ABD "sıradışı değere sahip" 30 tarihi eseri Kamboçya'ya iade etti

Kaçakçılıkla götürülen eserler arasında Hindu tanrılarının heykelleri de var

İade edilen eserler, ABD'deki koleksiyonerler ve müzelerde duruyordu (Reuters)
İade edilen eserler, ABD'deki koleksiyonerler ve müzelerde duruyordu (Reuters)
TT

ABD "sıradışı değere sahip" 30 tarihi eseri Kamboçya'ya iade etti

İade edilen eserler, ABD'deki koleksiyonerler ve müzelerde duruyordu (Reuters)
İade edilen eserler, ABD'deki koleksiyonerler ve müzelerde duruyordu (Reuters)

ABD, kaçakçılıkla Kamboçya'dan götürülen 30 tarihi eseri geri verdi. Pazartesi ABD'nin New York kentinde düzenlenen törende Manhattan Federal Savcısı Damian Williams, sanat eserlerini Kamboçya'nın ABD Büyükelçisi Keo Chhea'ya basının önünde teslim ederken şu ifadeleri kullandı: 
"Bu heykeller ve eserler Kamboçya halkı için sıradışı kültürel değere sahip. Kamboçya'nın kültürel mirasının Kamboçya halkına dönüşünü kutluyoruz. Tarihi eser kaçakçılığını azaltmak konusuna bağlılığımızı bir kere daha teyit ediyoruz."
Yaptığı konuşmada iki ülke arasındaki işbirliğini öven Büyükelçi Keo Chhea, eserlerin başkent Punom Pen'deki Kamboçya Ulusal Müzesi'nde sergileneceğini açıkladı.

Büyükelçi Chhea, "Kültürümüzün ruhlarını halkımıza geri götürmek gibi… Çok minnettarız" dedi (AP)

Güneydoğu Asya ülkesine geri verilen 30 eser arasında, Ganeşa ve bir tavuskuşunun üstünde yer alan Skanda'nın heykelleri var. Bu iki Hindu tanrısını tasvir eden eserler 10. yüzyıldan kalma ve 928-944 yılları arasında Khmer İmparatorluğu'nun başkenti olan Koh Ker'den çalınmış.
Özellikle 1960'tan 1990'lı yıllara kadar çalındığı bildirilen diğer eserlerin yapım tarihiyse Tunç Çağı'ndan 12. yüzyıla kadar çeşitlilik gösteriyor. 

Ganeşa heykelinin ağırlığı üç tondan fazla olduğu için törene getirilemedi (AP)

Manhattan Federal Savcılığı, binlerce heykelin önce Tayland'ın başkenti Bangkok'taki bir antikacıya, sonrasındaysa koleksiyonerlere, iş insanlarına ve Asya, Avrupa ve ABD'deki müzelere satıldığını ifade etti. Eserleri bulunduranlar ya ABD yönetiminin çağrısıyla ya da mahkeme kararıyla bunları geri vermiş.
Eserler, Bangkok merkezli ünlü tarihi eser kaçakçısı Douglas Latchford'dan alınmıştı. Tayland ve ABD vatandaşı olan Britanyalı Latchford'a 2019'da ABD'de dava açıldı. Ancak 89 yaşındaki ünlü kaçakçı, henüz iade edilemeden, yaşadığı Tayland'da bir yıl sonra öldü.

Eserlerin ekim ayında Kamboçya'ya dönmesi bekleniyor (AP)
 



Otizmde devrim niteliğinde gelişme

Fotoğraf: Unsplash
Fotoğraf: Unsplash
TT

Otizmde devrim niteliğinde gelişme

Fotoğraf: Unsplash
Fotoğraf: Unsplash

Araştırmacılar, otizmin 4 alt tipini keşfederek bu genetik durumun altında yatan biyolojiyi anlamaya yönelik "dönüştürücü bir adım" attı.

Princeton Üniversitesi ve Simons Vakfı'ndan bilim insanları, otizm kohort çalışması SPARK'taki 5 bin çocuğun verilerini analiz ederek bireyleri özellik kombinasyonlarına göre gruplandırdı.

Araştırmacılar belirli özelliklerle ilgili genetik bağlantılar aramak yerine, sosyal etkileşimlerden tekrarlayan davranışlara ve gelişimsel kilometre taşlarına kadar 230'dan fazla özelliği her bir kişide değerlendirdi.

Bu analiz sayesinde otizmin farklı genetik varyasyon modellerine sahip 4 alt tipini tanımlamayı başardılar.

Flatiron Enstitüsü'nde yardımcı araştırmacı bilim insanı ve çalışmanın ortak başyazarı Natalie Sauerwald, "Otizmin tek bir biyolojik hikayesi değil, birden fazla farklı anlatısı olduğunu görüyoruz" diyor.

Bu, geçmişteki genetik çalışmaların neden genellikle yetersiz kaldığını açıklamaya katkı sağlıyor; aslında birbirine karışmış birden fazla farklı bulmacaya baktığımızı fark etmeden bir yapbozu çözmeye çalışıyorduk. Bireyleri ilk başta alt tiplere ayırana kadar resmin tamamını, genetik örüntüleri göremedik.

Bu 4 alt tip Sosyal ve Davranışsal Zorluklar, Gelişimsel Gecikmeyle Birlikte Karma OSB (Otizm Spektrum Bozukluğu), Orta Derecede Zorluklar ve Geniş Çaplı Etkilenme olarak belirlendi.

İlk tip, otizmi olmayan çocuklarla benzer bir hızda gelişimsel kilometre taşlarına ulaşan fakat genellikle dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, anksiyete veya depresyon gibi eşlik eden sorunlar yaşayan çocukları kapsıyor.

İkinci tipte gelişimsel kilometre taşlarına ulaşmada gecikme görülürken eşlik eden rahatsızlıklara dair herhangi bir belirtiye rastlanmıyor.

Üçüncü tip olan Orta Derecede Zorluklar'da otizmle ilgili temel davranışlar olsa da diğer gruplar kadar güçlü değil. Otizmi olmayan çocuklarla benzer bir hızda kilometre taşlarına ulaşıyor ve eşlik eden rahatsızlıklar görülmüyor.

4. tipte en uç ve geniş kapsamlı zorluklar yaşanıyor.

Katılımcıların yüzde 37'sinin yer aldığı birinci ve yüzde 34'ünün bulunduğu üçüncü tip en yaygın gruplar. Yüzde 19'unu içeren ikinci ve yüzde 10'unun olduğu 4. tiplerse en nadir olanlar. 

Bulgular, genetik farklılıkların "yüzeyde benzeyen klinik görünümlerin ardındaki farklı mekanizmalara işaret ettiğini" vurguluyor.

Örneğin hem Geniş Çaplı Etkilenme hem de Karma OSB gruplarındaki çocuklar gelişimsel gecikme ve zihinsel engellilik gibi bazı önemli özellikleri paylaşıyor. Ancak ilk grupta, ebeveynlerden geçmeyen de novo mutasyonların en yüksek oranı görülürken, ikinci grubun nadir kalıtsal genetik varyantları taşıma olasılığı daha fazla.

Bulgular otizmin sadece 4 alt tipi olduğu anlamına gelmiyor; en az 4 tane bulunduğunu ve bunların hem klinik seviyede hem de genom düzeyinde araştırmalar için anlamlı olduğunu gösteren veri odaklı bir çerçevenin keşfedilmesini sağlıyor.

Otizmle mücadele eden ailelerin, çocuklarının hangi otizm alt tipine sahip olduğunu bilmesi yeni bir netlik, kişiye özel bakım, destek ve topluluk imkanı sunabilir.

Independent Türkçe