Irak’taki siyasi güçlerin kronik problemi: Günlük işleri yürütme statüsü kavramı

Irak’ta erken seçimlerin düzenlenmesinin üzerinden yedi ay geçti. Iraklı siyasi güçler, Mustafa el-Kazımi başkanlığında ve günlük işleri yürütme statüsünde olan hükümetle çalışmak konusunda bölünmüş durumdalar. 

Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr liderliğindeki Üçlü İttifak'ta yer alan bazı partiler de dahil olmak üzere ön planda olan siyasi güçler, Kazımi hükümetiyle ilgili bir sorun görmezken Şii siyasi güçleri bir araya getiren Koordinasyon Çerçevesi’ndeki bazı siyasi güçler ve bloklar, Kazımi hükümetinin iktidarda kalmaya devam etmesinin yalnızca rakiplerine, özellikle de en büyük rakipleri olan Mukteda es-Sadr'a hizmet ettiğini düşünüyorlar.

‘Günlük işleri yürütme statüsü’ ile ilgili tartışma, hem anayasal yorumu hem de pratikte taahhütleri yerine getirmek, hizmetler sunmak ve taraf olmadığı zorluklarla mücadele etmek zorunda olan bir hükümet olması gibi farklı boyutlara sahip. Şii tarafların kendi aralarındaki tartışmanın son iki gün içinde daha da artması ve bu tartışmanın silahlı çatışma boyutuna ulaşabileceği korkularının ortaya çıkmasından sonra, Başbakan Kazımi ve hükümeti üzerindeki baskılar arttı. Etkilenen taraflar, hükümetin özellikle mali hatalarını yakalayıp bunları kullanmaya başladılar. Gözlemciler, çeşitli siyasi güçlerin ve siyasetçilerin, günlük işleri yürütme statüsündeki hükümeti hedef alan eleştirilerinin bazı başarısızlıkları ya da yetkilerini aşmasıyla ilgili olmadığını daha ziyade siyasi güçlerin özellikle iki ana Şii gücün, (Sadr Hareketi ve Koordinasyon Çerçevesi) ortaklardan (Sünniler ve Kürtler) uzakta olsun ya da olmasın aralarındaki anlaşmazlıkları çözme konusundaki beceriksizliklerinden kaynaklandığını düşünüyorlar.

Seçimlerde birinci parti olan Sadr Hareketi, başından beri bir ulusal çoğunluk hükümetinin kurulması konusunda ısrarcı olurken İran'ı ve Irak siyaset sahnesinde İran ile bağlantılı birçok siyasi gücü kızdıran “Ne doğu ne de batı” sloganını kullandı. Mukteda es-Sadr, bölünmüş halde Şii Evi’nin dışından iki güçlü müttefiki (Muhammed el-Halbusi ve Hamis el-Hancer liderliğindeki (Sünni) Egemenlik İttifakı ve Mesud Barzani liderliğindeki Kürdistan Demokrat Partisi/KDP) yanına çekmeyi başardı. Ulusal çoğunluk hükümeti kurma konusunda ısrar eden Sadr, birçok girişiminin başarısız olmasına rağmen bu hedeften geri adım atmadı. Sadr tarafından kurulan ve ‘Vatanı Kurtarma İttifakı’ olarak adlandırılan üçlü ittifak, Meclis’te yapılan üç oturumunda da KDP'nin cumhurbaşkanı adayının seçilmesini sağlayamadı. Bunun üzerine Sadr, 40 günlük bir inzivaya çekilerek muhaliflerine yeni hükümeti kurma şansı tanıdı. Zaman dolduktan sonra Sadr, bu kez bağımsız milletvekillerine hükümeti kurmaları için 15 gün süre verdi. Ancak bağımsızlar, Sadr’ın rakibi Koordinasyon Çerçevesi’ne yakın görünen bir girişim başlattılar. Son olarak Sadr, diğer taraflara hükümet kurma fırsatı tanımak için 30 günlüğüne muhalefette kalacağını belirtti. Ancak bundan sadece bir gün sonra, Federal Yüksek Mahkeme'nin “Gıda Güvenliği ve Kalkınma için Acil Destek” isimli kanun tasarının yasalaşmasını reddetme kararının ardından, Federal Yüksek Mahkeme’ye ve muhaliflerine karşı sert eleştirilerle sahneye geri döndü.

Hükümetinin cari yıl bütçesi onaylanmayan ve siyasi güçlerin yarattığı birtakım krizlerle mücadele etmek için hükümeti tarafından sunulan Gıda Güvenliği ve Kalkınma için Acil Destek kanun tasarısı iptal edilen Başbakan Mustafa el-Kazımi, söz konusu siyasi güçlerin tam yetkiye sahip bir Irak hükümeti kurmadaki başarısızlığına katlanmak zorunda kalıyor. Kazımi, Şarku'l Avsat'ın da aralarında bulunduğu basın mensupları ve akademisyenlerin katıldığı bir toplantıda, siyasi blokların hatalarına ve seçimlerin üzerinden yedi ay geçmesine rağmen halen yeni bir hükümet kuramamalarına katlanamadığını açıkça vurguladı. Siyasi ablukanın bir sonucu olarak tek başına taşıması gereken yüklerden dolayı yorgun görünen Kazımi, buna rağmen fikirlerini açıkça ifade etmekten geri durmadı. Hükümetinin istisnai koşullarda kurulduğunu belirten Kazımi, seçimlerin yapılması görevini başarıyla yerine getirdiğinin altını çizdi. İktidara, önceki hükümetin çalışanların maaşlarını ödeyemediği bir dönemde geldiğini belirten Kazımi, şu anda Merkez Bankası'nda 71 milyar dolarlık rezerv olduğuna dikkati çekti.

Devletin yönetimiyle ilgili olarak milli gelirin sadece bir grup arasında değil, tüm Iraklılar arasında adil bir şekilde dağıtılması gerektiğini vurgulayan Kazımi, önceki hükümetlerdeki istihdam politikası nedeniyle bütçenin büyük kısmının çalışanlara gittiğini, buna karşın milyonlarca işsiz genç ve mezun için iş olanakları yaratacak gerçek yatırımlara harcanmadığını belirtti. Siyasi ablukanın nedeninin siyasi güçler arasındaki güven bunalımı olduğuna işaret eden Kazımi, hükümetinin dış politikada yaptıklarını da en önemli başarılarından biri olarak değerlendirdi.