Ukrayna’da iki şirket yetkilisine Rusya’yla iş birliği suçlaması

Ukraynalı iki şirket yetkilisi, ‘Rusya ile iş birliği yapmak’ ile suçlanıyor

Havada yakıt ikmali yapan Rus savaş uçakları (Reuters)
Havada yakıt ikmali yapan Rus savaş uçakları (Reuters)
TT

Ukrayna’da iki şirket yetkilisine Rusya’yla iş birliği suçlaması

Havada yakıt ikmali yapan Rus savaş uçakları (Reuters)
Havada yakıt ikmali yapan Rus savaş uçakları (Reuters)

Ukrayna Güvenlik Servisi (SBU), dün yaptığı açıklamada, Ukrayna merkezli uçak motoru üreticisi Motor Sich şirketinden iki yetkilinin Rusya ile iş birliği şüphesiyle tutuklandığını açıkladı. Söz konusu açıklamada, “Dev sanayi şirketi Motor Sich’in başkanı, Rusya Federasyonu ile iş birliği yaptığı şüphesiyle tutuklandı” ifadelerine değinildi. Aynı zamanda şirketin yurtdışı ekonomik faaliyetler departmanı başkanının da tutuklandığı belirtildi. Ancak SBU, söz konusu şahıs isimlerine değinmedi.
Bahsedilen şahısların Motor Sich tarafından Rus savaş uçaklarına yasadışı askeri teçhizat tedariki hakkında cezai soruşturma kapsamında iş birliği faaliyetleri ve saldırgan devlete yardım şüphesiyle tutuklandıkları ifade edildi. Şirketin Zaporijya bölgesinde bulunan fabrika yönetiminin Rus savunma grubu Rostec ile gizli anlaşma içinde hareket ettiğine değinen SBU, iki şüphelinin uçak motorlarının Rusya'ya yasadışı tedariki için ulusötesi kanallar kurduğunu bildirdi.
Rusya'nın bu motorları saldırı helikopterleri üretmek ve onarmak için kullandığına işaret eden SBU, Rusya'nın Ukrayna'yı işgali sürecinde bu durumdan büyük ölçekte faydalandığına dikkat çekti. İki şüphelinin yabancı bir tarafa tedarik sağlamak için başvuran Orta Doğu, Avrupa ve Doğu Asya'daki şirketlere motor satışı yaparak yaptırımları ihlal ettiği vurgulandı.
Rusya, Kırım'ın ilhak edildiği 2014 yılı öncesinde, endüstriyel türbinlerin yanı sıra helikopterler ve uçaklar için motorlar üreten Motor Sich şirketinin önde gelen müşterisiydi.
Diğer yandan ABD’li analist ve ABD’nin eski Ukrayna Büyükelçisi John Herbst, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in şu an çıkmazda kaldığı görüşünü dile getirdi. Putin’in Ukraynalı mevkidaşı Vladimir Zelenskiy hükümetini devirmek ve Ukrayna’daki siyasi kontrolü daha kapsamlı hale getirmek için yaklaşık sekiz ay önce bir savaş başlattığına ancak bu amaca ulaşılamadığına değinen Herbst, şimdi ise Putin hükümetinin stres belirtileri gösterdiğine dikkat çekti.
Şarku’l Avsat’ın Reuters haber ajansından aktardığı habere göre Atlantik Konseyi Avrasya Merkezi Kıdemli Direktörü Herbst, ABD merkezli The National Interest dergisinde yayınlanan yazısında, Putin'in siyasi kapsamda aldığı son kararların Ukrayna'nın doğu ve güneydeki başarılı karşı saldırısı sonucunda kaydedilen durumu daha da kötüleştirdiğini vurguladı.
Söz konusu karşı atak, Ukrayna'nın Moskova'nın tüm Donbass bölgesini ele geçirme kampanyasını durdurması ve önemli bir başarı elde etmesi ardından Ağustos ayı başlarında başladı. Nitekim Ukrayna, Eylül ayı ortalarına kadar Moskova'nın geçtiğimiz Nisan ayından bu yana ele geçirdiğinden daha fazla toprağı geri aldı. Ukrayna'nın bu başarısı, Rusya genelindeki yetkililerin savaş çabalarını eleştirmelerine yol açtı. Rusya’nın BRICS ülkelerinden dostları Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ve Hindistan Başbakanı Narendra Modi de Özbekistan'ın Semerkant şehrinde düzenlenen Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) zirvesinde Putin’in Ukrayna politikasını eleştirmişti.
Herbst, bu durum karşısında Putin’in ise Ukrayna'daki kuvvet eksikliğini gidermek için kısmi seferberlik ilanı ve kısmen Rus kontrolündeki dört Ukrayna bölgesinde şüpheli referandumların düzenlenmesi gibi riskli adımlar attığını vurguladı. Üst düzey Rus yetkililer ise Ukrayna saldırıları devam ettiği taktirde, nükleer silahlara başvurmak gibi Kremlin'in elindeki tüm araçlarla bu bölgelerin savunulabileceği yönünde açıklamalarda bulundu.
Ukrayna'ya yönelik işgalini ‘özel bir askeri operasyon’ adı altında başlatan Putin, böylece Rusların savaşta yer almasından kaçınmak istemişti.



AB’nin “iki devletli çözüm” yol haritası büyük engellerle karşı karşıya

AB Dışişleri Yüksek Temsilcisi Josep Borrell ve Filistin Dışişleri Bakanı Riyad el Maliki (EPA)
AB Dışişleri Yüksek Temsilcisi Josep Borrell ve Filistin Dışişleri Bakanı Riyad el Maliki (EPA)
TT

AB’nin “iki devletli çözüm” yol haritası büyük engellerle karşı karşıya

AB Dışişleri Yüksek Temsilcisi Josep Borrell ve Filistin Dışişleri Bakanı Riyad el Maliki (EPA)
AB Dışişleri Yüksek Temsilcisi Josep Borrell ve Filistin Dışişleri Bakanı Riyad el Maliki (EPA)

Avrupa Birliği (AB), Gazze Savaşı'nın üzerinden 109 gün geçmesine rağmen, üyeleri arasında derinleşen anlaşmazlıklar ve kendi içinde her biri büyük ölçüde bağımsız bir çizgiyi takip eden üç bloğun oluşması nedeniyle ateşkes çağrısı yapan tek bir toplu bildiri yayınlamayı başaramadı.

Ancak Pazartesi günü geçekleştirilen Dışişleri Bakanları toplantısında Suudi Arabistan, Mısır ve Ürdün Dışişleri Bakanları ile Arap Birliği Genel Sekreteri’nin yanı sıra Filistin ve İsrail ve AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell tarafından Gazze savaşındaki gelişmeleri “ertesi gün” olarak adlandırılan gün konusunda bir paradoks görüldü. Buradaki ironi, Avrupalıların bölünmelerine rağmen AB, Mısır, Ürdün, Suudi Arabistan ve Arap Birliği'nin düzenlediği "barışa hazırlık konferansı düzenlenmesi" çağrısına dayanan bir plan üzerinde anlaşması oldu. Filistinli ve İsrailli tarafların yokluğunda düzenlenebilecek konferansa ABD ve Birleşmiş Milletler (BM) de davet edildi. Amaç, “iki devletli çözümü” sahada gerçeğe dönüştürmek.

Avrupa planı, "barış için yol haritası" olarak adlandırılabilir. AB Ortadoğu Barış Süreci Özel Temsilcisi Sven Koopmans tarafından hazırlanan plan, Pazartesi günkü toplantıdan önce AB’nin 27 üyesine dağıtıldı. Hollanda, Danimarka ve Baltık Denizi ülkelerinin yanı sıra Almanya, Avusturya ve Çek Cumhuriyeti ağırlıklı olmak üzere AB içinde İsrail'e en yakın grubun buna karşı çıkmadı.

Onayın ana sinyali, bugüne kadar sadece diplomatik ve siyasi olarak değil, özellikle Alman ordusunun sahip olduğu en son silah ve teknolojileri sağlayarak kesinlikle İsrail'in yanında olmayı taahhüt eden Almanya'dan geldi. Berlin'in yaptığı son şey, Uluslararası Adalet Divanı önünde İsrail'e verdiği desteği teyit etmek ve İsrail'in Gazze'de “soykırım” yapmadığını tekrar tekrar iddia etmek oldu.

Paris'teki siyasi kaynaklar, Avrupalıların, yönelimleri ne olursa olsun, "Bugün Gazze savaşının İsrail'in sorunlarını çözmeyeceği ve bu başarılsa bile Hamas'ın ortadan kaldırılacağı kanaatine vardıklarını" ancak Hamas’ın yerini başka nesillerin alacağını ve bunun son olmayacağını söylüyor. Bu kaynaklar, Avrupalıların bugün İsrail'i kendisinden daha doğrusu onun yetkililerinden kurtarmaları gerektiğini düşündüklerini ve bunu başarmanın yolunun da İsrail'den geçtiğini aktarıyor.

srftbn
Netanyahu 18 Ocak'ta Tel Aviv'de basına konuşuyor (DPA)

Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock yaptığı açıklamada, “Böyle bir çözüm duymak istemediklerini söyleyenler başka bir alternatif de sunmadı” diyerek, barışın bölgenin tüm sakinlerini kapsamadığı sürece sağlanamayacağını ifade etti. Borrell, "Akıllarında başka hangi çözümler var? Tüm Filistinlilerin ayrılmasını sağlamak mı? Ya da hepsini öldürmek mi? Amacın, Hamas'ı ortadan kaldırmak olduğunu söylemek tek taraflı. Çünkü bu, Hamas'ın ne zaman yeterince zayıf olduğuna karar vermenin İsrail'e bağlı olacağı anlamına geliyor. Bu şekilde çalışmaya devam edemeyiz” dedi.

Gerçek şu ki, Avrupalıların ortaya attığı şey yeni bir şey değil, çünkü “barışın belirleyicileri” yıllardır biliniyor ve iki devletli çözüm, John Kirby'nin başarısız olduğu 2014'ten bu yana tartışılmıyor. Eski ABD Başkanı Barack Obama’nın danışmanı olan Kirby, İsraillileri Batı Şeria'daki yerleşim hızını azaltmaya ikna edemedi. Ancak bugün yeni olan şey, AB’nin farklılıklarını ve bölünmelerini bir kenara bırakmayı başarması.

AB’nin 7 Ekim'den bu yana sağladığı sınırsız desteğe rağmen AB’nin yayınladığı her açıklamaya İsrail’de büyük şüpheyle bakılıyor. Bunun son kanıtı, Fransız gazetesi Le Monde'un, İsrail Dışişleri Bakanı Israel Katz'ın Avrupa Birliği dışişleri bakanlarıyla yaptığı toplantıda aktardığı haber. Haberde Katz, İsrail’in tek müttefiki olduğunu bunun da ABD olduğunu ifade etti. Bu da Tel Aviv’in Brüksel’in değil yalnızca Washington’un planını kabul edeceği anlamına geliyor. Katz planı tartışmayı reddetti ve bunun yerine iki video kaset yayınladı. Birincisi İsrail'in Gazze Şeridi'ne liman olarak istediği yapay adayı, diğeri ise İsrail'i Hindistan'a bağlayan tren hattının güzergahını gösteriyor.

sdcevr
ABD Başkanı Joe Biden, 19 Ocak'ta ABD belediye başkanlarının toplantısı vesilesiyle Beyaz Saray’da konuşuyor (Reuters)

Avrupa Birliği'nin aradığı çözümün, İsrail'i tüm uluslararası forumlarda savunan, ona silah, teçhizat ve her türlü desteği sağlayan ABD tarafından benimsenmeden gün ışığına çıkamayacağına dair köklü bir kanaat var. Dolayısıyla onları etkileyebilecek ve bu tür bir çözümü kabul etmeye itebilecek olan taraf da AB. Geçtiğimiz hafta ABD Başkanı Joe Biden ile İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu arasında geçtiğimiz Pazar günü gerçekleşen son telefon görüşmesi, Netanyahu'nun reddettiği iki devletli çözüm konusunda aralarındaki derin anlaşmazlığı kamuoyuna ortaya çıkardı.

Pek çok analist, Netanyahu'nun cesaretini ve Biden'ı kızdırma isteğini iki devletli çözümü reddetmesini iki ana faktörle tekrarlayarak açıklıyor: Bunlardan biri, aşırı sağla olan siyasi ittifaka esir olması, iki devletli çözüme açılması durumunda bu ittifakın sürekli çökmesi ve Knesset'te sahip olduğu küçük çoğunluğu kaybetmesi tehdidi, ikinci ise Biden, başkanlık mücadelesinde İsrail'i desteklemek için Yahudi seslerine ve ABD'de İsrail adına çalışan dernek ve kuruluşların etkisine yöneldi. Ayrıca, Biden  İsrail Avrupalıların, Arapların ve dünya ülkeleri ve halklarının ezici çoğunluğunun istediği barışçıl çözümü kabul etmesi için İsrail'e ciddi baskı uygulayabilecek bir konumda.

Netanyahu iki devletli çözüme her zaman karşı çıktı ve bunu yalnızca bir kez ve gönülsüzce kabul etti. Burada, Avrupa'nın Washington'un tutumunun değişeceği yönündeki iddiası muhtemelen kaybedilecek ve eski Başkan Donald Trump'ın önümüzdeki Kasım ayında başkanlığı kazanması durumunda boşa çıkacak.

Soru şu, Avrupalıların elinde ne var? İsrail'in planlarına uymayı reddederek onlarla yüzleşmesi durumunda ellerindeki baskı araçlarına başvurmaya hazırlar mı? Bu soruları cevaplamak zor. Ancak bunun tersine, Tel Aviv'in geleneksel olarak Brüksel'de sahip olduğu siyasi ilişkiler ve diplomatik desteğe paralel olarak İsrail'in Birlik ile yakın ekonomik, ticari, bilimsel ve yatırım ilişkilerinin olduğu ve bu nedenle Avrupalıların İsrail üzerinde ciddi baskı kartlarının olduğu doğrulanabilir. Ancak İsrail'le daha önceki birleşme deneyimlerinden yararlanmak cesaret verici değil ve dolayısıyla buna güvenmek de garanti değil.