Analiz: Husiler neden ateşkesi uzatmıyor?

Mevcut fırsatlar ve Husilerin uzlaşmazlığı arasında Yemen barış endüstrisi

Husi saldırıları sonucu Yemen’in Taiz kentinde oluşan harabelerden bir görüntü (Reuters)

Yemen siyasi çevrelerinde Yemen hükümeti ile Husi milisler arasındaki ateşkesin yenileneceğine yönelik bir anlaşmanın yakında ilan edileceğine dair açıklamalar yapılıyor. Ancak pek çok gerçek, çalışma ve kamuoyu anketi, milislerin yaklaşımı ve uygulamaları göz önüne alındığında bunun kalıcı bir barışa dönüşme şansının olmadığını gösteriyor.
Yemen Politika Merkezi tarafından yapılan bir araştırma, Nisan ve Eylül ayları arasındaki altı aylık ateşkesi, Birleşmiş Milletler (BM) öncülüğündeki barış sürecinin şimdiye kadarki en büyük başarısı olarak tanımlıyor. Ancak araştırmaya göre Sana Uluslararası Havalimanı’nın ticari uçuşlara yeniden açılması gibi bazı başarıları kutlansa da ateşkes, Yemenliler arasındaki hayal kırıklığı duygularını değiştirmedi.
Yakın zamanda yayınlanan araştırma, şiddetin birçok cephede hız kesmeden devam ettiği konusunda uyarıda bulunuyor. Araştırmanın yazarlarının görüşlerine başvurduğu kaynaklar, ihlallere, düşmanlıklara ve milislerin Taiz’deki el-Havban Yolu’nu açmayı kabul etmemesine odaklandı.
Kaynaklar ayrıca, çoğu Yemenli açısından hayatın gerçeklerinin ateşkes döneminde önemli ölçüde iyileşmediğini, sadece hareketlerine getirilen kısıtlamalardan değil, aynı zamanda günlük yaşam için gerekli olan mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki önemli artıştan da zarar görmeye devam ettiklerini vurguladı. Aktarılana göre finansman kesintileri ayrıca uluslararası insani yardım kuruluşlarını en muhtaç gruplara desteği kesmeye itti.
Merkezin İngiliz Dışişleri Bakanlığı ve diğer uluslararası kuruluşlarla iş birliği içinde yürüttüğü saha araştırmasına göre birçok Yemenli, cephelerdeki ihlalleri ateşkesin başarılı olup olmadığının ana ölçüsü olarak görüyor ve bu da ihlalleri, bu ateşkesteki eksikliklerin kaynağı yapıyor.
Araştırma, bölge sakinlerinin bazı bölgelerde işlerine dönmelerine ve ailelerinin ihtiyaçlarına odaklanmalarına izin verildiğini belirtiyor. Bu çerçevede bazı yerinden edilmişler, evlerine dönerken Beyhan kasabası da kamu sektörü maaşlarının ödenmesine başladı ve ticari faaliyetler de yeniden başladı. Ancak Husi milisler tarafından yerleştirilen kara mayınları, özellikle Hudeyde vilayetinde can kayıplarına yol açmaya devam ediyor.
Araştırmada ayrıca, “Ateşkes döneminde ateşkes ve etkileri hakkında kamuya açık bir iletişim yoktu. Yaşam koşullarının iyileştirilmesi beklentileri yönetilemedi” ifadelerine yer verildi.
Merkezi Aden’de bulunan Yemen Politika Merkezi’nin araştırması, Yemen sivil toplumunun büyük ölçüde müdahil olmaması nedeniyle ateşkesten yaşam koşullarını iyileştirmek için yararlanma çabalarının olmadığını belirtti.
Araştırma ayrıca uluslararası topluma ‘yerel ağların kurulması ve güçlendirilmesi, yerel barış inşası fırsatları ve olumlu etkileri hakkında bilgi toplama çabalarının sarf edilmesi ve ateşkes için yerel desteği sağlamak üzere kamuoyu iletişim kampanyalarının desteklenmesi’ çağrısı yapıldı. Araştırmaya göre arabulucuların ve uluslararası kuruluşların mevcut katılımı, yerel dinamikleri daha karmaşık hale getirme riski taşıyor ve barış inşası çabalarının, ülke içinde geliştirilmesi ve dışarıdan desteklenmesi gerekiyor.
Aktarılana göre ateşkes sırasında kara mayınlarını kaldırma, acil hizmet ve yardım sağlamak için uluslararası insani desteği dahil etme çabaları desteklenmedi. Bu çerçevede Hudeyde vilayetindeki yerinden edilmişler, bu alanlarda hizmet eksikliği, emtia fiyatlarının yüksek olması ve konut ve altyapıdaki yıkımın büyüklüğü nedeniyle geri dönmek için ateşkes döneminden yararlanmadı.
Çalışma, ateşkes sırasında Taiz şehrinde su, kamu hizmetleri ve altyapının sağlanmasına yönelik arabuluculuk girişimlerinin askıya alındığını belirtti. Araştırmaya göre Taiz şehrinin kuzeydoğusundaki cephe hattı, şehir nüfusunun çoğunluğunu başta su olmak üzere hizmetlerden izole ediyor.
Öte yandan Uluslararası Stratejik Araştırmalar Merkezi, olumlu etkilerin ülke genelinde eşit olarak sağlanamaması dolayısıyla, Yemen’deki ateşkesin faydalarının abartılı olduğuna inanıyor. BM’nin insani yardımın sağlanmasıyla ilgili raporları, ateşkes sırasında insani erişimin önündeki en büyük engelin, Husi milislerin yardım çalışanlarının hareketine kısıtlamalar getirmesi olduğuna dikkati çekti.
ABD’den faaliyet gösteren merkez, çatışma taraflarının uluslararası destek ve tavizlerle iyileştirilmesi çağrısı yaptığı ateşkes sonucunda Yemen’de bir istikrar düzeyine ulaşılmasına övgüde bulundu. Buna rağmen Husi milislerin mayınları ve çatışmaları nedeniyle ülkede can kayıpları yaşanıyor. Bu çerçevede merkez, sivillerin korunması ve insani yardım sağlanması çağrısında bulundu.
Başka bir ABD merkezli araştırma merkezi, altı ay süren BM ateşkesi sırasında Husi milislerin kontrolündeki bölgelerde şiddet eylemlerinin arttığını ortaya koymuştu.
Aynı şekilde çatışma veri analizi projesi de milisler tarafından gerçekleştirilen baskı eylemlerini, aralarındaki iç çatışmaları ve bunların Husi milisler tarafından kontrol edilen bölgelerde ateşkes sırasında nasıl bir istikrarsızlığa neden olduğunu inceledi.