ABD, Bali’ye üst düzey bir heyet ve net hedeflerle gitti. Rusya üzerindeki baskının artması, Çin ile iletişim kanallarının devreye girmesi ve ara seçim sonuçlarının ardından Joe Biden yönetiminin gücünü müttefiklerine ve rakiplerine göstermesi bu hedefler arasında yer alıyor.
Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi Stratejik İletişim Direktörü John Kirby, iki günlük yoğun diplomasinin ardından, Washington'ın G-20 Liderler Zirvesi’nde bildirdiği öncelikler konusunda iyimser görünüyordu.
Kirby, zirvenin oturum arasında Şarku'l Avsat’a verdiği röportajda, ABD ve Çin arasındaki 'samimi' görüşmelere övgüde bulundu. Anlaşmazlıklara rağmen iş birliği ihtiyacını vurguladı. G-20 çalışmalarına gölge düşüren Ukrayna’daki savaşla ilgili de konuşan Kirby, İran'ın ‘Rusya'nın Ukrayna vatandaşlarını öldürme ve sivil altyapıyı vurma çabalarına’ intihar bombalarıyla verdiği desteğe tepki gösterdi. ABD’nin Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenski’ye karar dikte etmediğinin altını çizdi.
Kirby’nin gündeminde Suudi Arabistan ile ilişkiler de vardı. ABD'li yetkili iki ülke arasındaki ortaklığın ‘stratejik’ doğasına vurgu yaparak Riyad'ın kendini Husi saldırılarına karşı savunmada verilen desteğin devam ettiğini ifade etti.
'Tek Çin' politikası
Kirby, ABD Başkanı Joe Biden’ın geçtiğimiz pazartesi akşamı Bali’de Çinli mevkidaşı Şi Cinping ile gerçekleştirdiği ‘samimi görüşmeleri’ güven ve rahatlama duygusuyla sonlandırdığını vurguladığı açıklamasında şunları söyledi:
“Bu görüşmeden çıkarılabilecek en önemli şeyin, iki lideri bir süredir bir araya getiren bir ilişkinin devamı çerçevesinde olması ve her ikisine de öncelikleri ve endişeleri hakkında yüz yüze konuşma fırsatı vermesidir.”
John Kirby'ye göre bu öncelikler sadece ikili ilişkilerle ilgili değil, aynı zamanda iki ülkenin uluslararası sahnedeki davranışlarını da kapsıyor.
İki ekonomik dev arasında süregelen anlaşmazlıklara rağmen, Washington’ın ortak ilgi alanlarına giren konularda iş birliğinin önemini vurgulayan Kirby, “Her konuda anlaşamadık ve her konuda anlaşamayacağız da. Ama Çin ile iş birliği yapabileceğimiz ve yapmamız gereken alanlar var” dedi. Bu alanlara iklim değişikliğiyle mücadeleyi örnek verdi. Bu doğrultuda, gelecekte söz konusu iş birliğinin bir kısmını besleyebilecek bir konuşma yapabilme yeteneğini sürdürmenin önemli olduğunu kaydetti.
Ancak Şi ile Biden arasındaki zirve, iş birliği alanlarını tartışmakla sınırlı kalmadı. Zirve, iki ülke arasında ‘kırmızı çizgiler’ konusunda anlaşma için de bir fırsat niteliğindeydi. Birkaç hafta önce iktidardaki Komünist Parti'nin liderliğini üçüncü kez kazanan Çinli lider, Washington'ı Tayvan meselesine müdahaleye karşı uyarısını yineledi.
Kirby, Şarku’l Avsat ile gerçekleştirdiği röportajda Washington'ın ‘tek Çin’ politikasına bağlılığına rağmen Tayvan'ı destekleme konusundaki tutumunun değişmediğini açıkça vurguladı:
“Tayvan ile ilişkiler yasasına göre, adaya kendini savunma yeteneklerini güçlendirmesi konusunda yardım etmekle yükümlüyüz. Yalnızca iki ay önce Tayvan'a bir milyar doların üzerinde silah satışı yapıldığını duyurduk. Bu destek, gerektiğinde gelecekte de devam edecektir. Tek Çin politikası ve Tayvan'ın nefsi müdafaasına verilen destek, ABD’de onlarca yıldır iki partiden geniş bir destek gördü. Başkan pazartesi gecesi bunun değişmeyeceğini vurguladı.”
Koşulsuz destek
Kirby'nin ülkesinin Kiev'e yönelik politikası hakkındaki konuşması “Ukrayna'yı destekliyoruz ve kararlarına müdahale etmiyoruz” ifadeleriyle özetlenebilir.
ABD'li yetkili, Biden ile Ukraynalı mevkidaşı arasında geçtiğimiz yaz oldukça gergin bir görüşme yapıldığı haberleri hakkında yorum yapmazken şunları söylemekle yetindi:
“Başkan Biden, Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy’e ne kadar saygı duyduğundan ve son sekiz aydır savaş zamanı liderliğine hayranlığından birçok kez bahsetti. Biden, ABD'nin ‘ne pahasına olursa olsun’ Ukrayna'ya verdiği desteğin devam edeceğini defalarca vurguladı.”
Bunun, ABD ve müttefiklerinin silah ve sistem anlamında sağladığı askeri yardımlarla sınırlı olmadığına, mali ve ekonomik yardımları da kapsadığına dikkat çeken Kirby, “Kongre içinde Ukrayna'yı desteklemeye devam etmek için iki parti de destek veriyor” dedi.
Kirby, Zelensky'nin Kırım da dahil tüm Ukrayna topraklarını kurtarma niyetine ilişkin şu değerlendirmelerde bulundu:
“Kırım’ın Ukrayna’nın bir parçası olmamasını asla kabul etmedik. Kırım, Ukrayna’nın ta kendisidir. Başkan Zelenskiy bu savaşı nasıl yürüteceğine karar vermeli. Silahlı kuvvetlerinin başkomutanıdır. Ordusunun savaş alanında ve zaman çizelgesinde neyi başarmaya çalışacağını belirlemelidir. Bunu onlara kesinlikle dikte etmiyoruz. Hakeza Başkan Zelenskiy'e bu savaşın nasıl biteceğini de... Hiç şüphe yok ki savaşın şimdi bitmesini istiyoruz. Başkan Putin kuvvetlerini geri çekecek gibi görünmese de bu savaşın diplomatik olarak sona ermesi taraftarıyız. Bütün bunlar Başkan Zelenskiy'e iade edilmeli.”
İntihar İHA’ları
ABD’li yetkili, İran'ın Ukrayna'ya karşı savaşında Rusya'ya verdiği desteğe de tepki gösterdi. ABD ve müttefiklerinin ‘yaptırımlar yoluyla rejimi sorumlu tutmanın yollarını aramaya devam ettiğini’ söyledi.
John Kirby sözlerini şöyle sürdürdü:
“İran'ın Rusya'nın Ukrayna vatandaşlarını öldürme ve sivil altyapıyı vurma eylemlerini doğrudan desteklediğine şüphe yok. Tahran'ın Moskova'ya sağladığı İHA'ların çoğu tek yönlü intihar araları. Bunların tek bir amacı var: Nişan almak, hedefi vurmak, patlamaya ve mümkün olduğunca çok hasar ve ölüme neden olmak.”
İran’ın savaşın başından bu yana Rusya’ya destek sağlamaya devam ettiğini belirten Kirby, “Bazı teknik uzmanları ve bazı eğitmenleri bir süre sahaya çıkardılar. Halen orada olup olmadıklarını doğrulayamam ama bu, İran'ın bu savaşta Rusya'ya yardım etmeye ne kadar istekli olduğunu gösteriyor.”
Yaptırımların bu tür davranışları caydırmadaki etkinliğini savunan Kirby, Rusya'ya uygulanan yaptırım paketinin sonuçlarına işaretle şunları söyledi:
“Rusya ekonomisindeki durgunluk devam ediyor. Putin, silahlı kuvvetlerini sahada tutma ve onlara silah ve imkan sağlama konusunda da zorluklar yaşıyor. Yaşananların çoğu, yaptırımların ve ihracat kısıtlamalarının sonucudur. Putin'in hassas güdümlü mühimmat stokunun azaldığından eminiz. Çünkü yaptırımlar ve ihracat kısıtlamaları nedeniyle mikroelektronik elde edemiyor. Askeri destek için İran ve Kuzey Kore gibi ülkelere yönelmesinin nedenlerinden biri de bu.”
Stratejik ortaklık
Kirby, Şarku’l Avsat’a verdiği röportajda Suudi Arabistan'ı ‘stratejik ortak’ olarak nitelendirdi. Kendini Husi saldırılarına karşı savunmaya devam eden desteği vurguladı:
“Suudi Arabistan 80 yıldır, her zaman stratejik bir ortak olmuştur. Bazı askeri personel de dahil olmak üzere yaklaşık 70 bin ABD’li Suudi Arabistan’da yaşıyor ve çalışıyor. Suudi Arabistan, Yemen'de İran destekli Husi saldırılarının hedefi olmaya devam ediyor.”
Kirby ayrıca Washington'ın ‘mevcut destek’ çerçevesinde Suudi Arabistan'a bazı hava savunma imkanları sağlamaya devam ettiğini vurguladı.
OPEC+’ın petrol üretim kotalarını düşürmeye yönelik kararının ardından iki ülke arasındaki ilişkileri etkileyen gerilim hakkında ise “Bu kararın çok üzücü olduğunu düşünüyoruz. Vladimir Putin'i çok desteklediğini hissettik. Başkan Biden bu ikili ilişkiyi gözden geçirip yeniden değerlendirmek istiyor. Bu onu, yok edeceğimiz anlamına gelmiyor. Ancak, bu ikili ilişkinin ulusal güvenlik çıkarlarımıza ve ABD halkına elinden geldiğince hizmet etmesini sağlama zamanının geldiğine inanıyor” dedi.
Suudi Arabistan, Kasım ayı itibarıyla petrol üretimini günde iki milyon varil azaltma yönündeki ‘OPEC+’ kararına yönelik eleştirileri reddetti. Suudi Arabistan Dışişleri Bakanlığı tarafından geçtiğimiz ay yapılan açıklamada, hareketin yalnızca koalisyonun birincil hedefine; piyasanın istikrarı ve manipülasyondan kaçınma ilkesine dayandığı belirtildi.
Öte yandan Suudi Arabistan'ın ABD Büyükelçisi Prenses Rima bint Bender, ikili ilişkileri gözden geçirme kararını memnuniyetle karşıladı. Geçtiğimiz ay CNN’e verdiği röportajda, “İlişkilerin gözden geçirilmesi olumlu bir meseledir ve anlaşmazlık ‘siyasi değil, ekonomiktir’. Anlaşmazlık yaşanması sorun değil” ifadelerini kullandı. Riyad ile Washington arasındaki ilişkinin sadece silah satış anlaşmalarından ve petrolle sınırlı ilişkilerden daha fazlası olduğunu vurguladı.
Keskin kutuplaşma
Kirby, ABD içindeki siyasi kutuplaşmanın keskin bir seviyede olduğunu kabul etti. Kongre saldırısına işarette bulunarak, Biden yönetiminin, 6 Ocak'ta yaşananların tekrarını önlemek için çeşitli güvenlik kurumlarıyla çalıştığını söyledi. ABD’li yetkili, “Bu, sadece federal hükümet içinde değil, aynı zamanda eyalet ve yerel makamlar düzeyinde de çok çaba gerektirecektir” şeklinde konuştu.
John Kirby, Kongre binasına ve milletvekillerini korumakla görevlendirilen personellere yönelik saldırıyı ‘aşağılık’ olarak nitelendirdi. Kirby, "Bunun bir daha olmasına izin veremeyiz" dedi.
Öte yandan ABD'li yetkili, geçtiğimiz hafta yapılan ara seçimlere övgüde bulunarak, “ABD’nin büyük ölçüde siyasi çizgilerle bölünmüş olduğu doğrudur. Ama bence ara seçimlerin derslerinden biri şu ki, bölünmeye rağmen barışçıl bir şekilde fikir ayrılığına düşebiliriz. Ara seçimlerin ayırt edici özelliği, seçimlerde yaşananların sandıkta şiddet, hile ve yıldırma meydana gelmemesidir. Bence ara seçimler dünyaya, ne kadar kırılgan olursa olsun Amerikan demokrasisinin güçlü kaldığına dair güçlü bir sinyal verdi” ifadelerini kullandı.
