Rusya’yı kızdıran seyreltilmiş uranyum nedir?

Seyreltilmiş uranyum içeren 30 mm’lik zırh delici bir mermi. (AP)

Rusya, İngiltere’yi Ukrayna’ya zırh delici tükenmiş uranyum tankı mermileri sağlayarak nükleer çarpışma olasılığını artırmakla suçladı.
Sky News’e göre Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ukrayna savaşında nükleer bir gerilimle tehdit etmek için başka bir fırsattan yararlanarak Rusya’nın buna uygun şekilde yanıt vereceği konusunda uyardı.
Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgile göre İngiltere Savunma Bakanı Annabel Goldie, İngiltere’nin Ukrayna’ya gönderdiği Challenger 2 tank mermileri arasında seyreltilmiş uranyum içeren zırh delici mermiler olduğunu doğruladı.
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov dün yaptığı açıklamada, İngiltere’nin Ukrayna’ya seyreltilmiş uranyum füzeleri tedarik etme kararının durumu yeni ve tehlikeli seviyelere yükselttiğini söyledi.
Daha önce de Rusya Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Mariya Zakharova, İngiltere’nin Kiev’e seyreltilmiş uranyum mühimmatı sağlama planlarının Ukrayna’daki çatışmayı yeni bir aşamaya taşımayı amaçlayan bir provokasyon olduğunu vurgulamıştı.
Zakharova ilgili bir soruya yanıt olarak Rus Sputnik haber ajansına verdiği demeçte, “Bu, niteliksel olarak yeni bir boyut kazandırmak adına Ukrayna’daki çatışmayı yeni bir saldırı ve çatışmaya dönüştürmeyi amaçlayan bir başka İngiliz provokasyonu” dedi.
Peki, bu mühimmatla ilişkili gerçek riskler neler? Tank mermileri neden seyreltilmiş uranyum içerir?
Seyreltilmiş uranyum (DU), U-235 olarak bilinen yüksek radyoaktif uranyum formlarının doğal uranyum cevherinden çıkarılmasından sonra kalan malzeme olarak biliniyor.
U-235, nükleer enerji üretimi için kullanılan yakıtı ve nükleer silahlarda kullanılan güçlü patlamaları sağlıyor.
Seyreltilmiş uranyum, esas olarak deriden geçecek kadar enerjiye sahip olmayan alfa parçacıkları yaydığı için daha az radyoaktif. Bu nedenle dış kısmına maruz kalmak büyük bir tehlikeye yol açmıyor.
Bununla birlikte maddeler yutulduğunda veya solunduğunda sağlık sorunlarına neden olabiliyor.

Seyreltilmiş uranyum mühimmatı
Seyreltilmiş uranyum, yoğunluğu ve diğer fiziksel özellikleri nedeniyle tanklara ve zırhlara daha kolay nüfuz edebildiği için silahlarda kullanılıyor.
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA), seyreltilmiş uranyumun zırh delici silahlar ve zırhın kendisinde kullanıldığını belirtiyor.
Seyreltilmiş uranyum içeren mermiler daha keskin hale gelir ve zırhla temas ettiğinde tutuşuyor.
Uranyum mermileri nükleer silah mıdır?
Birleşmiş Milletler (BM) Silahsızlanma Araştırmaları Enstitüsü’ne göre seyreltilmiş uranyum mühimmatı nükleer silah olarak kabul edilemez. Ayrıca seyreltilmiş uranyumun nükleer, radyoaktif, toksik, kimyasal veya kışkırtıcı silahların yasal tanımlarına uymadığını belirtiyor.

Radyasyon tehlikesi var mı?
UAEA, uranyumun solunmasının veya yutulmasının kimyasal toksitesi nedeniyle zararlı olabileceğini vurguluyor.
Ancak asıl tehlike radyoaktif değil kimyasal. Vücuttaki yüksek konsantrasyonlarda uranyum, örneğin kimyasal toksisitesi nedeniyle böbrek yetmezliğine neden olabiliyor.
Bununla birlikte herhangi bir radyoaktif maddede olduğu gibi kanser riski de bulunuyor. Ancak herhangi bir etkinin ortaya çıkması yıllar alabiliyor.
Seyreltilmiş uranyum söz konusu olduğunda ise riskler daha düşük. Çünkü seyreltilmiş uranyum, doğal uranyumdan daha az radyoaktif. Ancak seyreltilmiş uranyum içeren mermilerdeki asıl tehlike, zırhlı bir hedefle çarpıştığında salınan aerosollerin solunmasıdır.
Örneğin savaş alanlarında toprakta kalan tükenmiş uranyumdan uzun vadeli riskler mümkündür. Seyreltilmiş uranyumun, yıllar içinde toprağa sızması durumunda suyu veya gıda kaynaklarını kirletebileceğine dair bazı endişeler var. Ancak tehlike zamanla azalır.
Bu nedenle UAEA yaptığı açıklamalarda, bir mermiyi veya başka tür seyreltilmiş uranyum mühimmatını doğrudan kullanmak gibi tehlikeli temasa vurgu yapıyor. Bununla birlikte cilt yanıkları veya başka herhangi bir akut radyasyon etkisi ise olası görülmüyor.