عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

İran yer altı hava kuvvetleri üssünü kamuoyuna açıkladı

İran Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri Şemhani güvenlik toplantısı için Moskova’ya gitti

İran ordusu tarafından dağıtılan Bakıri ve Musevi’nin bir yer altı hava kuvvetleri üssünü teftiş ederken ki fotoğrafı (AFP)
İran ordusu tarafından dağıtılan Bakıri ve Musevi’nin bir yer altı hava kuvvetleri üssünü teftiş ederken ki fotoğrafı (AFP)
TT
TT

İran yer altı hava kuvvetleri üssünü kamuoyuna açıkladı

İran ordusu tarafından dağıtılan Bakıri ve Musevi’nin bir yer altı hava kuvvetleri üssünü teftiş ederken ki fotoğrafı (AFP)
İran ordusu tarafından dağıtılan Bakıri ve Musevi’nin bir yer altı hava kuvvetleri üssünü teftiş ederken ki fotoğrafı (AFP)

İran’ın İsfahan kentinde bir askeri tesisin İsrail tarafından saldırıya uğramasından yaklaşık 10 gün sonra İran ordusu, ‘Ukab 44 (Kartal 44) adında ülkenin savaş uçaklarını barındıran ilk yer altı hava kuvvetleri üssünü açtığını duyurdu.
Reuters Haber Ajansı’nın İran resmi haber ajansı IRNA’dan aktardığına göre Ukab 44 üssünde, savaş uçakları ve insansız hava araçları (İHA) saklanıp operasyonel hale getirilebiliyor.
IRNA, Ukab 44 üssünü İran Hava Kuvvetleri’nin ‘en önemli’ üslerinden biri olarak tanımlayarak yerin derinliklerine inşa edildiğine ve uzun menzilli seyir füzeleri ile donatılmış savaş uçaklarına ev sahipliği yaptığına işaret etti.
IRNA her ne kadar bu üssün ilk olduğu konusunda ısrar etse de, ordu tarafından yapılan açıklamada Ukab 44 için “İran Hava Kuvvetleri'nin geçtiğimiz yıllarda ülke genelinde sivil savunma standartlarına uygun olarak ve bu silahlı kuvvetin ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde kurulan çok sayıdaki taktiksel yer altı hava üssünden biri” ifadeleri kullanıldı.
Şarku’l Avsat’ın AFP’den aktardığı habere göre üssün coğrafi konumu belirtilmedi ancak devlet medyası, üssün ‘İslam Cumhuriyeti’nin baş düşmanı ABD'nin stratejik bombardıman uçaklarının bombalarına karşı koyabilmek için dağların kalbinde yüzlerce metre derinlikte olduğunu’ bildirdi.
İran Genelkurmay Başkanı Muhammed Bakıri devlet televizyonuna yaptığı açıklamada “İsrail de dahil olmak üzere düşmanlarımız tarafından İran'a yapılacak herhangi bir saldırı, Ukab 44 de dahil olmak üzere birçok hava üssümüzden karşılık bulacaktır” ifadelerini kullandı.
Hava Kuvvetleri üssünün duyurusu, İran’ın 29 Ocak'ta İsfahan'daki bir askeri tesise düzenlenen saldırıdan İsrail'i sorumlu tuttuğu bir dönemde yapıldı. Saldırı, devletin askeri varlıklarını baş düşmanı İsrail'in olası hava saldırılarına karşı koruma becerisine ilişkin şüpheleri artırmıştı. Ancak İran medyası, üssün duyurusunu, 1979 devriminden sonra İran ordusundaki Hava Kuvvetleri subayları ile Humeyni arasındaki görüşmenin yıldönümü olan Hava Kuvvetleri Günü'ne bağladı. Hava Kuvvetleri, 1980 yılındaki başarısız Noje darbe girişiminin ardından yapılan idamlarda en önde gelen isimlerini kaybetmişti.

İsrail saldırısından sonra
Kemerli beton tavana ve geniş duvarlara sahip üssün yapısı, İran'ın 28 Mayıs'ta kamuoyuna açıkladığı başka bir yer altı üssüne benziyor. İran ordusu bu yer altı üssünü ilk İHA üssü olarak duyurmuştu. Devlet televizyonu muhabiri o dönem Kirmanşah şehrinden üs bölgesine uçuşunun helikopterle 45 dakika sürdüğünü söylemişti. Üs, Tahran'ın güneydoğusundaki yüksek güvenlikli Parçin Askeri Araştırma Tesisi'nin İHA geliştirilen bir bölümünü hedef alan bir saldırıdan günler sonra kamuoyuna açıklanmıştı. Parçin Askeri Araştırma Tesisi’nde İran Silahlı Kuvvetleri, uranyum zenginleştirme doğrultusunda kimyasal silahlar ve lazer teknolojisi geliştirip üretmek için araştırmalar yürütüyor ve füze ve silah üretiminin yanı sıra yüksek patlayıcılığı olan testler yapıyor. İran'ın İsrail'i sorumlu tuttuğu saldırıda Savunma Bakanlığı'ndan genç bir mühendis hayatını kaybetmişti.
5 Mart'ta İran Devrim Muhafızları Ordusu (DMO), füzeler ve İHA’ları barındıran iki yeni yer altı üssünü kamuoyuna açıklamıştı. Yine bu duyuru da, kimliği meçhul 6 İHA’nın 12 Şubat'ta Kirmanşah eyaletinin Mahideşt bölgesindeki bir DMO üssüne saldırarak buradaki binlerce İHA’yı yok etmesinden sonra yapılmıştı. The New York Times diplomatik kaynaklara dayandırdığı bir haberinde üssün İHA’ları monte etmek ve depolamak için kullanıldığını aktarmıştı.
13 Mart'ta DMO, Erbil Havaalanı yakınlarındaki bir villaya 10 balistik füze fırlatmış ve ‘İsrail’in stratejik merkezleri’ olduğunu iddia ettiği yerlerin hedef alındığını duyurmuştu. Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi (IKBY) yetkilileri ise bu iddiaları sert bir şekilde reddetmişti.

Yeni savaş uçakları
IRNA, haberinde yer altı tesisine Hava Kuvvetleri mensupları tarafından yönlendirilerek sokulan füzelerle donatılmış savaş uçaklarının fotoğraflarını ve videolarını paylaştı. Yeni üsten yayınlanan fotoğraflarda Bakıri ve İran Ordusu Genel Komutanı Tümgeneral Abdurrahim Musevi’nin yanı sıra bir dizi askeri yetkilinin kemerli beton tavana sahip üssü gezdiği görülüyor.
İran ordusuna bağlı Halkla İlişkiler Departmanı’ndan yapılan açıklamada, Ukab 44 üssünün, her türden savaş uçağı ve bombardıman uçakları ile İHA’ları saklama ve operasyonel hale getirme gücüne sahip olduğu belirtildi. Açıklamada, yeni üssün ‘İran Hava Kuvvetleri’nin yeni savaş uçaklarını da barındırma ve operasyonel hale getirme kapasitesine sahip olduğuna’ dikkat çekildi ancak ek bir ayrıntı verilmedi.
Daha önce İran'ın Suhoy Su-35 savaş uçağı satın almaya çalıştığı basına yansımıştı. ABD Ulusal Güvenlik Konseyi Stratejik İletişim Koordinatörü John Kirby geçtiğimiz kasım ayında yaptığı bir basın açıklamasında, İranlı pilotların Rusya'da eğitim gördüğüne ilişkin istihbarat tahminlerine dikkat çekmişti. Geçen aralık ayında İsrail medyasına konuşan Batılı istihbarat yetkilileri, Rusya’nın İran'a Suhoy Su-35 savaş uçakları tedarik etmeye hazırlandığını öne sürmüşlerdi. İsrail merkezli Kanal 12, İranlı pilotların savaş uçaklarını kullanmak için çoktan eğitildiğini iddia etmişti.
Bunun üzerine geçen ocak ayında İran parlamentosundaki Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Komisyonu Üyesi Şehriyar Haydari, İran'ın yeni yıl başında yani 21 Mart'a denk gelen Nevruz bayramından sonra Rusya'dan Suhoy Su-35 savaş uçakları alacağını duyurmuştu.
Şarku’l Avsat’ın AFP’den aktardığı habere göre İran Hava Kuvvetleri filosunda Rus Mikoyan MiG-29, Suhoy Su-25 ve Çin F-7'si de dahil olmak üzere çeşitli modellerde yaklaşık 300 eski savaş uçağı bulunuyor. Ayrıca, 1979'dan önce Şah döneminde satın alınan Fransız Mirage savaş uçaklarına ek olarak ABD yapımı F-4 ve F-14 uçaklarını da içeriyor. 2006 yılında İran, ABD yapımı 80 tane F-14 Tomcat savaş uçağının tamamını resmen hizmetten çektiğini duyurmuş olsa da hala kullanıyor.

Şemhani Moskova’da
Yeni savaş uçaklarını barındıracak kapasiteye sahip İran hava üssünün kamuoyuna açıklanmasıyla eş zamanlı olarak, İran Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri Ali Şemhani Rus mevkidaşı Nikolay Patruşev'in daveti üzerine dün Moskova'ya gitti. Söz konusu ziyaret, Tahran'ın Rusya'da bir İHA tesisi inşa etmeye çalıştığına dair ABD tarafından gelen haberleri yalanladığı bir zamanda geliyor.
Şemhani’nin 5. Bölgesel Güvenlik Diyaloğu toplantısına Hindistan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan'daki mevkidaşlarıyla birlikte katılması bekleniyor. Toplantıda Afganistan'daki duruma odaklanılacak. İlk yurtdışı ziyaretini gerçekleştiren Şemhani’nin yakın bir zamanda eski yardımcısı Ali Rıza Ekberi'nin İngiltere için casusluk yaptığı suçlamasıyla idam edilmesinin ardından görevden alınacağı yönünde iddialar çıkmış ancak İranlı yetkililer bu iddiaları reddetmişlerdi.
Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi’nin medya platformu Nur News tarafından konuya ilişkin yapılan haberde ‘yeni durumlarda ikili ilişkileri şekillendiren İran ve Rusya arasındaki en önemli ortak noktanın, yaptırımları bozmak için ekonomik ve ticari enerji alışverişi’ olduğu vurgulandı. Geçen hafta, İran ve Rusya merkez bankalarından yetkililer, ABD yaptırımlarını atlatmak amacıyla bankalarının iletişim ve havale sistemlerini birbirine bağlamak için bir mutabakat zaptı imzalamışlardı.

Tahran İHA ortaklığını yalanladı
ABD merkezli The Wall Street Journal gazetesinin haberinde, Moskova ve Tahran'ın Moskova'nın 600 mil doğusunda en az 6 bin SİHA üretebilme kapasitesi olan yeni bir fabrika inşa etme planlarında ilerleme kaydettikleri bildirilmişti. Haberde, İranlı bir heyetin geçen ocak ayında Moskova'ya yaptığı bir ziyarete dikkat çekilerek, İran heyetine DMO Hava ve Füze Birimi Araştırma Teşkilatı Başkanı Abdullah Mehrabi ve İran İHA’larının üretilmesine önemli katkı sağlayan Kudüs Havacılık Sanayi Şirketi CEO'su Kasım Damavandiyan’ın başkanlık ettiği kaydedilmişti.
Bunun üzerine Nur News “İran'ın Rusya'da SİHA üretimi için herhangi bir bağımsız veya ortak projesi yok. Batı medyasının haberleri asılsız. Ukrayna'da yıpratma savaşının devam etmesi için daha kabul edilebilir bahaneler arasalar iyi olur” şeklinde bir açıklama yaptı. İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü ise İHA üretimi iddialarının ‘taraflı ve yalan’ olduğunu söyledi.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

Rusya, İsrail ile Suriye arasında güvenlik anlaşması için gizli arabuluculuk yapıyor

İsrail askerleri, işgal altındaki Golan Tepeleri ile Suriye’yi ayıran tampon bölgede, Dürzi köyü Mecdel Şems yakınlarında zırhlı personel taşıyıcı üzerinde (AFP)
İsrail askerleri, işgal altındaki Golan Tepeleri ile Suriye’yi ayıran tampon bölgede, Dürzi köyü Mecdel Şems yakınlarında zırhlı personel taşıyıcı üzerinde (AFP)
TT
TT

Rusya, İsrail ile Suriye arasında güvenlik anlaşması için gizli arabuluculuk yapıyor

İsrail askerleri, işgal altındaki Golan Tepeleri ile Suriye’yi ayıran tampon bölgede, Dürzi köyü Mecdel Şems yakınlarında zırhlı personel taşıyıcı üzerinde (AFP)
İsrail askerleri, işgal altındaki Golan Tepeleri ile Suriye’yi ayıran tampon bölgede, Dürzi köyü Mecdel Şems yakınlarında zırhlı personel taşıyıcı üzerinde (AFP)

Tel Aviv’deki siyasi kaynaklar, Rusya’nın İsrail ile Suriye arasında bir güvenlik anlaşmasına varılması amacıyla gizli arabuluculuk yürüttüğünü, bu sürecin ABD yönetiminin bilgisi ve onayı dâhilinde ilerlediğini açıkladı.

İsrail devlet televizyonu Kan 11, Azerbaycan’ın şu anda üst düzey yetkililerin katıldığı toplantı ve görüşmelere ev sahipliği yaptığını; temasların Bakü’de sürdüğünü bildirdi.

Bilgi sahibi bir güvenlik kaynağı, Rus arabuluculuğuna rağmen İsrail ile Suriye arasındaki temaslarda hâlâ bir boşluk bulunduğunu, ancak son haftalarda sınırlı da olsa ilerleme kaydedildiğini söyledi.

Kan 11’e konuşan kaynaklar, Moskova ile Şam’ın ilişkileri güçlendirmek için çalıştığını; Rusya’nın geçen ay Lazkiye kıyı bölgesine asker ve askeri teçhizat sevk ettiğini aktardı. Aynı kaynaklar, İsrail’in Suriye’nin güneyinde Türkiye’nin varlığını pekiştirme girişimleri yerine, Rusya’nın sahadaki varlığını tercih ettiğini kaydetti.

Dün (çarşamba) Suriye Dışişleri Bakanı Esad eş-Şeybani Moskova’yı ziyaret ederek Rus mevkidaşı Sergey Lavrov ile görüştü ve iki ülke ilişkilerinin stratejik düzeye taşınmasının hedeflendiğini belirtti.

İkili ilişkilerdeki en dikkat çekici gelişme ise Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in, 15 Ekim’de Suriye’de geçiş döneminin başkanı Ahmed eş-Şera’yı kabul etmesi oldu. Görüşmede taraflar, stratejik ve siyasi ilişkilerin güçlendirilmesi ile enerji ve gıda alanlarında iş birliğinin önemine vurgu yapıldı.

İsrail’in Rusya ile iyi ilişkiler sürdürdüğü ve Tel Aviv’in Suriye dosyasında Moskova ile çıkar paylaşımı konusunda uzlaşı aradığı biliniyor. Mayıs ayından bu yana Putin ile İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun, Suriye başta olmak üzere çeşitli başlıkları ele alan dört uzun telefon görüşmesi yaptığı ifade ediliyor.

scd
Suriye Dışişleri Bakanı Esad Şeybani’nin, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ile Moskova’da çarşamba günü gerçekleştirdiği görüşmeden bir kare  (SANA)

Suriye Dışişleri Bakanlığı Enformasyon İdaresi, mayıstaki temasların ardından yaptığı açıklamada, Putin’in Suriye’yi bölmeye yönelik her türlü İsrail müdahalesini kesin biçimde reddettiğini ve Moskova’nın yeniden imar ile istikrarın sağlanmasına desteğini yinelediğini duyurmuştu.

cdfr
Suriye Dışişleri Bakanı Esad Şeybani ile Türkiye Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın, Şam’da düzenlenen ortak basın toplantısından bir kare (EPA)

Tel Aviv’de ise “Türkiye nüfuzuna karşı Suriye’de Moskova ile ortak çıkarlar bulunduğu” değerlendirmesi yapılıyor. Maariv gazetesine göre Rusya, hem Türkiye hem de İsrail ile iyi ilişkiler sürdürüyor ve iki ülke arasında gerilimin tırmanmasını engellemeye çalışıyor. Aynı zamanda, tüm tarafların—Suriye dâhil—onayıyla ülkedeki pozisyonlarını korumayı hedefliyor.

dfgt
Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara, İstanbul’da cumartesi günü ABD’nin Suriye Özel Temsilcisi Thomas Barrack ile yaptığı görüşmeler sırasında, Suriye Dışişleri Bakanı Esad Şeybani’nin de hazır bulunduğu an (EPA)

ABD’nin İsrail-Suriye güvenlik düzenlemelerinde başat rolü üstlenmesine rağmen, Washington’un Rusya dâhil diğer müttefiklerden gelecek “olumlu katkılara” kapıyı kapatmadığı belirtiliyor.

Eski diplomat ve Suriye-Ortadoğu uzmanı akademisyen Mihail Harari’ye göre, Ahmed eş-Şera’nın Suriye’yi temkinli ve dengeli biçimde yönetmesi, ülkeye bölgesel ve uluslararası destek kazandırdı. Harari, İsrail’in Suriye’de kaosun sürmesini isteyen bir aktör gibi görünmekten kaçınması gerektiğini savundu.

Şarku’l Avsat’ın Harari’nin Maariv’de yayınlanan makalesinden aktardığı analize göre İsrail’in çıkarlarını sağlıklı yönetebilmesi için Şam ile bir güvenlik anlaşmasını hızla sonuçlandırması gerekiyor. Harari, son savaşta elde edilen askerî kazanımların siyasi kazanca dönüştürülmesinin, mevcut “pasif” tutumla mümkün olmayacağını ifade etti.

ARAP DÜNYASI

Gazze’de ilk kez silahlı bir grup sivilleri göçe zorladı

Gazze’nin orta kesimindeki Deyr el-Belah’ta bir Filistinli kadın, yardım mutfağından yemek alırken (AP)
Gazze’nin orta kesimindeki Deyr el-Belah’ta bir Filistinli kadın, yardım mutfağından yemek alırken (AP)
TT
TT

Gazze’de ilk kez silahlı bir grup sivilleri göçe zorladı

Gazze’nin orta kesimindeki Deyr el-Belah’ta bir Filistinli kadın, yardım mutfağından yemek alırken (AP)
Gazze’nin orta kesimindeki Deyr el-Belah’ta bir Filistinli kadın, yardım mutfağından yemek alırken (AP)

Gazze’nin doğusundaki Tuffah Mahallesi’nde faaliyet gösteren silahlı bir grup, İsrail ile Hamas’ın kontrol alanlarını ayıran “sarı hat”a yakın bir konut alanında yaşayan sivillerin tamamını silah tehdidi altında tahliyeye zorladı.

Şarku’l Avsat’a konuşan saha kaynakları, “Rami Halis Grubu” olarak anılan silahlı yapıya mensup kişilerin perşembe sabahı erken saatlerde Şuaf ve Kibbutz bölgelerinde ayakta kalan evlerin yakınına gelerek havaya ateş açtığını, ardından bölgeden çekildiğini aktardı. Aynı grubun öğle saatlerinde geri dönerek megafonla, gün batımına kadar tahliye edilmemesi halinde ateş açılacağı uyarısında bulunduğu belirtildi.

Kaynaklara göre silahlı kişiler, olası bir saldırıdan kaçınmak amacıyla sivillerle doğrudan temas kurmadı ve yüzlerce metre mesafeden megafonla seslendi. Grup, tahliyenin İsrail ordusunun talimatıyla yapıldığını iddia ederken, İsrail güçlerinin sarı hattın doğusunda, bu ailelerin kısa süre önce döndüğü evlere yaklaşık 150 metre uzaklıktaki bölgeleri kontrol ettiği ifade edildi.

Tehditler üzerine bölge sakinleri fiilen göç etmek zorunda kaldı ve Gazze kentinin batısındaki alanlara yöneldi. Kaynaklara göre, bir kısmı ağır hasarlı evlerde, bir kısmı ise çadırlarda yaşayan 240’tan fazla kişi yeni ve zorlu bir göç yolculuğuna çıktı.

Önceki İsrail adımı

Saha kaynakları, İsrail güçlerinin salı ve çarşamba akşamları söz konusu bölgelere patlayıcı içermeyen sarı renkli variller attığını, ancak o aşamada tahliye talep edilmediğini ifade etti. Bugünkü zorla tahliye adımının ise, ateşkes anlaşması kapsamındaki çekilme hattı doğrultusunda “yeşil ve güvenli” olarak sınıflandırılan bölgelerde yaşayan daha fazla sivili yerinden etmeye yönelik İsrail planlarının uygulanması anlamına geldiği kaydedildi.

tgrhy
Gazze kentinin doğusundaki Tuffah Mahallesi’nde yıkılmış bir bina (EPA)

İsrail güçlerinin son haftalarda sarı hattın kapsamını genişlettiğine işaret eden kaynaklar, yeni hamlenin Tuffah Mahallesi’nin içine doğru yaklaşık 150 metre derinlikte ve 300 metre genişlikte yeni bir alanın fiilen kontrol altına alınması anlamına geldiğini vurguladı. Bu sürecin, zaman zaman bombardıman, zaman zaman tehdit yoluyla mahallenin adım adım ele geçirilmesi şeklinde ilerlediği belirtildi.

Ek bir tampon bölge

Görünen o ki İsrail, Gazze’nin doğusunda, özellikle Selahaddin Caddesi’nden 7 Ekim 2023 öncesindeki sınırlara kadar uzanan ve en az 2,5 kilometre derinliğinde bir tampon bölge oluşturma planını fiilen hayata geçiriyor. Bu plan, Filistinli kaynaklar tarafından haftalar önce Şarku’l Avsat’a açıklanmıştı.

sd
Trump'ın planına göre Gazze'den çekilmenin aşamalarını gösteren harita (Beyaz Saray)

Gazze’nin kuzeyinden güneyine uzanan Selahaddin Caddesi, savaş boyunca büyük askerî öneme sahipti ve İsrail ordusu bu yolu farklı eksenlerden kesmeye odaklandı. Ateşkes anlaşmasında “ilk çekilme hattı” olarak sunulan sarı hattın, birçok bölgede fiilen ileri taşındığı; bunun da çevredeki yerleşim alanları üzerinde İsrail kontrolünü genişlettiği ifade ediliyor.

Süregelen ihlaller

Bu gelişmeler, Gazze Şeridi’nde İsrail’in ateşkes ihlallerinin sürdüğü bir döneme denk geldi. Beyt Lahiya’da bir insansız hava aracı saldırısında bir Filistinli hayatını kaybederken, diğer bölgelerde de İHA’lardan ve zırhlı araçlardan açılan ateş sonucu yaralanmalar yaşandı. İsrail hava kuvvetleri, Han Yunus’un doğusu ve Refah’ın kuzeyinde çeşitli hedefleri vurdu.

10 Ekim 2023’te yürürlüğe giren ateşkesten bu yana İsrail ihlallerinde hayatını kaybeden Filistinlilerin sayısının 413’ü aştığı bildiriliyor. Hamas ise ihlal sayısının 900’ü geçtiğini belirterek, arabulucularla temas halinde olduklarını ve anlaşmanın ikinci aşamasına geçilmesini değerlendirdiklerini açıkladı.

rgh
Gazze’nin orta kesimindeki Deyr el-Belah’ta, bir yardım mutfağından yemek almak için bekleyenler arasında duran Filistinli bir kız (AP)

Hamas, İsrail’in anlaşmaya uyması konusunda ABD’nin rolüne dikkat çekiyor. Hareketin sözcüsü Hazım Kasım, “Başkan Trump’ın Gazze ve bölgede barışı sağlayabilecek tek kişi olduğuna inanıyoruz. Netanyahu’yu barışın gereklerini yerine getirmeye zorlayabilecek tek aktör odur” dedi.

ARAP DÜNYASI

Sudan Savaşında yeni umut penceresi: Suudi–ABD Girişimi

Sudan, on binlerce kişinin hayatını kaybettiği çatışmaların gölgesinde üçüncü yıl üst üste küresel insani krizler izleme listesinin başında yer aldı (Reuters)
Sudan, on binlerce kişinin hayatını kaybettiği çatışmaların gölgesinde üçüncü yıl üst üste küresel insani krizler izleme listesinin başında yer aldı (Reuters)
TT
TT

Sudan Savaşında yeni umut penceresi: Suudi–ABD Girişimi

Sudan, on binlerce kişinin hayatını kaybettiği çatışmaların gölgesinde üçüncü yıl üst üste küresel insani krizler izleme listesinin başında yer aldı (Reuters)
Sudan, on binlerce kişinin hayatını kaybettiği çatışmaların gölgesinde üçüncü yıl üst üste küresel insani krizler izleme listesinin başında yer aldı (Reuters)

Sudanlıların, 15 Nisan 2023’ten bu yana yaşadıkları savaşın ve insani trajedinin yakın zamanda sona ereceğine dair umutları giderek zayıfladı. İlk kurşunun sıkıldığı andan itibaren bölgesel ve uluslararası girişimlerin tıkanması, kamuoyundaki karamsarlığı daha da derinleştirdi.

Veliaht Prens Muhammed bin Selman’ın inisiyatif alması ve Başkan Donald Trump’tan doğrudan müdahale istemesi, karamsar tablo içinde yeni bir umut penceresi açtı; Suudi Arabistan, kilitlenmiş sürecin çözümünde belirleyici bir aktör olarak öne çıktı.

Veliaht Prens, kısa süre önce ABD’ye yaptığı resmî ziyaret sırasında, savaşın durdurulmasına yardımcı olması için Başkan Trump’tan müdahale talep etti. Trump, 19 Kasım’da düzenlenen ABD–Suudi İş Forumu’nda yaptığı açıklamada bu talebi doğruladı.

dfrgt
Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman, Riyad’daki el-Yemame Sarayı’nda Sudan Egemenlik Konseyi Başkanı Abdülfettah el-Burhan’ı kabul ederken (SPA)

Veliaht Prens’in Sudan’daki savaşı sona erdirmek için kendisinden doğrudan müdahale istediğini ifade eden Trump,  “Prens, Sudan konusunda belirleyici bir adım atmamı talep ediyor” dedi. Trump, ABD’nin çatışmanın bitirilmesinde etkin bir rol oynayacağını da sözlerine ekledi.

Halk ne diyor?

Savaşın harabeye çevirdiği Hartum’da vatandaşlar, Suudi hamlesini “kardeşlerden beklenen” bir adım olarak görüyor. Ahmed Musa, “Veliaht Prens’in yaptığı, kardeş bir ülke olan Suudi Arabistan’dan beklenen bir adımdır” diyor.

Hızlı Destek Güçleri’nin kontrolüne giren Faşir’de yaşayan Hava İbrahim, savaşın yıkımını şu sözlerle anlatıyor: “Savaş yeşili kuruyu yok etti; çok zarar gördük.”

Kuşatma altındaki Kuzey Kordofan’ın başkenti Ubeyd’en İsa Abdullah ise genel ruh hâlini şöyle özetliyor: “Savaştan etkilenmeyen ev kalmadı; bu nedenle kardeşlerin müdahalesini memnuniyetle karşılıyoruz.”

Sudan Kurucu İttifakı'nın (Te'sis) fiilî başkenti konumundaki Nyala’dan F. Cibril, kamuoyunun temel beklentisinin çatışmaların sona ermesi, insani yardımların ulaştırılması ve yerinden edilenlerin geri dönüşü olduğunu belirtti.

sa
Güney Sudan’ın Renk şehrinde bir sınır noktasından ayrılmayı bekleyen, yerinden edilmiş ailelerin kişisel eşyalarını taşıyan bir kamyon (Arşiv – AFP)

Sudanlılar dışarıdan dayatılan bir çözümden ziyade, tarafları yeniden müzakere masasına getirecek, siyasi süreçlerin zaman kazanmak için kullanılmasını engelleyecek “tarafsız” bir arabulucu istiyor. Kamuoyunda Suudi Arabistan’ın bu rolü üstlenebileceği düşünülüyor.

Geri adım sinyalleri

Resmî düzeyde tepkiler tek çizgide ilerlemedi. Trump’ın 19 Kasım 2025’te Veliaht Prens’in talebini açıklamasının hemen ardından, Egemenlik Konseyi Başkanı ve Ordu Komutanı Abdülfettah el-Burhan adımı memnuniyetle karşıladı ve X’te “Teşekkürler Prens Muhammed bin Selman, teşekkürler Başkan Trump” mesajını paylaştı.

Suudi ve ABD girişimlerine destek açıklayan Burhan hükümeti, barış için hazır olduğunu vurguladı; ancak Dörtlü Grup çerçevesindeki arabuluculuğa mesafeli durarak Suudi Arabistan’ın tek başına yürüteceği bir süreci ön plana çıkardı.

Askerî bir anlaşma mı?

Eski Başbakan Abdullah Hamduk’un liderliğindeki sivil-demokratik ittifak Sumud, Suudi çabalarını “yeni bir yol açabilecek olumlu bir adım” olarak değerlendirdi; ancak çözümün yalnızca askerler arasında kalmaması ve sivil aktörlerin kapsamlı bir uzlaşmaya dâhil edilmesi şartını koydu.

HDK’ye yakın Sudan Kurucu İttifakı da Suudi Arabistan’ın  hamlesini desteklediğini ve bunun krallığın Sudan’ın çöküşünü önleme konusundaki hassasiyetini yansıttığını söyledi.

Girişim başarılı olur mu?

Sudanlılar, Suudi–ABD girişimlerinin ateşkesi zorlayan, insani yardım geçişlerini mümkün kılan ve krizi yeniden üretmeyen bütüncül bir diplomatik çerçeveye dönüşmesini umuyor. Avukat Hatem İlyas, Şarku’l Avsat’a bu yaklaşımın “en büyük ihtiyaç” olduğunu ifade etti.

İlyas, Şarku’l Avsat’a, savaşın en büyük zorluğunun meşruiyet mücadelesi, toplumsal bölünme, kurumların zayıflığı ve çok sayıda aktörün çıkar çatışmalarından kaynaklanan karmaşık yapı olduğunu ifade etti.

rty6
Faşir’den kaçan Sudanlılar, 19 Kasım 2025’te Kuzey Sudan’daki Debbe kentinde bulunan “El-Ifad” yerinden edilmişler kampına ulaştıktan sonra dinlenirken (AFP)

Tüm belirsizliklere karşın, Sudan’ın doğusundan batısına uzanan kentlerde ortak bir duygu öne çıkıyor. Paris’te yaşayan gazeteci Muhammed el-Esbat, kamuoyunda silahların susmasına ve uzun süredir beklenen barışa giden yola dair temkinli ama güçlü bir beklentinin hâkim olduğunu ifade etti.

Yakın bir çözüme dair umutların zayıflamasının ardından, Egemenlik Konseyi Başkanı Abdülfettah el-Burhan’ın 15 Aralık’ta Riyad’a yaptığı ziyaret ve Veliaht Prens’le gerçekleştirdiği üst düzey görüşme, yeniden iyimser bir hava yarattı.

Riyad’da bu görüşmenin yapılması bile, savaşın durdurulması ve insani felaketin sona erdirilmesine yönelik yeni bir umut kapısı araladı. Genel kanaat, “Suudi Arabistan’ın Sudan’da savaşı durdurma dosyasını önceliklerinin başına aldığı” yönünde.

Savaşın yorduğu, canlar aldığı, geçim kaynaklarını yok ettiği ve milyonları mülteci ile yerinden edilmiş kişi hâline getirdiği Sudanlılar, ülkelerine, evlerine ve özledikleri hayatlarına dönmeyi umut ediyor. Peki bu kez girişimler kalıcı bir barış getirecek mi?