İki görüşmeler Basil’i Franciyye ve Mikati ile bir araya getirdi

(Soldan sağa) Süleyman Franciyye, Cibran Basil ve Necib Mikati.
(Soldan sağa) Süleyman Franciyye, Cibran Basil ve Necib Mikati.
TT

İki görüşmeler Basil’i Franciyye ve Mikati ile bir araya getirdi

(Soldan sağa) Süleyman Franciyye, Cibran Basil ve Necib Mikati.
(Soldan sağa) Süleyman Franciyye, Cibran Basil ve Necib Mikati.

Lübnan’da Özgür Yurtsever Hareket lideri Milletvekili Cibran Basil ve Marada Hareketi lideri eski Bakan Süleyman Franciyye, yakın zamanda ‘ortak bir dostla’ bir araya geldi. Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgilere göre daha önce de Basil ile Başbakan Necib Mikati arasında bir görüşme gerçekleşmişti.
Franciyye ve Basil arasındaki görüşme, ‘parlamento seçimleri ve geçen kasım ayında Cumhurbaşkanı Mişel Avn’ın görev süresinin sona ermesiyle başlayan cumhurbaşkanlığı seçimleri süreci öncesinde’ Hizbullah Genel Sekreteri Hasan Nasrallah’ın iki ismi geçen Ramazan Ayı’nda bir iftar yemeğinde bir araya getirmesinden bu yana ilk kez gerçekleşiyor. Parlamento, şu ana kadar 10 oturum düzenledi ancak cumhurbaşkanını seçmede başarılı olamadı.
Cumhurbaşkanlığının önde gelen adaylardan kabul edilen Franciyye, Şii İkili’nin desteğine ve müttefiki Hizbullah’a ‘yalnız olmadığı’ mesajını iletmek üzere çeşitli siyasi kapıları çalan Basil’in de muhalefetine sahip. Ayrıca Franciyye, müttefikleriyle iletişim kanalları açma imkanını da kaybetmeden hasımlarına açılma niyetinde.
Üst düzey siyasi kaynakların Şarku’l Avsat’a aktardığı bililere göre Basil’in İlerici Sosyalist Parti Başkanı Velid Canbolad’a açıklığı, Hizbullah liderliği açısından bir endişe kaynağı değil. Zira bu durum, nihayetinde buzları eritmek ve aralarındaki mevcut uçurumu sona erdirmekle kısıtlı ve yeni bir işbirliği sayfası açmaya doğru evrilmeyecek.
Kaynakalr, Basil’in rakiplerine şartsız şekilde açılarak temaslarını genişletmeye karar verdiğini bildirdi. Kaynağa göre bu durum, Basil ve Hizbullah arasındaki iletişim kesilmesinin ardından yaşandı.
Basil’in Mikati ile öğle yemeği, daha sonra Franciyye ile görüşme davetini kabul ederek ortak bir arkadaşının talebine yanıt verdiği belirtildi. Aktarılana göre bu iki etkinliği düzenleyecek olan isim, daha önce bu tür toplantılara sponsor olan iş insanlarının ortak bir dostu.
Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgilere göre Basil, Mikati ile 15 Aralık’ta, yani ertesi gün Grand Serail’de ev sahipliği yaptığı bakanlar arası istişare toplantısının öncesinde bir araya geldi. 5 Aralık’ta yapılan kabine oturumunu boykot edenler arasından eski Cumhurbaşkanı Avn ve siyasi ekibine bağlı bir dizi bakan da toplantıda yer aldı.
Edinilen bilgilere göre Mikati-Basil görüşmesinden sonuç çıkmazken Bakanlar Kurulu’nu zaruret halinde toplantıya çağırma konusundaki mevcut sorun da askıda kaldı. İkisi de tavırlarından geri adım atmadı. Siyasi bir kaynak, Mikati ve Basil’in cumhurbaşkanlığı boşluğunun devam etmesiyle büyüyen siyasi krizin üstesinden gelmek için atmosferi temizlemeye girişmesinin karşısındaki ufuk tıkanıklığının, Basil-Franciyye görüşmesinin gerçekleşmesine katkıda bulunduğunu söyledi. Görüşme, cumhurbaşkanlığı seçimleri konusunda aralarındaki krizi ele almak dışında, bir dizi konuda fikir alışverişinde bulunmakla sınırlıydı.
Aynı kaynağa Franciyye ve Basil’in ricası üzerine, Nasrallah’ın Ramazan ayındaki iftar davetiyle gerçekleşen ilk görüşmeden sonra iki ismi bir araya getiren ikinci görüşmede ‘taraftarlık’ sona erdi.
Siyasi kaynağa göre cumhurbaşkanlığı meselesinin yönetiminin Temsilciler Meclisi Başkanı Nebih Berri ile koordineli olarak Nasrallah’a emanet edilmesi dolayısıyla, ‘tabağın dışından yemek almamak’ için Franciye, Basil ile yaptığı görüşmede cumhurbaşkanlığı seçimleri konusunun gündemden çıkarılmasını önerdi. Bu durum, Katar ve Fransa ziyaretleri sırasında kendisini hedef alan kampanyalarında Basil ile anlaşmazlığa girme konusundaki isteksizliğini açıklıyor.
Bu çerçevede Basil, Sünnilere ve Dürzilere açılmak istiyor. Zira kendisine Hristiyan sokağında bir ortak bulamadı. Hizbullah’ın Basil ile temasa geçmeyecek olmasına rağmen Nasrallah’ın kendisine ‘siyasi af’ çıkarması bekleniyor. Diğer taraftan olası bir durumda da Basil, müttefikinin kendisiyle temasa geçme girişimine karşılık verebilir. Ayrıca Cibran Basil’in cumhurbaşkanlığı pozisyonu için Franciyye dışında başka bir aday bulunmasını önerip siyasi kartlarını ifşa etmek yerine bir süre oyalanması gerekiyor.



Bölgesel güç dengeleri

 İsrail, ilk kez içeride derin bir darbe aldı ve iç hedefler benzeri görülmemiş şekilde vuruldu (AFP
İsrail, ilk kez içeride derin bir darbe aldı ve iç hedefler benzeri görülmemiş şekilde vuruldu (AFP
TT

Bölgesel güç dengeleri

 İsrail, ilk kez içeride derin bir darbe aldı ve iç hedefler benzeri görülmemiş şekilde vuruldu (AFP
İsrail, ilk kez içeride derin bir darbe aldı ve iç hedefler benzeri görülmemiş şekilde vuruldu (AFP

Mustafa Feki

Ortadoğu, Doğu Akdeniz ve Arap Körfezi, son zamanlarda karşılaştıkları krizlerin büyüklüğünü önemli ölçüde vurgulayan benzeri görülmemiş ve zor koşullar yaşadı. Bu krizler, yalnızca sınırlı bir bölgesel sorun olmaktan çıkıp büyük bir uluslararası sorun haline geldiler.

Bölgedeki kanlı diziyle başlarsak, ki bu nihayetinde Filistin topraklarının İsrail tarafından vahşice işgal edilmesinin beklenen bir sonucu gibi görünüyor, 7 Ekim 2023 tarihinin işgalin dirençli Filistin halkına her düzeyde uyguladığı baskının otomatik ve doğal bir sonucu olduğunu hemen fark ederiz. Söz konusu baskı, şiddet döngüsünün genişlemesine ve Gazze'nin mevcut koşulları altında yaşanmaz bir alana dönüşmesine yol açtı. Öldürülmemesi gereken on binlerce çocuk, kadın ve sivili içeren şehit kafileleri her gün birbirini takip ediyor. Karşı karşıya kaldıkları katliamlar hem kardeşlerinden hem de dostlarından hiçbir insani yardım veya destek alamadan katlandıkları zor yaşam koşulları unutulamaz.

Son İran-İsrail çatışmasındaki ateşkesin, Gazze'deki acı verici duruma olumlu bir yansıması olabilir, ne var ki İsrail'in uzlaşmazlığı ve Netanyahu modelinin sabah akşam yaydığı nefret dolu söylemlerin temsil ettiği güç despotluğu, acıların devam edeceğinin, güven ve barış kıyısından hâlâ uzak olunduğunun en iyi kanıtı.

Belki okuyucuyla birlikte ülkelerin ağırlıklarını, gerçekleşen dönüşümlerin doğasını ve bazı tarafların ağırlıkları açısından bölgesel borsa üzerindeki etkilerini düşünebilir ve aşağıdaki kanıtları gözlemleyebiliriz:

İlk olarak, bir yandan Lübnan'da Hizbullah'ın başına gelenlere, diğer yandan Suriye'de yaşananlara bakıldığında, İran toplamda kaybeden gibi görünüyor. Tahran, Esed ailesinin yönetimi boyunca sadakatini sürdüren itaatkar bir müttefikini kaybetti. Buna ilaveten, ABD'nin tam desteğiyle İsrail, İran'ın nükleer projesinin temellerini büyük ölçüde yok etti. İran ayrıca siyasi yaşamının, askeri mevkilerinin ve bilimsel uzmanlıklarının en ön saflarından onlarca şehit verdi.

Burada, İran'ın direndiğini ve inkar edilmesi zor birçok güçlü karşılık verdiğini dolaylı olarak kabul etmeliyiz. İsrail'e gönderdiği füze ve insansız hava araçlarının, on binlerce sakinini İran saldırılarından kaçmak için sığınaklara yönelmeye zorladığını itiraf etmeliyiz. Ancak, bu elbette, İsrail Hava Kuvvetleri'nin İran'ın kalelerini vurması, İran içindeki bir dizi önemli ekonomik ve askeri konumda hayati öneme sahip arterleri hedef almasıyla kıyaslanamaz.

ABD Başkanı Donald Trump, başlangıcından itibaren İran-İsrail çatışmasının baş vaftiz babası rolünü oynadı. Gelişmelerin ayrıntılarına doğrudan kişisel olarak müdahale etti. Öyle ki hem İran hem de İsrail tarafı kazandıklarını iddia ettikleri bir zafer veya rakiplerine karşı sağladıklarını iddia ettikleri bir üstünlükle gururlanarak savaştan çıktılar. Her halükarda durum ve medyatik gelişmeler alanı yorumlara açık, tüm tarafların bakış açılarının kabul edilmesine olanak tanıyor. Zira silahlı çatışmalar geride bir kazanan bırakmaz, aksine kayıp ve zararları tüm taraflara dağıtır.

Burada, İran nükleer programının geçici bir süreliğine de olsa çökertilmesinin, Netanyahu için gurur duyacağı yanıltıcı bir zafer olduğuna dikkat etmeliyiz. Bu zafer, onu siyasi durumunu ve İsrail hükümetinin başkanı olarak konumunu güçlendirebilecek bir erken genel seçim çağrısında bulunmaya itebilir. Tahran ve Tel Aviv arasında yaklaşık iki hafta süren bu askeri çatışma hakkında ne söylenirse söylensin, İsrail'in imajına bir çizik atıldığını, her koşulda etkilendiğini dürüstçe belirtmeliyiz. İran, bölgedeki en büyük askeri cephaneliğe karşı mücadelede kahramanlıktan veya cesaretten yoksun olmayan bir duruş sergiledi. İsrail'e verilen Amerikan desteği, o savaşta gerçek belirleyici faktördü, kimsenin itiraz edemeyeceği ve olaylar tarafından gölgede bırakılmış gibi görünen bir kriterdi. Zira İsrail ilk kez içeride derin bir darbe aldı, iç hedefler benzeri görülmemiş bir şekilde vuruldu. Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı analize göre bu da yenilmez ordu efsanesinin ve son on yıllarda yarattığımız büyük putun ne sandığımız kadar sağlam ne de hayal ettiğimiz kadar güçlü olmadığını teyit etti.

İkincisi; eğer şimdi uzun bir geçmişe ve geniş topraklara sahip bir İslam devleti olarak İran'dan bahsedeceksek, kendisinin üstünden atlanması zor birkaç hatasını kaydetmeliyiz. Bunların ilki, arenalar birliği dediğimiz şey ve son kırk yıldır komşu ülkelerde onlar aracılığıyla savaştığı çeşitli kollardır. Lübnan'daki Hizbullah ile başlayıp Suriye ve Irak'tan geçerek Yemen'deki Ensarullah-Husi grubuna kadar uzanan bu kollar, kanlı çatışmaların ve tekrarlanan çekişmelerin bir tarafı olarak kendini dayattı. Böylece İran Batı'nın, Batı Asya, Arap Yarımadası, Arap Körfez bölgesi ve hatta Kuzey Afrika'daki Araplar, Türkler, Kürtler ve diğer etnik gruplara karşı kullandığı bir korkuluğa dönüştü.

İran'ın benimsediği kollar inşa etme politikası, İran'da İslam Devrimi'nin patlak vermesi ve Şah'ın Şubat 1979'da devrilmesi ile başlayan geniş çaplı bir kaosa yol açtı. Ama iş bununla bitmedi. İran, Arap Körfez bölgesindeki Amerikan hedeflerini vurmaya çalışarak ve Katar hava sahasını ihlal ederek de büyük bir hata yaptı. İlave olarak, İran'ın hatalarına sık sık tahammül eden, işlerine karışmasını ve yanlışlarını görmezden gelen Körfez'de de tahribat yaratmaya çalıştı. İşleri daha da kötüleştiren ise İran parlamentosunun, bu hayati bölgede dünya petrol nakliyatının yüzde 20'sinin geçtiği, büyük öneme sahip bir ticaret ve deniz yolu olan Hürmüz Boğazı'nı kapatma kararı almasıydı.

İran'ın son eylemleriyle Körfez’in duygularını geçici de olsa kendisine karşı yabancılaştırarak kaybettiğine şüphe yok. Oysa Körfez ülkeleri, Maşrık (Levant) ülkeleri, Mısır ve diğerleri, İsrail'in İran'a yönelik saldırganlığını en başından kınadılar. Tahran, düşman listesine geçici de olsa başka ülkeler eklemek yerine dostlarının desteğini almaya çalışmalıydı.

Bu nedenle, İran'ın çok şey kaybettiğine, yalnızca Beyaz Saray'daki güçlü adamın, Tahran ve Tel Aviv arasındaki savaşı sona erdirme başarısını kendisine nispet etmeye çalışan Donald Trump'ın göreceli, geçici memnuniyetini elde ettiğine inanıyorum. Trump daha önce de Pakistan ve Hindistan arasındaki ateşkesi kendisine mal etmişti. Buna bir de ABD’nin Tahran'daki rejimi devirmeye çalışmadığını, bunun yerine yalnızca İran nükleer projesini yok etmeyi ve onu en azından gelecekte aciz hale getirmeyi amaçladığını defalarca dile getirenin de o olduğunu eklemeliyiz.

Üçüncüsü; nükleer programını kaybeden İran'ın, siyasi rejiminin devamı ve onu zayıflatma girişimlerini durdurma konusunda geçici bir kabul kazandığı açıkça ortaya çıktı. İran’ın artık sona eren bu çatışmada en önemli ve en öne çıkan devlet olduğuna şüphe yok. Ancak, Trump'ın gözdesi Recep Tayyip Erdoğan liderliğindeki Türk tarafını da göz ardı etmemeliyiz. Türkiye'nin bir Avrupa-Asya, Akdeniz ve Ortadoğu ülkesi, NATO'nun aktif bir üyesi, bölgede ve genel olarak güç denkleminde hem İsrail hem de İran ile birlikte hesaba katılması gereken bir güç olduğunu aklımızda tutmalıyız. Türkiye de Suriye'de yaptıkları ve Körfez'de elde ettikleri sayesinde ve ayrıca ABD’nin bölgedeki politikalarından duyduğu memnuniyet sayesinde yaşananlardan kazançlı çıktı.

Güç dengesinin, Körfez ülkelerinin de şu ana kadar kazandığını gösterdiğine inanıyorum, çünkü İran tarihsel olarak dost bir ülke ancak onlarla ilişkileri varlığı inkar edilemez veya görmezden gelinemez endişelerden yoksun değil. Biz Araplar olarak, İranlı ve Türk komşularımızın, akıllardan hiç çıkmayan adil Arap davası, yani tüm sonuçları, tarihsel gelişmeleri ve onu çevreleyen koşullarıyla Filistin davası için kalıcı bir çözüme ulaşmada aktif oyuncular olmalarını umut ediyoruz.

*Bu analiz Şarku’l Avsat tarafından Independent Arabia’dan çevrilmiştir.