Rusya’yı kızdıran seyreltilmiş uranyum nedir?

Seyreltilmiş uranyum içeren 30 mm’lik zırh delici bir mermi. (AP)
Seyreltilmiş uranyum içeren 30 mm’lik zırh delici bir mermi. (AP)
TT

Rusya’yı kızdıran seyreltilmiş uranyum nedir?

Seyreltilmiş uranyum içeren 30 mm’lik zırh delici bir mermi. (AP)
Seyreltilmiş uranyum içeren 30 mm’lik zırh delici bir mermi. (AP)

Rusya, İngiltere’yi Ukrayna’ya zırh delici tükenmiş uranyum tankı mermileri sağlayarak nükleer çarpışma olasılığını artırmakla suçladı.
Sky News’e göre Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ukrayna savaşında nükleer bir gerilimle tehdit etmek için başka bir fırsattan yararlanarak Rusya’nın buna uygun şekilde yanıt vereceği konusunda uyardı.
Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgile göre İngiltere Savunma Bakanı Annabel Goldie, İngiltere’nin Ukrayna’ya gönderdiği Challenger 2 tank mermileri arasında seyreltilmiş uranyum içeren zırh delici mermiler olduğunu doğruladı.
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov dün yaptığı açıklamada, İngiltere’nin Ukrayna’ya seyreltilmiş uranyum füzeleri tedarik etme kararının durumu yeni ve tehlikeli seviyelere yükselttiğini söyledi.
Daha önce de Rusya Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Mariya Zakharova, İngiltere’nin Kiev’e seyreltilmiş uranyum mühimmatı sağlama planlarının Ukrayna’daki çatışmayı yeni bir aşamaya taşımayı amaçlayan bir provokasyon olduğunu vurgulamıştı.
Zakharova ilgili bir soruya yanıt olarak Rus Sputnik haber ajansına verdiği demeçte, “Bu, niteliksel olarak yeni bir boyut kazandırmak adına Ukrayna’daki çatışmayı yeni bir saldırı ve çatışmaya dönüştürmeyi amaçlayan bir başka İngiliz provokasyonu” dedi.
Peki, bu mühimmatla ilişkili gerçek riskler neler? Tank mermileri neden seyreltilmiş uranyum içerir?
Seyreltilmiş uranyum (DU), U-235 olarak bilinen yüksek radyoaktif uranyum formlarının doğal uranyum cevherinden çıkarılmasından sonra kalan malzeme olarak biliniyor.
U-235, nükleer enerji üretimi için kullanılan yakıtı ve nükleer silahlarda kullanılan güçlü patlamaları sağlıyor.
Seyreltilmiş uranyum, esas olarak deriden geçecek kadar enerjiye sahip olmayan alfa parçacıkları yaydığı için daha az radyoaktif. Bu nedenle dış kısmına maruz kalmak büyük bir tehlikeye yol açmıyor.
Bununla birlikte maddeler yutulduğunda veya solunduğunda sağlık sorunlarına neden olabiliyor.

Seyreltilmiş uranyum mühimmatı
Seyreltilmiş uranyum, yoğunluğu ve diğer fiziksel özellikleri nedeniyle tanklara ve zırhlara daha kolay nüfuz edebildiği için silahlarda kullanılıyor.
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA), seyreltilmiş uranyumun zırh delici silahlar ve zırhın kendisinde kullanıldığını belirtiyor.
Seyreltilmiş uranyum içeren mermiler daha keskin hale gelir ve zırhla temas ettiğinde tutuşuyor.
Uranyum mermileri nükleer silah mıdır?
Birleşmiş Milletler (BM) Silahsızlanma Araştırmaları Enstitüsü’ne göre seyreltilmiş uranyum mühimmatı nükleer silah olarak kabul edilemez. Ayrıca seyreltilmiş uranyumun nükleer, radyoaktif, toksik, kimyasal veya kışkırtıcı silahların yasal tanımlarına uymadığını belirtiyor.

Radyasyon tehlikesi var mı?
UAEA, uranyumun solunmasının veya yutulmasının kimyasal toksitesi nedeniyle zararlı olabileceğini vurguluyor.
Ancak asıl tehlike radyoaktif değil kimyasal. Vücuttaki yüksek konsantrasyonlarda uranyum, örneğin kimyasal toksisitesi nedeniyle böbrek yetmezliğine neden olabiliyor.
Bununla birlikte herhangi bir radyoaktif maddede olduğu gibi kanser riski de bulunuyor. Ancak herhangi bir etkinin ortaya çıkması yıllar alabiliyor.
Seyreltilmiş uranyum söz konusu olduğunda ise riskler daha düşük. Çünkü seyreltilmiş uranyum, doğal uranyumdan daha az radyoaktif. Ancak seyreltilmiş uranyum içeren mermilerdeki asıl tehlike, zırhlı bir hedefle çarpıştığında salınan aerosollerin solunmasıdır.
Örneğin savaş alanlarında toprakta kalan tükenmiş uranyumdan uzun vadeli riskler mümkündür. Seyreltilmiş uranyumun, yıllar içinde toprağa sızması durumunda suyu veya gıda kaynaklarını kirletebileceğine dair bazı endişeler var. Ancak tehlike zamanla azalır.
Bu nedenle UAEA yaptığı açıklamalarda, bir mermiyi veya başka tür seyreltilmiş uranyum mühimmatını doğrudan kullanmak gibi tehlikeli temasa vurgu yapıyor. Bununla birlikte cilt yanıkları veya başka herhangi bir akut radyasyon etkisi ise olası görülmüyor.



Komutanı tarafından Gazze'ye girmeye zorlanan İsrail askeri intihar girişiminde bulundu

Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
TT

Komutanı tarafından Gazze'ye girmeye zorlanan İsrail askeri intihar girişiminde bulundu

Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)

İsrail medyası, Gazze Şeridi'ne yönelik savaşın zorlukları nedeniyle sadece bir hafta içinde dört İsrail askerinin intihar ettiğini bildirdi. İsrail Kamu Yayın Kuruluşu KAN, komutanlarının sorumsuz davranışlarına karşı çıkan birlikteki arkadaşlarının uyanıklığı olmasaydı neredeyse listeye katılacak olan beşinci bir askerin hikayesini açıkladı.

Muhabir Carmela Menashe, askerlerden alıntı yaparak, arkadaşlarının ‘Gazze'ye girmeyi reddettiğini, ancak komutanının onu zorladığını, bunun üzerine askerin silahın namlusunu ağzına dayadığını ve kendini vurmakla tehdit ettiğini, bunun üzerine komutanın onu hafta sonu izninden men ederek cezalandırmaya karar verdiğini’ anlattı.

dfgthy
Meslektaşlarının cenaze töreni için mezarlığa giden yaralı İsrail askerleri, 8 Temmuz 2025 (AP)

İsrailli muhabire göre, ‘asker başlangıçta kabul etti ve Gazze'ye girdi. Ancak sonra geri döndü ve tekrar dışarı çıkmak istedi; komutana orada kalamayacağını açıklamaya çalıştı. Komutan onu hafife aldı ve onu başka cezalarla tehdit etti. Birlikteki arkadaşları son anda devreye girerek intihar etmesini engelledi ve onu psikolojik destek subayıyla görüşmeye zorladı.’

Psikolojik destek subayı, askerin durumunun Gazze Şeridi'ne girmesine izin vermediğine karar vererek onu birlik dışında tedavi görmesi için göndermiş; psikolojik durumunun ciddi olduğu teşhis edilmiş ve askerin ordudan tamamen terhis edilerek tedavi altına alınmasına karar verilmiş.

Muhabir, “Askerin durumu benzersiz değil; savaş binlerce askeri travmatize ediyor. Zamanında gerekli tedaviyi görmeyenler kendilerini ciddi bir depresyon içinde buluyor ve bu da aşırı durumlarda intihara yol açabiliyor” dedi.

4 asker intihar etti

Tel Aviv medyası sadece geçen hafta dört askerin intihar ettiğini ve savaşın başladığı 7 Ekim 2023 tarihinden bu yana intihar eden asker sayısının 44'e yükseldiğini duyurdu.

İntihar eden askerlerin çoğunluğunun aktif görevdeki yedek askerler olduğunu belirten Haaretz gazetesi, İsrailli askeri kaynaklara dayandırdığı haberinde intihar eden askerlerin büyük bir kısmının savaş sırasında psikolojik durumlarını önemli ölçüde etkileyen durumlara maruz kaldıklarını aktardı.

xcvfgbh
Temmuz 2025'te Gazze Şeridi'nde öldürülen meslektaşlarının cenaze töreninde ağlayan İsrailli askerler (AFP)

Gazete, orduda aktif görevde olan İsrailli askerlerin intihar oranlarının önceki yıllara göre artış gösterdiğini doğruladı.

Kaynaklar, intiharların bazen iç raporlarda ‘çatışma dışı ölüm’ veya ‘soruşturma altındaki durumlar’ gibi muğlak etiketler altında kategorize edilmesi nedeniyle gerçek sayının daha yüksek olabileceğini tahmin ediyor.

Şarku’l Avsat’ın Haaretz'den aktardığına göre İsrail ordusu, 2024 yılının başından bu yana yaklaşık bin 600 askerin travma sonrası stres semptomlarından mustarip olduğunu kabul ediyor ve bu da yaklaşık 250 askeri ruh sağlığı nedenleriyle terhis etmesine neden oldu.

Veriler intihar eden askerlerin çoğunun geçtiğimiz mart ayında yeniden başlayan savaştan bu yana çatışmaların devam ettiği Gazze'deki çatışmalara katıldığını gösteriyor.

cdfgthy
Temmuz ayında Gazze'de öldürülen bir İsrail askerinin cenaze töreninden (EPA)

Cepheden dönen askerlerin psikolojik olarak yalnızlaştığı ve özellikle muharebe tugaylarına yeni katılanlar ile dışlanmış sosyal sınıflara mensup askerlere yeterli psikolojik bakım sağlanmadığı belirtiliyor.

Ordu, sahadan dönen askerlerle ilgili sessiz bir iç krizle karşı karşıya; bu askerler fiziksel yaralanmaların ötesinde derin psikolojik yaralar da taşıyor ve bu da bazılarının son bir kaçış olarak intiharı seçmesine neden oluyor.

Gözlemciler Gazze savaşının sadece Filistinlileri tüketmekle kalmadığını, aynı zamanda İsrail'in iç cephesinde de giderek artan bir çatlağa neden olduğunu, askerlerin karada savaşırken psikolojik kaderlerinin havada asılı kaldığını düşünüyor.