adının açıklanmaması kaydıyla Şarku'l Avsat'a konuşan Sünni siyasetçi, “El-Meşhedani ile pek çok konuda aynı fikirde olmasam da, Irak'ın kimliği ve anayasal olarak Arap Birliği üyeliğiyle ilişkilendirilmesi konusunda söyledikleri doğru. Hatalı olan Irak anayasasını hazırlayan taraftır” dedi.

Söz konusu tartışma, Temsilciler Meclisi Başkan Yardımcısı Muhsin el-Mendelavi’nin el-Meşhedani'yi telefonla arayarak “Irak'a hakaret ettin” demesiyle başladı.

Telefon görüşmesiyle yetinmeyen el-Mendelavi tartışmayı sürdürmek üzere el-Meşhedani'nin ofisine gitti ve ‘Irak'ın kimliği’ hakkındaki açıklamalarına itiraz etti. El-Meşhedani ise “Irak, Arap Birliği kurumundan daha büyüktür, 7 bin yıllıktır ve kimliğini onlarca yıllık bir kurumdan alması makul değildir” şeklinde yanıt verdi.

El-Meşhedani'nin Arap Birliği'ne ilişkin açıklamaları, meclis başkanlığı ile ilişkilerde bardağı taşıran son damla gibi görünse de el-Meşhedani televizyonda yaptığı açıklamalarda, Irak'ta önümüzdeki ay gösteriler düzenleneceğini ve bir güvenlik sorunu yaşanması halinde ‘acil durum hükümetine’ gidilebileceğini söylemek gibi başka önemli konuları da gündeme getirdi. ABD'nin Halk Seferberlik Güçleri (Haşdi Şabi) ile ilgili olarak tüm siyasi liderlere mesaj gönderdiğini de doğrulayan el-Meşhedani, ABD'nin yaklaşımının Halk Seferberlik Güçleri’ni yapılandırmak değil, güvenlik güçlerine entegre etmek olduğunu belirtti.

‘Boşluğu doldurmak’

Araştırmacı Yahya el-Kubeysi Şarku’l Avsat'a yaptığı açıklamada şöyle dedi: “Devlet içindeki Sünni temsiliyeti sadece bir boşluğu dolduruyor, çünkü bu boşluğu Şii siyasi aktörler yönlendiriyor.”

El-Kubeysi'ye göre bu durum, Federal Yüksek Mahkeme'nin Irak Temsilciler Meclisi eski Başkanı Muhammed el-Halbusi'yi görevinden alma ve parlamentodan ihraç etme kararına kadar uzanıyor.

El-Kubeysi, “Bu karar anayasal ya da yasal bir argümana dayanmıyordu; daha ziyade siyasi bir karardı. Federal Yüksek Mahkeme de bu kararı almak için bir araçtı” ifadelerini kullandı.

Araştırmacı Seyf es-Saadi'ye göre ‘Temsilciler Meclisi'nin krizi 61. madde ve fıkralarında öngörülen yasama sürecinden sapması ve siyasi bloklar ile liderlerinin meclisin genel gidişatını kontrol etmesidir. Tüm sorumluluk meclis başkanlığına atfedilemez; aksine Temsilciler Meclisi Başkanı’nın sorumluluğu milletvekillerinin sorumluluğunu tamamlayıcı niteliktedir. Milletvekillerinin çoğu kendi bloklarının direktiflerini takip etmekte ve başkanlarının kararlarına uymamakta, bu da parlamento içinde tıkanıklığa yol açmaktadır.’

Es-Saadi Şarku’l Avsat'a verdiği demeçte, ‘beşinci parlamento döneminin sona erdiğini ve halen yürütme makamının performansını denetleyecek anayasal bir dayanaktan yoksun olduğunu’ ifade etti.