Suudi Arabistan'ın batısında bayram… Özlem, eski bayramları yeniden yaşatıyor

Bayramlık teknoloji çağında varlığını sürdürüyor, ancak SMS'ler, bayramlaşma ziyaretlerinin kapısını kapattı

1970'lerde Suudi Arabistan'ın batısında Hicaz'da bayramdan görüntüler (Halid Ebu el-Cedayil)
1970'lerde Suudi Arabistan'ın batısında Hicaz'da bayramdan görüntüler (Halid Ebu el-Cedayil)
TT

Suudi Arabistan'ın batısında bayram… Özlem, eski bayramları yeniden yaşatıyor

1970'lerde Suudi Arabistan'ın batısında Hicaz'da bayramdan görüntüler (Halid Ebu el-Cedayil)
1970'lerde Suudi Arabistan'ın batısında Hicaz'da bayramdan görüntüler (Halid Ebu el-Cedayil)

Necla Reşad
Günümüzde bayramın kutlamaları değişti. Bu durum insanların birçoğunun hatıralarıyla geçmişe dönmesine neden oluyor.
Düşüncelerinde geçmişe, ataların geleneklerine, sosyal ilişkilerine, karşılıklı bağlarına, özlem dolu bir yolculuk yaparlarken günümüzde ise teknolojinin hüküm sürdüğü modern bir görünüme sahip olan bayramlar, günümüz gençlerinin alışkanlıklarına göre şekilleniyor.
Birçok yaşlı, onlarca yıl önceki bayramlarına; o zamanların gelenekleri, tebrikler, oyunları ve iftar sofralarının sunulma şekilleri özlem duyuyor.

Mekke bayramları
85 yaşındaki Muhammed Hafız 80 yıl öncesinin Mekke bayram kutlamalarından şöyle bahsediyor:
"Çocuklar bayram ayakkabılarını ve takkelerini hazırlar, sonra Mescid-i Haram'a gidip bayram namazını kılar ve hutbeyi dinlerlerdi. Daha sonra büyük aile üyelerinin ziyaretleri başlar ve evlerinde hazırlanan kahvaltı için toplanılır. Menüde dibyaza, munezzele (geleneksel Hicaz yemekleri) çeşitli peynirler ve tatlılar yer alır. Çocuklar, bayram hediyesi olarak kuruş ve halalatlar alır ve bu harçlıklarla çeşitli şekerleme ve helvalar alırlardı."
Sosyal medyanın her şeyi yok ettiğine inanan Hafız, "Bugün ile geçmiş arasındaki fark kesinlikle çok büyük. Bugün sadelikten yoksunuz, eskiden komşuların ve ailelerin kapıları bayram tebriği kabul etmek için ardına kadar açıktı. Şimdi ise tebrikler, önceden randevu ile kısa mesajlı bayramlaşmayla sağlanıyor" dedi.
86 yaşındaki Fevziye Ahmed, geçmiş bayramları anlatarak, kadınların bayramdan önce dibyaza ve munezzele adı verilen yemekleri hazırlayarak bunları kahvaltı sofralarında sunduklarını, ardından bayram namazını kıldıktan sonra süslenip güzel kokular süründüklerini, tebrik için gelenleri ağırlayıp bayram ziyaretlerine gittiklerini dile getirdi.

Neşeli etkinlikler
Ahmed, "Çok sayıda geleneksel halk oyunu vardı. Şimdi unutulan birçok oyun, aynı mahalleden çocukları bir araya getirirdi Geçmişte, Mekke-i Mükerreme'nin kadim sokaklarında hiçbir sokak yoktu ki oyun sahası olmasın" dedi. 
 1.JPG
Suudi Arabistan’ın batısındaki Hicaz bölgesinden bayram etkinlikleri (Halid Ebu el-Cedayil)
Hafız, eski bayramlardaki çocuk oyunları hakkında, "Çocuklar el-Kebt (ebelemece gibi bir oyun) oynarlardı. Sokaklarda oynanan meşhur bir oyundu. Genelde güçlü erkek çocukları tarafından oynanırdı. Eski Hicaz sakinleri arasında oynanan meşhur geleneksel bir oyundu. Hareket hızı, manevra becerisine dayanır. Gruplar halinde oynan bu oyunda bir çizgi çekip karşı karşıya duran iki takıma ayrılırlar. Bir takımdan bir kişi diğer takıma çıkıp dikkatli bir şekilde elini uzatır ve elimi yakala der, bunu tekrarlar. Eğer biri ona dokunup kaçarsa ve diğer takım onu yakalayamazsa, takımı galip kabul edilir. Yakalanırsa oyundan çıkar ve takımı mağlup kabul edilir" dedi.
Bercun oyunundan da bahseden Hafız oynanış şeklini şöyle anlattı:
"Bu küçük renkli misketlerle oynanan bir oyundur. Belirli bir mesafeye bir oyuk kazılır ve ardından parmakla bir bercun adı verilen misket itilerek oyuğun içine düşürülmeye çalışılır. Kazanan, mümkün olan en fazla sayıda bercun düşüren kişidir. Bu küçük cam toplar, mahallelerdeki küçük bakkallarda satılırdı ve genellikle çocuklar arasında büyük ilgi görürdü."
 2.jpg
Suudi Arabistan’ın batısındaki Hicaz bölgesinden bayram etkinlikleri (Halid Ebu el-Cedayil)
 
Mescid-i Haram'ın çevresi
Mekke tarihçisi Semir Barka, "Bayram ilan edilince, Mekke'de top sesleri yükselir. Ramazan ayının sonu ve Ramazan'ın bitmesiyle Bayramın girişini ilan eder. Mekkelilerin adlandırdığı gibi, halk Mescid-i Haram'da Fıtır namazına hazırlanmaya başlarlar. Renkli fesleri, beyaz mintanları, geleneksel kunduraları, esans ve parfümleriyle süslenip hazırlanarak sabah namazından önce Mescid-i Haram'a giderler. Evlerine dönerken farklı bir yol kullanırlar" ifadelerini kullandı.
Barka, Mekke'nin kutsal mabedi olan Harem-i Şerif'teki bayramın en güzel yönlerinin, toplu Bayram namazı ve tekbirlerinin olduğunu belirterek "İnsanlar oruçlarını bitirdiklerini bildiren hurmalar tüketir ve çocuklar bazı tatlıları cemaate dağıtır. İmam bayram hutbesini bitirdikten sonra, insanlar sevdiklerine selam vermek için geri dönerler. Bazıları mezar ziyaretlerine gider ve ölüleri ile bayramlaşır. Sonra büyük ailelerin bir araya geldiği kahvaltı olan 'tatime' adlı yemeği yemek için toplanırlar. Bu, 'şerik' adı verilen ekmek dilimleri, çeşitli peynirler, zeytinler, halk tatlıları yanı sıra, 'zalabiya' ve 'dibyaza' gibi çeşitli tatlılar içerir. Sonra akrabalar tarafından çocuklara bayram hediyeleri dağıtılır" dedi.
Semir Barka, "Eskiden büyükler akrabalarıyla karşılıklı birbirlerini ziyaret ederdi. Aile büyüğünün evinde toplanılır bayram kutlanırdı. Herkes canlı renkli bayram kıyafetleri giyer ve Mekke sokakları süslenmiş çelenkler ve salıncaklarla donatılırdı. Bayramın ikinci gününden itibaren halk müzikleri ve zurna eşliğinde coşkulu kutlamalar sokaklarda başlar, mahalle sakinleri bir araya gelir ve geleneksel müzik aletleri çalınırdı. Gençler ise bugün lunapark olarak bilinen salıncakları kullanarak eğlenirdi" şeklinde konuştu. 
Ayrıca "Bayramın ikinci ve üçüncü günlerinde kutlamalar devam eder ve ziyaretler ve tebriklerin sürdüğü için çocuklar hediye olarak aldıkları şeylerden dolayı mutlu olurlar" dedi. Ayrıca, "Herkes aileleri bir araya getiren ve dayanışmayı artıran bu gelenekleri canlandırmak için konaklama yerleri kiralarlar ve kutlama ve tebrikleri paylaşırlar" ifadelerini kullandı.

Cidde bayramları
Cidde'nin eski mahallelerine, şehir tarihine ilgi duyan Halid Ebu el-Cedayil o günleri şöyle anlattı:
"Halk sabah namazından sonra giyinip süslenerek bayram namazını kılmak için çıkar ve hutbeyi dinler. Namaz ve hutbenin ardından Hava ve el-Esed mezarlıklarına giderek ölmüşlerini anar ve tüm Müslümanların ölmüşleri için dua ederler. Daha sonra, ailelerin çoğunun bir araya geldiği büyük bir evde toplanarak bayramlaşır ve kahvaltı yapıp çay içip tatlılar yerler. Her aile daha sonra misafirlerini karşılamak için kendi evine döner."
Halid Ebu el-Cedayil, Cidde'nin halkının Ramazan Bayramı boyunca her gün, 'eş-Şam', 'el-Yemen' ve 'el-Mazlum' adlı üç Cidde mahallelerinden birini, mahallenin şeyhi ve başkanıyla birlikte ziyaret ettiğini belirtti.
Örneğin, Mazlum mahallesinin halkı bir araya gelir ve şeyhleri ve başkanlarıyla birlikte, onları karşılamak üzere önceden hazırlanan Yemen mahallesindeki insanları ziyaret ederler ve ertesi gün, şeyhleri ve başkanlarıyla birlikte Şam mahallesindeki insanları ziyaret ederler. Bu şekilde devam ederler.
Geleneksel dans ve müziklerin bu günlerin vazgeçilmezi olduğunu söyleyen Ebu Cedayil, "Bayram harçlığı geleneği ise 90 yıldan beri devam ediyor. Ziyaret seremonileri başladığı anda, çocuklara bayram harçlıkları dağıtılmaya başlar" dedi.
Ebu Cedayil, sözlerine şöyle devam etti:
"Cidde toplumunda hala var olan güzel adetlerden biri, babaların çocuklarını yanlarında alarak büyük ailelerin, büyükanne ve büyükbabaların, amcaların ve dayıların bayramını kutlamak için ziyarete gitmeleridir. Bu ziyaret, aile büyüklerinin kalplerine büyük anlamlar yükler ve onların sevinçlerini ifade etmek için çocukların ziyaretini karşılamak ve öncülük etmek adına her çocuğa bayram harçlığı verilir. Çocuk harçlığı, halalat ve para olarak ifade edilir. Maddi durumlarına göre, bir çeyrek, yarım ya da gümüş bir riyal olarak verilir."

Independent Türkçe



Suudi havalimanları 2024 yılında yüzde 15 büyüme ile 128 milyon yolcuyu ağırladı

Riyad'daki Kral Halid Uluslararası Havalimanı (SPA)
Riyad'daki Kral Halid Uluslararası Havalimanı (SPA)
TT

Suudi havalimanları 2024 yılında yüzde 15 büyüme ile 128 milyon yolcuyu ağırladı

Riyad'daki Kral Halid Uluslararası Havalimanı (SPA)
Riyad'daki Kral Halid Uluslararası Havalimanı (SPA)

Suudi Arabistan kendisini Ortadoğu'da küresel bir havacılık merkezi olarak konumlandırmaya çalışırken, 2024 Hava Taşımacılığı İstatistikleri Bülteni, Krallığın havalimanlarını kullanan yolcu trafiğinde kayda değer bir büyüme olduğunu ve toplam yolcu sayısının bir önceki yıla göre yüzde 15'lik artışla 128 milyonu aştığını ortaya koydu.

Vizyon 2030'un başlatılmasından bu yana Suudi Arabistan, Ulusal Havacılık Stratejisi, Hava Bağlantı Programı ve operasyonel verimlilik elde etmek için havalimanlarının özelleştirilmesinin hızlandırılması yoluyla havacılık sektörünü geliştirme çabalarını yoğunlaştırdı. Suudi Arabistan 2030 yılına kadar 29 havalimanı aracılığıyla dünya çapında 250 noktaya bağlanmayı, yolcu sayısını yılda 330 milyona çıkarmayı ve havayolu kargo taşımacılığı kapasitesini 4,5 milyon tona yükseltmeyi hedefliyor.

Hava Bağlantı Programı, 12 yeni yabancı havayolu şirketinin Suudi Arabistan’a doğrudan seferler düzenlemesini sağladı ve 18 yeni şehir üzerinden 60'tan fazla yeni hava rotası açtı. Geliştirme projeleri arasında el-Ahsa Uluslararası Havalimanı'nın genişletilmesi ve Taif Uluslararası Havalimanı'nda yeni ek uluslararası terminalin açılışı yer alıyor.

İstatistik Genel Müdürlüğü tarafından dün yayınlanan bülten, uluslararası uçuşlarda yolcu sayısının yüzde 14 artışla 69 milyona ulaştığını, iç hatlarda ise yüzde 16 artışla 59 milyon yolcu kaydedildiğini gösterdi.

Kral Abdulaziz Uluslararası Havalimanı yolcu sayısı bakımından Suudi havalimanları listesinin başında yer alarak yaklaşık 49 milyon yolcu ağırladı ve yüzde 14'lük bir büyüme kaydetti. Kral Halid Uluslararası Havalimanı yüzde 18 artışla 37,6 milyon yolcuyla ikinci sırada yer alırken, onu yüzde 15 artışla 12,8 milyon yolcuyla Kral Fahd Uluslararası Havalimanı izledi.

Havalimanı kapasitesi

Suudi Arabistan'daki tüm havalimanlarının 2024 yılı için toplam kapasitesi 126 milyon yolcu. 2023 yılına göre yüzde 11'lik bir artışla yılda 50 milyon yolcu kapasitesine sahip olan Kral Abdulaziz Uluslararası Havalimanı'nın fiili kullanım oranı yüzde 98. Bunu, yüzde 5 artış ve yüzde 96'lık kullanım oranıyla yılda 39 milyon yolcu kapasitesine sahip Kral Halid Uluslararası Havalimanı izledi.

Kral Abdulaziz Uluslararası Havalimanı aynı zamanda bir önceki yıla göre yüzde 1 artışla 369 seferle en fazla dış hat seferine sahip havalimanı olurken, onu yüzde 5 artışla 272 seferle Prens Muhammed bin Abdulaziz Uluslararası Havalimanı, yüzde 6 düşüşle 165 seferle Kral Halid Uluslararası Havalimanı ve yüzde 8 düşüşle 85 seferle Kral Fahd Uluslararası Havalimanı takip etti.

Günlük ortalama yolcu sayısı uluslararası uçuşlarda 189 bine, iç hat uçuşlarında ise 162 bine ulaştı.

İç hat uçuşlarının sayısı yüzde 12 artışla 474 bine ulaşırken, dış hat uçuşlarının sayısı yüzde 10 artışla 431 bine çıktı.

Kral Abdulaziz Uluslararası Havalimanı 290 bin uçuşla uçuş sayısı bakımından havalimanları listesinin başında yer alırken, onu 274 bin uçuşla Kral Halid Uluslararası Havalimanı ve 105 bin uçuşla Kral Fahd Uluslararası Havalimanı takip etti.

Uluslararası uçuşlar

İstatistikler, günlük ortalama iç hat uçuş sayısının bin 295'e, günlük ortalama uluslararası uçuş sayısının ise bin 178'e ulaştığını gösterdi. Suudi Arabistan’ın hava bağlantı endeksi 2024 yılında bir önceki yıla kıyasla yüzde 16'lık bir büyümeye tanık oldu. Suudi havayolu şirketlerinin iç hat uçuş sayısı 2024 yılında 412 bine ulaşırken, bu sayı yabancı şirketler için bin 584 ve genel havacılık için 60 bin oldu.

Uluslararası uçuşlarda ise Suudi havayolları 152 bin uçuş gerçekleştirirken, yabancı havayolları 266 bin uçuş, genel havacılık ise 13 bin uçuş gerçekleştirdi.

Yolcu düzeyinde, iç hat uçuşlarındaki yolcu sayısı Suudi şirketler aracılığıyla 58 milyona, yabancı şirketler aracılığıyla 49 bin yolcuya ve genel havacılık aracılığıyla 1,1 milyon yolcuya ulaştı. Uluslararası uçuşlardaki yolcu sayısı Suudi şirketler için 28 milyon, yabancı şirketler için 41 milyon ve genel havacılık için 80 bin yolcuya ulaştı.

Havayolu kargo taşımacılığı

Havayolu kargo taşımacılığı sektöründe, 2024 yılı boyunca toplam kargo hacmi 1,2 milyon tona ulaşarak 2023 yılına kıyasla yüzde 34'lük bir büyüme kaydetti. Mart ayı toplam 123 bin ton ile kargo hacmi açısından en yüksek ay oldu. Bu hacim 64 bin tonluk giden kargo, 720 bin tonluk gelen kargo ve 407 bin tonluk transit kargo arasında dağıldı.

Veriler ayrıca Suudi Arabistan'da faaliyet gösteren uçak sayısının 2024 yılında 361'e ulaşarak bir önceki yıla göre yüzde 11'lik bir büyüme kaydettiğini gösterdi. Ticari uçak filosu, 250'den fazla koltuk kapasitesine sahip 97 uçak da dâhil olmak üzere yüzde 12'lik artışla 258 uçakla zirvede yer alırken, genel havacılık uçaklarının sayısı yüzde 7'lik artışla 103 uçağa ulaştı.

Al Sarh Turizm'in kurucusu ve ortağı Muheydib el-Muheydib, Şarku’l Avsat'a yaptığı açıklamada bu büyümeyi, hava bağlantısını geliştirmeyi ve uluslararası destinasyonların sayısını artırmayı amaçlayan Ulusal Havacılık Stratejisi'nin başlatılması, uçak filosunda bir önceki yıla göre yüzde 11'lik büyüme, iyileştirilmiş havaalanı altyapısı, koronavirüs pandemisinin ardından seyahat sektörünün toparlanması ve Suudi Arabistan'ın bir dizi uluslararası etkinliğe ev sahipliği yapması gibi çeşitli temel faktörlere bağladı.