Güney Sudan lideri Mayardit, Şarku’l Avsat’a konuştu: Cuba Anlaşması başarısız olmadı, ancak finansmanı yok

Güney Sudan Devlet Başkanı Mayardit, ülkesinin Riyad ile ilişkisinin ‘stratejik’ olduğunu ve ‘Abyei meselesi’ konusundaki görüşmelerin yakın olduğunu söyledi

Güney Sudan Devlet Başkanı Salva Kiir Mayardit (Şarku’l Avsat)
Güney Sudan Devlet Başkanı Salva Kiir Mayardit (Şarku’l Avsat)
TT

Güney Sudan lideri Mayardit, Şarku’l Avsat’a konuştu: Cuba Anlaşması başarısız olmadı, ancak finansmanı yok

Güney Sudan Devlet Başkanı Salva Kiir Mayardit (Şarku’l Avsat)
Güney Sudan Devlet Başkanı Salva Kiir Mayardit (Şarku’l Avsat)

Salva Kiir Mayardit Güney Sudan Devlet Başkanı olmasından bu yana bir Arap gazetesine ilk kez röportaj verdi.
9 Temmuz 2011 tarihinde Güney Sudan devletinin Sudan Cumhuriyeti’nden bağımsızlığıyla sonuçlanan referandumun ardından devlet başkanı olarak ilk röportajında Mayardit, Sudan’daki Cuba Barış Anlaşması’nı savundu.
Mayardit, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada anlaşmanın başarısız olduğu iddialarını da yalanladı. Anlaşmanın bölgesel ve uluslararası finansmana ve desteğe ihtiyacı olduğunu söyleyen Mayardit, “Sudan barışı için Cuba Anlaşması’nın barışı sağlamadığına inananlarla hiçbir şekilde aynı fikirde değiliz. Barış anlaşmalarının imzalanmasının amacı savaşı durdurmaktır, olan da buydu” dedi. Salva Kiir Mayardit, Şarku’l Avsat’a verdiği röportajda “Şu anda çabamız, barış anlaşmasını uygulamaya devam etmektir. Çünkü anlaşmanın uygulanması güvenlik ve istikrarın sağlanmasına katkıda bulunacak, toplumsal, siyasi ve ekonomik güvenliği artıracaktır” ifadelerini kullandı.
Güney Sudan Devlet Başkanı, ülkesinin bir strateji olarak nitelendirdiği Suudi Arabistan ile ilişkilerinin gelişimini överken, bu ilişkilerin ‘sürekli gelişme içinde olduğunu ve farklı alanlarda iş birliği için daha geniş ufuklara doğru ilerlediğini’ dile getirdi. Mayardit, bu yılın başlarında Riyad’da gerçekleştirilen uluslararası forumlarda ortak öneme sahip konulara ilişkin yatırım, eğitim, sağlık, diplomatik ilişkiler, koordinasyon ve istişare gibi farklı alanları içeren Riyad ve Cuba arasında ortak iş birliği protokolünün imzalanmasına da değindi.
Güney Sudan Devlet Başkanı, Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Prens Faysal bin Ferhan’ın Cuba’ya yönelik ziyaretini memnuniyetle karşılarken, “Suudi Arabistan ile birçok iş birliği alanımız oldu. Özellikle petrol ve gaz, madencilik, tarım, inşaat, yol, turizm ve diğer sektörlerde umut verici yatırım fırsatlarımız oldu. Suudi Arabistan’ın petrol ve gaz alanındaki potansiyelinden yararlanmak istiyoruz. Çünkü Suudi şirketlerinin harika bir deneyimi var ve buna umutsuzca ihtiyacımız var” dedi. Devlet Başkanı, “Şarku’l Avsat gazetesi aracılığıyla kardeşimiz Suudi Arabistan’ı, Güney Sudan’da çeşitli alanlardaki olanakları ve bunlardan her iki ülkenin yararına nasıl yararlanabileceklerini öğrenmek için Güney Sudan’ı ziyaret etmeye davet ediyorum” ifadelerini kullandı.
İşte Güney Sudan Devlet Başkanı Salva Kiir Mayardit’in Şarku’l Avsat’a verdiği röportajın tamamı;
-Sayın Devlet Başkanı, başlangıçta, iki ülke arasında geçen Aralık ayında imzalanan protokol anlaşmasının ardından Riyad ve Cuba arasındaki ilişkilerde istikrarlı bir büyüme var. Bu ilişkiyi nasıl tanımlarsınız? Ayrıca iki ülke arasındaki en önemli iş birliği alanları nelerdir?
Bu soruyu yanıtlamadan önce Güney Sudan Cumhuriyeti’nin başkenti Cuba şehrinden size hoş geldiniz demek istiyorum. Bu soruyu cevaplamak için iki ülke arasındaki ilişkilerin sürekli gelişim içinde olduğunu söylüyor ve daha geniş ufuklara doğru gelişeceğini umuyoruz. Biz bu ilişkileri iki ülkenin her alanda yararlanabileceği bir strateji ve dışişleri bakanımızın geçen Aralık ayında Suudi Arabistan’a yaptığı ziyarette iki ülke dışişleri bakanları arasında ortak öneme sahip alanlarda imzalanan bir protokol olarak tanımlıyoruz. İş birliği alanlarına gelince, herkes biliyor ki Güney Sudan, başta petrol ve gaz, madencilik, tarım, inşaat, yol, turizm ve diğerleri olmak üzere çeşitli alanlarda umut verici fırsatlara sahip. Gazeteniz aracılığıyla Suudi Arabistan’daki yatırımcı kardeşleri, çeşitli alanlardaki bu olanakları ve bunlardan iki ülkedeki iki halk yararına nasıl yararlanılacağını öğrenmek için Güney Sudan’ı ziyaret etmeye davet ediyorum.
-İki ülke arasında mevcut veya yakın gelecekte iş birliği projeleri var mı ve bunların niteliği nedir?
İki ülke arasındaki iş birliği protokolünün imzalanmasının ardından artık projeleri sahaya koymaya çalışıyoruz. Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Prens Faysal bin Farhan’ın Güney Sudan’a yapacağı ziyarette bazı önemli konular ele alınacak. Daha sonra üzerinde anlaşmaya varılan noktaları uygulamak için her iki ülkedeki yetkililer arasında her biri kendi uzmanlık alanında toplantılar yapılacak. Özellikle petrol, gaz ve tarım alanında birçok toplantı yapılacak. Çünkü Suudi şirketlerin büyük tecrübesi nedeniyle Suudi Arabistan’ın petrol ve gaz alanındaki kabiliyetinden gerçekten yararlanmak istiyoruz. Buna çok ihtiyacımız var. İki ülke arasındaki iş birliğinin çevremizdeki ülkelere fayda sağlayacağını ve gelecekte bu ülkelere tecrübemizi aktarabileceğimizi tahmin ediyoruz. Bu konuda eklemek istediğimiz şey, Güney Sudan’ın özellikle tarımsal ürünler Sudan üzerinden Suudi Arabistan’a aktarılabildiği ve yem ve diğer şeyler üretmek için kullanabileceği verimli ve geniş tarım arazilerine sahip olmasıdır. Süt ve türevlerini üreten Suudi şirketlerinin Latin Amerika ülkelerinde yem yetiştirdiği, bunları gemilerle Suudi Arabistan’a naklettiği ve bunun da üretim maliyetini ikiye katladığı biliniyor. Bu nedenle Suudi şirketlerin Yukarı Nil’in Sudan sınırındaki kuzey bölgelerinde yem üretip Sudan üzerinden taşıyabileceklerine inanıyoruz. Bu durum maliyeti düşürür, nakliye süresini azaltır ve üretimi artırır.
-Ancak ister hizmetlerde ister temel altyapıda olsun, Güney Sudan'ın karşılaştığı zorluklarla nasıl başa çıkılmakta?
Güney Sudan’ı bağımsızlığa iten sebepler arasında temel hizmetlerin bozulması ve yeterli altyapının olmaması sayılabilir. Ancak bağımsızlıktan sonra hükümet, kalkınma projelerini gerçekleştirmek için gerekli olan temel hizmetleri ve altyapı projelerini sağlamaya devam etti. Farklı devlet kurumları tarafından desteklenen birçok proje var. Ama bazı silahlı grupların hükümete karşı yürüttüğü savaş sonucunda bazı bölgelerde güvenlik eksikliği ile temsil edilen, bu temel projeleri gerçekleştirmenin önünde bazı zorluklar bulunmaktadır. Ancak barış anlaşmasını imzaladıktan sonra şu an bu alanlardaki kalkınma çabalarını sürdürmeye çalışıyoruz. Diğer bir zorluk, tamamlanması için büyük fonlara ihtiyaç duyan bazı projelerin finansman eksikliğidir. Bu durum devlet bütçesi üzerinde büyük bir baskı oluşturmaktadır. Ancak bu projelerin finansmanı için bazı bölgesel ve uluslararası kuruluşlarla anlaşmalar yapmak istiyoruz.
-Sizi ilgilendiren ve sosyal, politik veya ekonomik güvenliği artırma düzeyinde ele almaya çalıştığınız en önemli sorunlar nelerdir?
Şu anda üzerinde çalıştığımız şey, hükümet ile farklı taraflar arasında imzalanan barış anlaşmasını uygulamaya devam etmektir. Çünkü anlaşmanın uygulanması, ülkede güvenlik ve istikrarın sağlanmasına etkin bir şekilde katkıda bulunacak ve ülkedeki sosyal, siyasi ve ekonomik güvenliği artıracaktır. Bu nedenle, şimdi tüm çabalarımız barış ve huzuru yaymak için anlaşmanın uygulanmasına odaklanmıştır.
-Ancak başta eğitim ve sağlık olmak üzere Güney Sudan’ın karşı karşıya olduğu başka zorluklar da var mı?
Sağlık ve eğitim sektörleri, gelişme ve ilerlemenin temeli olarak her düzeyde dikkat ettiğimiz önemli sektörler arasındadır. Bununla birlikte bu iki önemli sektör, eğitimli kadro eksikliği ve gerekli kaynakların eksikliği ile temsil edilen bazı zorluklardan mustariptir. Tüm bu koşullara rağmen biz bu iki önemli sektörü ileri taşıma kararı aldık. Meclis tarafından onaylanan son bütçe sağlık ve eğitim sektörlerine odaklandı. İleride bu bütçelerin sağlık ve eğitim hizmetleri konusundaki ihtiyacımızı karşılamak için iki katına çıkacağını umuyoruz. Ayrıca sağlık ve eğitim sektörlerine bu zorluğun üstesinden gelmek için eğitimli kadrolar sağlayarak yeterli sayıda kadro yetiştirmeyi amaçlıyoruz.
-Güney Sudan devletinin dini azınlıkların haklarına saygı göstermediğini iddia edenlere nasıl cevap vermektesiniz?
Öncelikle Güney Sudan, laik ve demokratik bir devlettir. Bu devlette vatandaşlık hak ve görevlerin temelidir. Ülke vatandaşları arasında din veya etnik köken temelinde ayrım yapılmamaktadır. Devletin laikliğine rağmen Müslümanların dini işlerini yürütmek için bir İslam konseyi ve Hristiyanların işlerini yürütmek için de bir kilise konseyi kuruldu. Ama genel görevleri üstlenme meselesine gelince bu, farklı siyasi güçlerin, çalışanlarını genel görev ve pozisyonları üstlenecek şekilde seçmeleri ile ilgilidir.
Daha ayrıntılı olarak Müslümanların katılımına bakarsanız, onları ulusal ve diğer düzeylerdeki tüm farklı hükümet düzeylerinde göreceksiniz. Ulusal düzeyde başkan yardımcılarından birinin Müslüman olduğunu görüyorsunuz. Kendisi Hizmetler Sektöründen Sorumlu Devlet Başkanı Yardımcısı Sayın Hüseyin Abdul Baki Akol’dur. Ayrıca çok sayıda Müslüman bakanımız ve danışmanımız vardır. Bu noktada Güney Sudan’da vatandaşlığın hak ve görevlerin temeli olduğunu ve ülkemizin vatandaşları arasında hiçbir şekilde ayrımcılık yapmadığımızı vurguluyorum.
-Sayın Başkan, bazı bölgelerde yerinden edilme durumu var. Peki bu durum nasıl kontrol altına alınabilir? Bu sorun için size yardım sağlayan uluslararası kuruluşlar var mı?
Evet. Bazı bölgelerde sel, kuraklık gibi doğal koşullar sonucunda vatandaşlarımız için ülke içinde yerinden olma ve dış göç durumu söz konusu. Ayrıca bazı muhalif grupların uyguladığı şiddet nedeniyle bazı bölgelerde güvenliğin sağlanamaması da bu yerinden edilmenin bir nedeni. Yerinden edilmiş insanlar, diğer bölgelerde güvenlik arayışı içinde köylerini terk etmektedir.
Hükümet, İnsani İşler ve Afetlerle Mücadele Bakanlığı aracılığıyla, yerinden edilmiş kişilerin karşı karşıya olduğu zorlukların üstesinden gelmek için ciddi ve güçlü bir şekilde çalışıyor. Normal hayata dönülmesi için kendi asli bölgelerine dönmelerini ve geçimlerini sağlamak üzere tarım ve diğer sektörlerde çalışmalarını sağlayacak koşulları oluşturmayı amaçlıyor. Ama mültecilere gelince, başta Sudan, Kongo ve Orta Afrika Cumhuriyeti olmak üzere komşu ülkelerden gelen mülteciler var. Bu ülkelere Güney Sudan’dan giden mülteciler de var ve onların insani ve yaşamsal koşullarını ele almak için ilgili uluslararası ve bölgesel kuruluşlarla ortak çalışıyoruz. Özellikle Birleşmiş Milletler kuruluşları olmak üzere uluslararası ve bölgesel örgütlerin iç yerinden edilmelere ve mültecilere yönelik iyi bir iş çıkardıkları bir gerçek. Bu kuruluşlar bu gruplara karşı görevlerini yapıyorlar.
-Güney Sudan’daki barış anlaşması, özellikle güvenlik ve istikrar açısından hedeflerine ne ölçüde ulaştı?
Hükümet ile çeşitli taraflar arasında 2018 yılında imzalanan barış anlaşması, ülkemiz için çok önemli bir şeyi başardı ve aynı ülkenin halkları arasındaki savaşı ve iç çatışmaları durdurdu. Bu anlaşmayı imzalamayan bazı gruplar olmasına rağmen şu anda Roma forumu aracılığıyla müzakereler yoluyla onları barış çabalarına dahil etmek için ciddi bir şekilde çalışıyoruz.
Aslında bu anlaşmayı uygulamak için tüm gruplardan ve her düzeydeki farklı siyasi güçlerden oluşan geniş tabanlı bir hükümet kuruldu. Ayrıca güçleri birleştirmeye ve askeri doktrini birleştirmek için onları birleşik kamplarda eğitmeye devam ettik. Kabile çatışmasını önlemek için vatandaşların ellerindeki silahları toplamak için çalışacağız.
Size şunu söylememe izin verin; yakın zamanda, barış anlaşmasının tarafları arasında, ‘önümüzdeki iki yıl boyunca geriye kalan uygulama programlarını tamamlayıcı ve üzerinde uzlaşı sağlanan bir yol haritası aracılığıyla geçiş döneminin uzatılması için’ anlaşmaya varıldı. Geçiş döneminin sonunda seçimlerin yapılması için uygun ortamın sağlanması amacıyla geçiş dönemi uzatıldı. Hükümet, Siyasi Partiler Kanunu ve Seçim Kanunu gibi gerekli kanunları değiştirerek ve daimî anayasa taslağını tamamlayarak seçimlerin yapılması için uygun koşulları sağlayacaktır. Ayrıca ülkede kapsamlı bir nüfus sayımı gerçekleştirerek nüfusu tespit edeceğiz. Aynı şekilde yerinden edilmişlerin ve mültecilerin gönüllü olarak kendi bölgelerine geri gönderilmesinin yanı sıra farklı verileri, coğrafi bölgeleri ve seçim merkezlerini belirlemek için kullanacağız. Gerekli hazırlıkları yaptıktan sonra geçiş döneminin sonunda seçimlere hazır olacağımızı temin ederiz.
-Güney Sudan’ın bağımsızlığından sonra özellikle güvenlik, siyasi ve ekonomik açıdan Hartum ile iş birliğini nasıl değerlendiriyorsunuz?
Güney Sudan’ın bağımsızlığını kazanmasının ardından Hartum ile referandum sonrası sorunlar konuşuldu. Bunlar, iki ülke arasında iş birliği protokollerinin imzalanmasıyla sonuçlanan ve uzun tartışmalara yol açan birçok dosyayla ilgili konulardır. Ele alınan en önemli konular arasında iki ülke vatandaşlarının dört özgürlüğü (mülk sahibi olma hakkı, hareket özgürlüğü, çalışma hakkı ve ikamet hakkı) ve Güney Sudan petrolünün Sudan limanlarından taşınması ve Güney Sudan’ın bağımsızlığından sonra Sudan’ın sahip olduğu bazı petrol tesislerinin kullanımı yer aldı. İki ülke arasında imzalanan bu protokoller, ortak iş birliğinin temelini oluşturdu. Şu an iş birliği beklentilerini daha geniş ufuklara taşımak için ciddi bir şekilde çalışıyoruz. Şu anda üzerinde çalıştığımız projeler arasında, Sudan’ın bazı yeni petrol sahalarının geliştirilmesi konusunda bazı yeteneklerinden nasıl yararlanılacağı yer alıyor. Ayrıca iki ülke arasındaki güvenlik iş birliğini geliştirmeye çalışıyoruz. Böylece her iki ülkenin toprakları da iki ülkenin hükümetlerine karşı çıkan silahlı gruplara bir kuluçka merkezi olarak kullanılamayacak.
-Hartum’daki mevcut durumu takip ediyorsunuz. Ayrıca Sudan’ın karşı karşıya olduğu sorunların çözümünde taraf ve arabulucu oldunuz. Sudan’daki krizi çözmek için ortaya koyacağınız girişimler var mı?
Güney Sudan Cumhuriyeti Hükümeti, Sudan Cumhuriyeti Geçici Hükümeti ile ilişkileri ayırmıştır. Çünkü Sudan bizim için stratejik boyutu olan bir ülkedir. Sudan geçiş hükümeti ile diğer Sudan partileri arasında arabulucu olduğumuz için askeri ve sivil bileşenler arasında dengeli ilişkiler sürdürüyoruz. Sudan’daki mevcut durumu değerlendirmek için, Sudan’da geçiş zorlukları olarak adlandırdığımız geçiş hükümetinin karşı karşıya olduğu bazı zorluklar olduğuna inanıyoruz. Tüm Sudanlıların ve farklı gruplarının ortak çabalarıyla bunların üstesinden gelinebilir. Şimdi başbakan atamak ve Sudan’ın rızasıyla bir geçiş hükümeti kurmak için bu zorlukların üstesinden gelmek amacıyla geçiş hükümeti ve farklı Sudanlı taraflarla birlikte çalışıyoruz.
-Cuba Barış Anlaşması’nın Sudan’ın barış ve istikrarında hedeflerine ulaşamadığını iddia edenlere nasıl cevap verirsiniz?
Öncelikle 3 Ekim 2020’de Sudan barışı için Cuba Anlaşması’nın imzalanmasının ikinci yıl dönümü vesilesiyle Sudan halkını tebrik etmeme izin verin. Sudan barışı için Cuba Anlaşması’nın hedeflerine ulaşmadığına inananlarla aynı fikirde değiliz. Çünkü barış anlaşmalarının imzalanmasının amacı savaşı durdurmak, savaşlara yol açan sebepleri ele almak ve yeniden kalkınma üzerinde çalışmaktır. Sormak istediğimiz soru şu: Savaş durdu mu? Biz ‘evet, Sudan’daki geçiş hükümeti ile barış anlaşmasının tarafları arasında Cuba Barış Anlaşması’nın imzalanmasından bu yana savaş durdu’ diyoruz. Şarku’l Avsat gazetesi aracılığıyla Abdulaziz Adem el-Hillu liderliğindeki Sudan Halk Kurtuluş Hareketi- Kuzey (SPLM-N) ve Abdulvahid Muhammed Nur liderliğindeki Sudan Kurtuluş Hareketi (SLM) de dahil olmak üzere barış anlaşmasını imzalamayan tarafları, ‘barış konusu tamamlanana ve silah taşıyan herkes barış yoluna dahil edilene kadar’ Sudan geçiş hükümeti ile müzakere etmeye davet etmeme izin verin.
Ayrıca size şunu söyleyebilirim ki barış anlaşması, başta Darfur’daki ve iki bölgedeki (Nubia Dağları ve Mavi Nil) güvenlik düzenlemeleri olmak üzere bazı maddelerin uygulanması için yeterli finansmanın olmaması çerçevesinde tek bir zorlukla karşı karşıya. Bu nedenle uluslararası ve bölgesel toplumu, barış anlaşmasını uygulayabilmeleri ve yerinden edilmişlerin ve mültecilerin geri dönüşüne yardımcı olacak kalkınmayı gerçekleştirebilmeleri için Sudan’daki kardeşlere destek sağlamaya çağırıyoruz.
-SPLM-N ve SLM arasında hala bir bağlantı var mı ve bu hareketlerin Sudan sahnesindeki etkilerinin boyutu nedir? Yaser Arman ve Malik Akkar’ın ayrılması ve bunun Sudan’daki barış çabaları üzerindeki etkisi nedir?
Güney Sudan’da referandum sonuçlarının açıklanmasının ardından Sudan Halk Kurtuluş Hareketi, Cuba’da önemli bir toplantı yaptı ve iki hareketin birbirinden ayrılmasına karar verildi. Sonuç olarak Malik Akkar liderliğinde Sudan Halk Kurtuluş Hareketi-Kuzey kuruldu. Abdulaziz Adem el-Hillu ve Yaser Arman, hareketin Genel Sekreteri olarak ona vekalet etti. O günden bu yana iki hareketin artık hiçbir bağlantısı yok, ancak her kurum diğerinden bağımsız çalışıyor. Dünün yoldaşları arasındaki örgütsel anlaşmazlıklara gelince, aralarındaki anlaşmazlığın bir iç mesele olduğunu söylüyoruz. Ancak bu anlaşmazlıkları Sudan’da istikrar ve barışı garanti edecek şekilde ele almaları konusunda onlara tavsiyelerde bulunabiliriz.
-Siz sayın Devlet Başkanı, Sudan’da istikrar ve barışı teşvik etmek için Hillu ve Akkar liderliğindeki bölünmüş kanatlarıyla hareketin sembollerini ileri taşımaya çalışıyor musunuz?
Çabalarımız artık Sudan’daki krizin genel çerçevede çözülmesine odaklanmış durumda ve SPLM-N ile sınırlı değil. Güney Sudan, ülke olarak Cuba Barış Anlaşması’nın uygulanmasında arabuluculuk ve garantörlük yapıyor. Sudan’da güvenlik ve istikrarın sağlanması için tüm taraflarla birlikte çalışıyoruz.
-Sudan ile Güney Sudan arasında Abyei meselesi hala muallakta. Bu meseleyi çözecek bir adım atıldı mı?
2005 yılında Kapsamlı Barış Anlaşması imzalandığında Güney Sudan halkının referandumuyla birlikte Abyei bölgesi halkının kendi kaderini tayin hakkını kullanma hakkı kararlaştırıldı. Ancak iki taraf arasındaki bazı zorluklar ve anlaşmazlıklar nedeniyle Abyei halkı kendi kaderini tayin hakkını kullanamadı ve bu nedenle Abyei meselesi iki ülke arasında askıda bekleyen meseleler arasına girdi. Güney Sudan’ın bağımsızlığından bu yana ve hala bu konuya yönelik çabalar devam ediyor. Son olarak Abyei sorununa nihai bir çözüm bulmak için Sudan tarafıyla görüşmek üzere Güney Sudan’daki bir dizi yetkiliyi içeren bir komite kuruldu. Önümüzdeki günlerde iki ülke arasında görüşmeler başlayacak, kesin çözüme ulaşmak için Cuba ve Hartum’da ortak görüşmeler yapılacak.
-Nahda (Hedasi) Barajı meselesi, hala aşağı havza ve kaynak ülkeler arasında tartışma konusu. Güney Sudan, bu anlaşmazlığı çözmek için herhangi bir girişimde bulunuyor mu?
Bu ikilemin en iyi çözümünün, Etiyopya ve Sudan gibi iyi komşuluk ilişkilerine ve Mısır gibi iyi ilişkilere sahip olduğumuz bu ülkeler arasında barışçıl ve uzlaşmacı bir çözüm olduğuna inanıyoruz. Bu ülkelerle toplu olarak iyi ilişkileri nedeniyle Güney Sudan, bu ülkelerin Nil sularından tüm tarafları tatmin edecek şekilde yararlanmalarını ve aradığımız iş birliğini gerçekleştirmelerini sağlayarak, bu konunun ele alınmasına önemli ve etkili bir katkı sağlayabilir.
-Son olarak Sayın Devlet Başkanı, Rusya- Ukrayna krizini, Güney Sudan ve dünyaya etkilerini nasıl değerlendiriyorsunuz?
Elbette Rusya ile Ukrayna arasındaki mevcut kriz, sizin de belirttiğiniz gibi sadece Güney Sudan’ı değil, tüm dünyadaki siyasi ve ekonomik sahneyi etkiliyor. Rusya, başta buğday olmak üzere en büyük petrol, gaz ve gıda tahıl üreticilerinden biridir. Ukrayna ise buğday ve diğer gıda tahıllarının en büyük üreticilerinden biridir. İki ülke arasındaki savaş, fiyatların yükselmesine ve savaşın varlığı ve ihracatın yokluğu sonucunda bu iki ülkeden gelen ürünlerin kıtlığına neden oldu. Savaşın ülkelerin ilerlemesini engelleyen sonuçlarından kaçınmak için bu tür sorunları barışçıl yollarla çözme çabalarını destekliyoruz. Rusya ve Ukrayna’yı, her iki tarafı da tatmin edecek çözümler bulmak ve uluslararası barış ve güvenliği korumak için müzakereleri sürdürmeye çağırıyoruz.



Darfur Bölgesi Valisi Minawi Al-Majalla’ya konuştu (2): Sudan’ın bölünmesini oldubittiye getirmek istiyorlar… HDK'nın operasyon odalarında yabancılar var

Darfur Bölgesi Valisi Mini Arko Minawi
Darfur Bölgesi Valisi Mini Arko Minawi
TT

Darfur Bölgesi Valisi Minawi Al-Majalla’ya konuştu (2): Sudan’ın bölünmesini oldubittiye getirmek istiyorlar… HDK'nın operasyon odalarında yabancılar var

Darfur Bölgesi Valisi Mini Arko Minawi
Darfur Bölgesi Valisi Mini Arko Minawi

Darfur Bölgesi Valisi Mini Arko Minawi, Al Majalla’ya verdiği röportajın ikinci bölümünde Sudan’la ilgili uluslararası ve bölgesel bir tartışmanın olduğunu belirtti. Minawi, “Sudan’ı ya bölmek istiyorlar ya da bölünmeyi oldubittiye getirmek istiyorlar” diyerek dışarıdan ülkeyi bölmeye yönelik bir plan yapıldığı uyarısında bulundu.

Röpottajın iilk bölümünde 15 Nisan’da Hartum'da tanık olduklarını anlatan Darfur Bölgesi Valisi Minawi, Muhammed Hamdan Dagalu komutasındaki HDK'nın başlangıçta yaklaşık 25 bin kişiden oluştuğunu ancak savaş başlamadan önce Hartum’a 120 bin HDK üyesinin getirildiğini belirterek, “Bunların yüzde 70'inden fazlası eğitimsizdi. Gerçek sicile sahip HDK’ya bağlı seçkin güçler arasında yer almıyordu. Sudan'ı yağmalamak ve işgal etmek için (başkent Hartum’a) farklı ülkelerden çok sayıda genç getirildi” şeklinde konuştu.

HDK’nın Darfur bölgesindeki 5 eyaleti askeri olarak kontrol ettiğini, ancak tam kontrole sahip olmadığını söyleyen Minawi, HDK’nın yanında Rus paralı asker grubu Wagner’in de rolü olduğuna dikkati çekerek “HDK üyelerinin yüzde 50’sinden fazlası yabancı uyruklu ve operasyon odalarında Sudanlı olmayan yabancı subaylar oturuyor” ifadelerini kullandı.

Rusya’nın Port Sudan’da askeri bir üs kurma anlaşmasının ‘öldüğünü’ belirten Minawi, ancak Sudan Ordusu ile Tahran arasında, askeri ortaklık karşılığında İran’ın ürettiği silahlı insansız hava araçlarının (SİHA) satın alımının da olduğu bir mutabakata varılabileceğini göz ardı etmedi.

İşte Darfur Bölgesi Valisi ve Sudan Kurtuluş Hareketi lideri Mini Arko Minawi ile Zoom uygulaması üzerinden yaptığımız röportajın ikinci bölümü:

*Sudan’daki savaşın, iki general (Sudan Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan ve HDK Komutanı Orgeneral Muhammed Hamdan Dagalu) arasındaki bir savaş olduğunu, Darfur’daki savaşın bir uzantısı olarak patlak verdiğini ve dolayısıyla Darfur’daki savaşın bitmediğini, mevcut savaş başlayınca Darfur'daki savaşın bir uzantısı olarak oldubittiye getirildiğini söyleyenler var. Siz bu konuda ne düşünüyorsunuz?

Bu doğru. Bu savaş, Darfur’daki savaşın, 1955 yılında Torit şehrinde patlak veren savaşın, Güney Sudan’daki savaşın, Nuba Dağları’ndaki savaşın, Mavi Nil’de yaşanan savaşın ve tüm birikmiş meselelerin bir uzantısıdır. Bunu neden söylediğime gelince öncelikle HDK'nın yapısı kabile temellidir. Kurulduğu dönemde Darfur'da çıkan olaylar adına oluşturuldu. Ben de başlarda bu oluşum içinde yer aldım. HDK, dönemin Cumhurbaşkanı Ömer Hasan el-Beşir'i, bazı generalleri ve yardımcılarıyla birlikte Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) önüne çıkarana kadar birtakım eylemler gerçekleştirdi.

Darfur'da bir soykırımın yaşandığı, 2003 yılında başlayan etnik temizliğin 2006 ve 2007 yıllarına kadar devam ettiği herkesçe biliniyor. Darfur’daki çatışmanın tüm dünyayı, bölgenin kontrolünü Afrika Birliği (AfB) tarafından gönderilen AMIS (African Union Mission in Sudan) adlı barışı koruma gücüne devredecek kadar ikilem içerisine soktuğu biliniyor. Durumun kötüleşmesi üzerine AfB Barışı Koruma Gücü’nün (AMIS) misyonu Birleşmiş Milletler (BM) tarafından oluşturulan bir görev gücüne devredildi. BM ve AfB’nin ortak görev gücüne o dönemde dünyanın en büyük misyonu olan ‘UNAMID’ (BM-AfB Darfur Misyonu) adı verildi.

FOTO: Minni Arko Minawi, Sudan hükümeti ile beş isyancı hareket arasında imzalanan barış anlaşmasının ardından Sudan Adalet ve Eşitlik Hareketi lideri Cibril İbrahim Muhammed ile birlikte, 31 Ağustos 2020 (Reuters)
 Minni Arko Minawi, Sudan hükümeti ile beş isyancı hareket arasında imzalanan barış anlaşmasının ardından Sudan Adalet ve Eşitlik Hareketi lideri Cibril İbrahim Muhammed ile birlikte, 31 Ağustos 2020 (Reuters)

Tüm bunlar olurken, merkez ile kenarlar arasındaki gerginlik, merkez beni çağırıncaya kadar zaman zaman şekil değiştirdi. O sıra iktidarda siyasal İslamcı Ulusal Kongre Partisi hükümeti vardı. HDK, demokratik dönemde Sadık el-Mehdi hükümeti ve şu ​​an Milli Ümmet Partisi’nin lideri olan general tarafından kurulmuş bir kabile ordusu olmasına rağmen ondan yardım istediler.

HDK, devletin kendisine sağladığı imkanlar sayesinde orduyu destekleyen bir yapıdan paralel bir orduya dönüştü.

*HDK, bahsettiğim gibi Darfur’daki daha önceki savaşta önemli bir rol üstlenmişti. Bu savaş yeniden başlamış gibi görünüyor. İhlallerden, sahadaki ve insani durumdan bahsediliyor. Şu an Darfur'daki askeri durumla ilgili nasıl bir harita çizersiniz?

HDK 2003-2004 döneminde bu saydıklarınızı içeren bir kültür üzerine kuruldu. Tıpkı ‘her kap içindekini dışına sızdırır’ deyiminde ifade edildiği gibi. HDK, son dakikaya yani hedef aldığı düşmanın kafasına sıkacağı son kurşuna kadar uygulanmak üzere manifesto geliştiren bir yapıdır. Dolayısıyla HDK’nın sahip olduğu bu kültür, karşınıza çıkan ne varsa mutlaka ele geçirilmesi gerektiğini salık verir. Karşısına çıkan tüm kadınlara tecavüz etmesi gerekiyor, çünkü o dönemde bu gücü oluşturan istihbarat üyelerinin bu güçleri oluşturmadaki gerçek niyeti bu tür ihlallere yol açmaktı. ‘Her kap içindekini dışına sızdırır’ derken kast ettiğim o kabın içindeki işte bu. Dolayısıyla bir şekilde iktidarı ele geçirmeye karar verdiklerinde, komşu ülkelerden çok sayıda paralı asker, savaş tutkunu, para düşkünü ve kaos müptelası, hiç eğitim almamış, vicdanı olmayan, çölden gelmiş, insanlık nedir bilmeyen kim varsa getirdiler. Hepsi Sudan sahasında, savaş alanında toplandı. Herkes bunun bir parçası oldu. Tecavüz olsun, yağma olsun, insanlara baskı olsun, başka şeyler olsun istediklerini yapıyorlar. Tam özgürlüğe sahipler. Hartum'da evlere el koydular. Sudan dışından gelenler ne Sudan halkını ne de Sudan ruhunu umursuyorlar. Çünkü ele geçirmek için geldiler. Yaklaşım bu. Onlara verilen mesaj da bu. Dolayısıyla aldıkları mesajı yerine getiriyorlar.

HDK’nın operasyon odalarında yabancı uyruklu, Sudanlı olmayan subaylar oturuyor

*HDK askeri olarak Darfur’un kontrol ediyor mu?

Evet, Darfur’u askeri olarak kontrol ediyor. Darfur dört eyaletten oluşuyordu. Darfur’daki savaş sırasında Ulusal Kongre Partisi hükümeti bu sayıyı Batı Darfur, Orta Darfur, Güney Darfur, Doğu Darfur ve Kuzey Darfur eyaletleri olmak üzere beşe çıkardı. HDK dört eyaleti kontrol ediyor, ama yönetimi ele geçirmedi. Tam bir kaos yaşanıyor. Vatandaşlar da bu yüzden tüm bu eyaletlerden kaçıyorlar. Gerçekler bunlar.

*Wagner güçlerinin HDK’ya Darfur'daki operasyonlarında yardım ettiği konuşuluyor. Bununla ilgili bir bilginiz var mı?

Bu konuda yeterli ve kesin bir bilgiye sahip değilim. Fakat savaştan önce bile duyduklarım ve elde ettiğim bilgiler doğrultusunda bunu göz ardı etmiyorum. Ama bu savaşı destekleyenler ve bu savaşı çok yüksek bir oranda, yüzde 50’nin üstünde yönetenler Sudanlı değiller. HDK’nın operasyon odalarında Sudanlı değil, yabancı uyruklu subaylar oturuyor.

(Soldan sağa) HDK Komutanı Orgeneral Muhammed Hamdan Daklu, Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan ve dönemin Başbakanı Abdullah Hamduk başkent Hartum'da düzenlenen bir tören sırasında, 8 Ekim 2020 (AFP)
(Soldan sağa) HDK Komutanı Orgeneral Muhammed Hamdan Daklu, Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan ve dönemin Başbakanı Abdullah Hamduk başkent Hartum'da düzenlenen bir tören sırasında, 8 Ekim 2020 (AFP)

*Sudanlı olmayanlar da var dediniz. Wagner’den olanların ve olmayanların olduğunu mu söylemek istiyorsunuz?

Evet, Wagner’den olanlar ve Wagner’den olmayanlar var.

*Wagner’den olmayanlar, yani Afrikalılar. Bildiğiniz gibi Çad'da darbe girişimi yaşandı. Kabilelerin Darfur bölgesine müdahalesi nedeniyle Darfur'daki savaşın Çad ve Orta Afrika'da yansımaları olduğunu düşünenler var. Bununla ilgili yorumunuz nedir?

Ben herhangi bir ülkenin adını vermedim ve daha fazla ileriye gitmek de istemiyorum. Ama Çad’a ile ilgili ne kastettiniz. Orada darbe girişimi mi oldu yoksa başka bir şey mi oldu bilmiyorum. Fakat güvenlik durumu ve kriz haline gelip çözülmesi gereken siyasi gerginliklerin yaşandığını biliyoruz. Ama bahsettiğim rol, Sudan'ın savaşın yönetilmesinde oynadığı rol. Burada Çad devletini kastetmiyorum.

Altın kaçakçılığı ve Sudan topraklarının sömürülmesi korkunç bir durum.

*Wagner meselesine dönecek olursak, basında Wagner'in HDK'yı desteklediğine dair birçok haber yer alıyor. Altın kaçakçılığına karıştığı konuşuluyor. Sizce bu haberler doğru mu? Bununla ilgili herhangi bir bilginiz var mı?

Biz bu tür haberleri ve bilgileri, hassas istihbarat bilgilerine sahip, modern istihbarat eğitimi almış, tecrübesi ve kabiliyeti yüksek, bu tür gelişmeleri takip edebilecek uyduları olan kişilerden alıyoruz. Elimde, basında çıkan haberleri teyit edecek bir bilgi yok ama altın kaçakçılığı ve Sudan topraklarının sömürüldüğü açık. Bu çok korkunç. Sudan'da kaynaklar gibi birçok alanda da sömürü var. Dolayısıyla bu sömürü sayesinde şimdi bu savaşın büyük potansiyeli ortaya çıktı.

*Milislerden ve HDK'dan bahsetmişken, sizce Orgeneral Hamideti ile ne ölçüde temas halindeydiniz? Hamideti’nin HDK’yı tamamen kontrol ettiğini düşünüyor musunuz? HDK’ın kaç üyesi var?

Bu güçler bir ya da birkaç kabileden oluşuyor. Hatta bu güçlerin içindeki kabilelerin doğal olarak kardeş lidere ve komutan yardımcısına yakınlıklarına göre düzenlenmiş kategorileri var. Bu yüzden sayıları çok. Ancak bu güçlere liderlik edenler seçkin kesimlerden kişiler. Seçkinler ve elitler birdir, kabile de birdir. Kabile içinde bile ailelerin en üst düzeyden en alt düzeye kadar çeşitlilik gösterdiği biliniyor.

*Tam bir kontrol ve net bir yapı olduğunu düşünüyor musunuz?

Tabii ki hayır, oluşumu gereği kontrol tam olamaz. Hatta bunu bizzat Hamideti bile söyledi. Olan bitenlerin sebebinin ‘isyancılar’ olduğunu ifade etti. Hamideti onlara böyle diyor. Hamideti’nin yardımcısı Sayın Abdurrahim Hamdan Dagalo ile görüştüm. O da (Darfur’daki) el-Cenine’de yaşananların ‘isyancılardan’ yani kendi kontrolleri dışında olanlardan kaynaklandığını düşünüyordu. Belki savaşlardan çıkar sağlıyorlar ve operasyonlarından faydalanıyorlar ama askeri emirlere ve talimatlara uyanlardan değiller. Bu sebeple isyancıların olduğuna şüphe yok. Bununla birlikte seçkinler gibi sistemin içinden gelen, ancak kişisel çıkar elde etme eğiliminde olanlar da var. Bunlar, HDK’nın düzenli ordu oluşturma yöntemiyle oluşturulmamasından ötürü varlar.

*HDK’nın üye sayısıyla ilgili bir tahmininiz var mı?

Sayılarını tam olarak bilmiyorum ama savaştan önce generallerden öğrendiğime göre Hartum’a dışarıdakiler hariç yaklaşık 120 bin HDK üyesi girdi. Bunların yüzde 70'inden fazlası eğitimsizdi. Gerçek sicile sahip HDK’ya bağlı seçkin güçler arasında yer almıyordu. Sudan'ı yağmalamak ve işgal etmek için (başkente) farklı ülkelerden çok sayıda genç getirildi.

Bu ittifak ‘Anayasal Bildiri’ üzerine kurulmuştu. Anayasal Bildirinin üç imzalı nüshası vardı ve her bir nüshada farklı hükümler yer alıyordu.

*Yaklaşık 120 bin HDK'lının Hartum'a girdiği söylenebilir mi?

O dönemde böyle olduğu söyleniyordu. Bu, Hartum'daki sayıydı. Çünkü savaşa altı aydan az bir süre kala HDK sayısının 25-30 bin civarında olduğunu söylüyorlardı. Ancak savaşa birkaç gün kala Hartum’a 120 binden fazla HDK üyesinin getirildiğini söylediler. Bu, sayının çok fazla olduğu ve çok az dönemde dramatik bir şekilde katlandığı anlamına geliyor. Bu artışın arkasında bir kuşatma vardı ve bunun arkasında da bir hedef.

*Röportajın başında Özgürlük ve Değişim Güçleri’nin (ÖDG) rolünden bahsettiniz. Siz o dönemde de önemli bir isimdiniz, şimdi de öylesiniz. 25 Ekim 2021 günü Abdullah Hamduk hükümetine yapılan darbe hakkında ne düşünüyorsunuz?

Hamduk hükümetine yapılan darbe üçüncü darbedir. Darbe diyebiliriz ama ben bunu darbe olarak görmüyorum. Çünkü iktidarı Beşir’in elinden alanlar Hamduk değil, Burhan ve Hamideti idi. Hamduk o dönem hükümetin üçüncü adamı olması için getirilmişti.

Orada bulunan görgü tanıklarından birinin aktardığına göre Hamduk 25 Ekim'den önce nüfuz sahibi biri değildi. Çünkü yönetim bizzat generallerin elindeydi. En nihayetinde Hamduk bir komutan değildi ve başbakanın yetkisi dahilinde olması gereken birçok konuda onlardan yardım istiyordu. Ancak Merkez Konseyi, ÖDG, ordu ve HDK arasında yapılan ittifak sonucu Hamduk hükümeti düştü. Bu bir darbeden ziyade bir ortaklığın sona ermesiydi. Çünkü bu ittifak ‘Anayasal Bildiri’ üzerine kurulmuştu. Anayasal Bildirinin üç imzalı nüshası vardı ve her bir nüshada farklı hükümler yer alıyordu. Dolayısıyla ne devlet ne de hükümet vardı. Bu da kaosun başlangıcı oldu.

Kaos, Anayasal Bildirinin imzalanmasıyla başladı.

*Kaos ile neyi kastediyorsunuz?

Kaos, Anayasal Bildiri imzalandığında başladı. ÖDG’nin Merkez Konsey kanadı ve ÖDG'yi kanla kurduğumuz, silahlı hareketlerle inşa ettiğimiz için benim de içinde bulunduğum Demokratik Blok kanadı dahil olmak üzere diğer gruplar tarafından darbe yapıldığına inanıyorduk. Ancak (eski Cumhurbaşkan Ömer) el-Beşir rejiminin devrilmesinin ardından ordu ve HDK ile ÖDG'nin temel oluşumuna karşı çıkanlar arasında gizli bir ittifak yapıldı. Çok sayıda kişi HDK'ya katıldı. Aslında Sudan'ın lehine değil de kendi lehlerine hedefleri olan ülkelerden uluslararası yardım aldılar. Bu kusurlu oluşum 25 Ekim'e kadar böyle devam etti.

FOTO: Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan ve dönemin Başbakanı Abdullah Hamduk Hartum'da siyasi bir anlaşmanın imzalandığı törende, 21 Kasım 2021 (Sudan Cumhurbaşkanlığı)
Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan ve dönemin Başbakanı Abdullah Hamduk Hartum'da siyasi bir anlaşmanın imzalandığı törende, 21 Kasım 2021 (Sudan Cumhurbaşkanlığı)

*Darbenin Burhan ile Hamideti tarafından Hamduk’a karşı yapılmadığını söylüyorsunuz ama gerçekte ÖDG ve Merkez Konsey kanadı içinde Hamideti’ye karşı bir anlaşmazlık mı vardı?

Darbe, ÖDG içinde gerçekleşti. ÖDG'den bazı gençler tarafından yönetilen ve Hamideti ve Burhan'la ittifak kurmalarını sağlayan bu darbe, 18 Ağustos 2019'da Beşir rejiminin düşmesinin ardından ‘geçiş hükümeti’ ve diğer oluşumların kisvesi altında üstü kapalı olarak gerçekleşti. Darbe böyle başladı. Bundan önce Hamideti ve Burhan Beşir'e darbe yaptı. Durum böyle ilerledi. Askeri Konsey’deki kardeşlerimiz darbecilerin merkez noktalarını tasfiye etmek için orduyu kullanıyorlardı. Mesela bir gün darbeye kalkışabilecekleri zayıflatmak için Burhan’ı kullanıyorlardı, başka bir gün askeri operasyonla iktidara gelebilecek silahlı hareketleri zayıflatmak için Hamideti'yi. Dile getirdikleri gizemli amaç da buydu.

*Sizce en fazla suçlu olan ÖDG-Merkez Konseyi mi?

Kesinlikle. Çünkü ÖDG-Merkez Konseyi, 25 Ekim öncesi dönemde siyasi güçlerle ulaşıp orduya sızdılar.

Sudan sahnesinde şu an yer alan taraflarla Anayasal Bildiriyi oluşturan taraflar aynı olduğundan bir yenilik görmüyorum.

*Hamideti ve Hamduk arasındaki son anlaşma hakkında ne düşünüyorsunuz?

Sivil Demokratik Güçler Koordinasyonu (Tekaddüm) lideri Abdullah Hamduk siyasi rol, HDK Komutanı Hamideti ise askeri rol oynuyordu. Dolayısıyla onların aynı partinin ya da örgütün kanatları olduğuna inanıyorum. Bu da Sudan halkı açısından ‘gülünç’ bir durum. Bir diğer ‘gülünç’ olan konu ise bu tür senaryolar, skeçler ve oyunlarla bizi kandırdıklarını düşünmeleri.

*Sizce bu Sudan'da daha geniş kapsamlı bir çözümün başlangıcı mı, yoksa şu an var olan bölünmenin devamı mı?

Henüz ortaya yeni bir yapı çıkmış değil. Sudan sahnesinde şu an yer alan taraflarla Anayasal Bildiriyi oluşturan taraflar aynı olduğundan bir yenilik görmüyorum.

*Ordu Komutanı Orgeneral Burhan ile iletişim halinde olduğunuzu sanıyorum, doğru mu?

Ben herkesle iletişim halindeyim. Ancak Cuba Barış Anlaşması çerçevesinde oluşturulan hükümetteyim. Bu hükümetin başında da hâlâ Orgeneral Burhan bulunuyor.

Bu savaşı yürüten ülkeler, Sudan’ı bölme ve bölgenin haritasını yeniden çizme planının arkasında olan ülkeler.

*Şu an Orgeneral Burhan’ın Port Sudan’da bulunduğu, ordunun güç merkezinin Port Sudan'da olduğu, Hamideti komutasındaki HDK’nın ise Hartum’da olduğu ve Darfur'da savaştığı bir durum söz konusu. Cevabını net olarak almak istediğim bir soru var. Sudan’ın bir gerçeklik bağlamında coğrafi olarak daha fazla bölünmeye doğru sürüklendiğini düşünüyor musunuz?

Bu savaşı ister orduda olsun ister HDK'da olsun, savaş saflarında yer alan Sudan vatandaşları ya da vatanseverler değil, devletler yürütüyor. Bu savaşı yürüten ülkeler, Sudan’ı bölme ve bölgenin haritasını yeniden çizme planının arkasında olan ülkelerdir. Eğer Sudan'da başarılı olurlar ve Sudan’ı bölmeyi başarırlarsa bu felaket daha fazla yere yayılacak. HDK, Hartum'dan dönüp kasım ayı sonları aralık ayı başlarına kadar Darfur’daki operasyonlara odaklandığında, amaç Darfur'u ele geçirmek ve bir oldubittiye getirmekti. Bu oldubittinin amacı, bir zamanlar Sudan’ın komşusu olan ülkelerde yaşananları tekrarlamaktı.

Bu elbette bildiğimiz gerçeklere dayanıyor. Bunun arkasında HDK’nın olması şart değil. Daha ziyade söz konusu ülkelerin bir gündemi var. Bu gündemin uygulanması gerekiyor ve iç unsurları da var.

FOTO: Sudan Ordusu ile HDK arasındaki çatışmalar sırasında başkent Hartum'da bir bölgede yükselen dumanlar, 8 Haziran 2023 (AP)
 Sudan Ordusu ile HDK arasındaki çatışmalar sırasında başkent Hartum'da bir bölgede yükselen dumanlar, 8 Haziran 2023 (AP)

*Kim o ülkeler?

İsim vererek hiçbir ülkeyi rencide etmek istemiyorum.

*Sudan'ın bölünmesinin oldubittiye getirilmesinden mi yoksa Sudan'ın bölünmesinden mi endişeleniyorsunuz?

Sudan’ın bölmek ya da bölünmeyi oldubittiye getirmek istiyorlar. Darfur'dan başlayıp HDK'nın Darfur’u ele geçirmesini ve ardından burayı insani yardım kisvesi altında kendisini dayatmasını istediler. Darfur'u ele geçirenlerin desteğiyle bu oldubittiye getirilecek. Hartum senaryosunun suya düşmesiyle bu senaryoya yöneldiler.

*Yani Sudan’ın bölünmesinden bahsediyoruz. Peki, ordu yalnızca Port Sudan’ı mı kontrol ediyor?

Ordu, Port Sudan'ı kontrol ediyor, Hartum'da, Darfur'da ve el-Faşir’de de ordu güçleri var. Yani ordu sadece Port Sudan’da değil, birçok bölgede güçleri var. Ancak örneğin, ülkeyi Port Sudan'dan yönetmeyi tercih ederse bu ordunun sadece Port Sudan’ı kontrol ettiği anlamına gelmez.

*Geçtiğimiz günlerde Burhan’ın Mısır’ı Hamideti’nin ise Libya’yı ziyaret ettiği söylendi. Bu ziyaretler oldu mu?

Hamideti’nin Libya’yı ziyaret ettiğine dair herhangi bir şey duymadım, ancak Burhan'ın Mısır ziyaret ettiğini biliyorum ve bu ziyareti takip ettim.

Mısır çok önemli ve Sudan’ın komşusu olan bir ülke. Sudan'daki istikrar Mısır’ın çıkarınadır. Aynı durum Sudan için de geçerli.

*Peki, Burhan’ın Mısır ziyaretini nasıl değerlendiriyorsunuz?

Bu sıradan bir ziyaretti. Mısır çok önemli ve Sudan’ın komşusu olan bir ülke. Sudan'daki istikrar Mısır’ın çıkarınadır. Aynı durum Sudan için de geçerli. İki ülkenin liderlerinin karşılıklı ziyaretlerde bulunmasının çok doğal olduğunu düşünüyorum.

*Eski ABD Başkanı George W. Bush'la şahsi ve doğrudan bir ilişkiniz vardı...

Şimdiye kadar birçok ABD’li ile şahsi ilişkilerim oldu. Cumhuriyetçi Parti'deki birçok önemli isimle de şahsi ilişkilerim var.

*ABD, birkaç gün önce Sudan'a özel bir temsilci atadı. ABD’nin Sudan’la ilgili eğilimleri hakkında ne düşünüyorsunuz?

Yeni özel temsilci atanmasını memnuniyetle karşıladık ama ABD’nin Sudan eğilimleri her zaman kurumsal eğilimler olarak kaldı. Kişisel ilişkilerden ziyade kurumlarının planlarına, kurumlarının ve ofislerinin yönlendirdiği yönlere ve yaklaşımlara bağlı olmaya devam etti. Bu konuda onlara yazdım ve Sudan'a yönelik politikalarını daha önceki özel temsilcilerin ve büyükelçilerin yönlendirmelerinden farklı bir şekilde ele almaları çağrısında bulundum. Çünkü Sudan çok büyük bir ülke. Kültürleri ve dinleri farklı milletlere ev sahipliği yapıyor. Burası uçsuz bucaksız bir ülke. Tüm bu milletler, Sudan'ın her karışını seviyor. Sudan'da iyi insanların yanında kötü insanların da olduğunu kabul etmezler. Dışarıdan gelen ve iyi biri olarak tanımlanan kişi Sudan’da sorun yaşayabilir. Bu yüzden onları Sudan'da istikrarın sağlanması ve Sudan halkının sevgisinin kazanılması için tüm sivil ve siyasi güçlerle temasa geçmeye çağırdım.

*Sanki siz de böyle olduğunu düşünmüyorsunuz?

Bilmiyorum. Çünkü atanan kişi henüz görevinde ilerleme kaydetmedi. Fakat son iki yıldır Sudan dosyasını bizi savaşa sürükleyecek şekilde yönetenlerle deneyimlerimiz oldu. Elbette onlarla birlikte başkaları da vardı. Onların değerlendirmeleri yanlış olabilir.

*Sudan'daki savaşta ABD’nin Sudan politikasının etkisi olduğunu düşünüyor musunuz?

Belki de bu, ABD’nin Sudan politikası değil, Sudan dosyasını yöneten kişilerin politikasıdır. Çünkü ABD, kendileri için belki de Sudan'dan daha büyük olan başka sorunlarla, Ukrayna gibi başka ülkelerle, başka eksenlerle ilgileniyordu. ABD’nin yol açtığı insani felaketlerin yanında büyük sorunlar da vardı. Örneğin Ukrayna, ABD’liler için bir iç felaketti. Belki de dosyaları yöneten kişiler tahminlerinde hata yapmışlardı.

Mevcut hükümetten ABD ile özel ilişkileri olduğuna dair herhangi bir sinyal almadım.

*Bu belki de şu ya da bu şekilde, Sudan hükümeti ile Rusya arasında, Port Sudan’da askeri bir deniz üssü kurulmasına ilişkin anlaşmaya atıftır. Belki de ABD’nin bu anlaşmayı engellemekte çıkarı vardır. Bize bu anlaşmayla ilgili daha fazla bilgi verebilir misiniz?

Bu anlaşma eski olmadığı gibi yeni de değil. Hatta bir anlaşma da değil, daha ziyade bir anlaşma taslağıydı ve henüz hayata geçirilmedi. Mevcut hükümetten ABD ile özel ilişkileri olduğuna dair herhangi bir sinyal almadım. Kimse bu konuyu gündeme getirmiyor.

*Ben Rusya’nın Port Sudan’a kurmak istediği askeri üsle ilgili anlaşmayı kastediyorum. Ordu ile Rusya arasında Port Sudan’da askeri üs kurulması konusunda sanırım bir taslak anlaşma vardı...

Şu an böyle bir anlaşma yok. Daha görüşülmedi bile. Ben bu anlaşmanın ölü doğmuş olabileceğine inananlardanım.

FOTO: Sınır Tanımayan Doktorlar (MSF) ekipleri Batı Darfur’da savaşta yaralananlara Çad'daki Adre Hastanesi’nde yardım ederken hastane önünde toplanan Sudanlı mülteciler, 16 Haziran 2023 (Reuters)
Sınır Tanımayan Doktorlar (MSF) ekipleri Batı Darfur’da savaşta yaralananlara Çad'daki Adre Hastanesi’nde yardım ederken hastane önünde toplanan Sudanlı mülteciler, 16 Haziran 2023 (Reuters)

*İran’ın, Kızıldeniz kıyısında bir deniz üssüne sahip olma karşılığında Sudan ordusunun envanterine SİHA sağlamayı teklif ettiğine dair haberleri okumuşsunuzdur. Bu konuda ne düşünüyorsunuz?

Tüm bunlar gerçek olmaktan ziyade basında dolaşan söylentiler. Sizin gibi ben de bu haberleri okudum, ancak şimdiye kadar bununla ilgili resmi bir hükümet kaynağından bilgi almadım. Ben de hükümetin içindeyim. Bu haberin doğru mu yanlış mı olduğunu herhangi bir zamanda herhangi bir kaynaktan tespit edebilirim. Ancak sorduğum insanlardan hiçbiri bana bunun doğruluğunu teyit edemedi. İran ya da başka ülkelerle iş birliği konusuna gelince, tüm bunlar ülkeler arası ilişkilere, özellikle Sudan gibi bir ülkenin değerlendirmesine, dış politikasına ve şu andaki mevcut durumuna bağlı. Ordu değil, devlet hisseder. Burada devlet ile orduyu birbirinden ayırmamız gerekiyor. Çünkü ordu devletin bir organıdır. Eğer devlet çevresinde bir kuşatma, kapatma, komplo olduğunu hissederse kuşatmayı kırabilecek herkesten yardım ister.

*Rusya, Port Sudan'da askeri üs kurmaya çalıştı, İran'ın da böyle bir girişimde bulunduğundan bahsediliyor. Aynı şekilde bölgedeki başka ülkeler için de aynı durum geçerli. Sudan konusunda bölgesel ve uluslararası bir rekabet olduğunu düşünüyor musunuz?

Bu savaş, Sudan konusunda uluslararası ve bölgesel rekabetin bir özelliğidir.

Sudan halkının tanık oldukları hiç kolay değil.

*Bu savaşın yakın zamanda sona ereceğini düşünüyor musunuz? Sizce bu savaşı sonlandırmanın en iyi yolu hangisi?

Elbette bu savaş bir gün bitecek. Çünkü savaş Sudan’da, dünyada ve hiçbir yerde normal olmayıp aksine anormal bir durumdur ve belli koşullar altında bitebilir. Dolayısıyla bu savaşa yol açan koşulların artık savaşa son vermenin bir yolunu bulması gerekiyor. Savaş, Sudan siyasi ve sivil güçlerinin onayı, birbirini tanıması, ulusal diyalog ve tüm tarafların rızasıyla sona erecektir. Sudan halkı bu noktaya ve bu kanaate ulaşırsa savaş bir daha başlamamak üzere biter.

FOTO: Batı Darfur'un yönetim şehri el-Faşir'de Sudan Kurtuluş Hareketi lideri Mini Arko Minawi ve ona sadık isyancılar, 19 Eylül 2008 (AFP)
 Batı Darfur'un yönetim şehri el-Faşir'de Sudan Kurtuluş Hareketi lideri Mini Arko Minawi ve ona sadık isyancılar, 19 Eylül 2008 (AFP)

*Gerçekten bunun olacağını düşünüyor musunuz?

Kesinlikle. Çünkü Sudan halkının sadece 15 Nisan savaşıyla değil, 70 yıllık bağımsızlık tarihi boyunca tanık oldukları hiç kolay değil.

*Size özel bir soru: Neden biraz ağır bir Arapça konuşuyorsunuz?

Ben Arapça konuşmayan bir kabileden geliyorum. Kabilemin farklı bir dili var. On yaşımdayken okula girdim ve Arapçayı burada öğrendim. İlk kez Arapça bir kelime duyduğumda on yaşındaydım. Arapça dersleri gördüm. Bu yüzden Arapçada dilim ağır geliyor, çünkü ana dilim değil.

*Darfur bölgesinde öğretmendiniz. Sonra Sudan Kurtuluş Hareketi'ne mi katıldınız?

Evet, bu doğru.

*Bu özel soruları size geçmişinizle ilgili okuyucularımıza daha fazla bilgi aktarmak için sordum.

Çok memnun oldum, teşekkür ederim.

*Bu röportaj Şarku’l Avsat tarafından Londra merkezli Al Majalla dergisinden çevrilmiştir.