NASA'nın yeni Mars fotoğrafında gizemli bir ışık görüldü

NASA
NASA
TT

NASA'nın yeni Mars fotoğrafında gizemli bir ışık görüldü

NASA
NASA

NASA’nın Mars’taki Curiosity aracı, Kızıl Gezegen üzerinde gizemli bir “parıltı” yakaladı.
Aracın çektiği siyah beyaz fotoğrafın arka planında yüksek kayalık tepelerle çöl manzarası yer aldı.
Independent Türkçe'de yer alan habere göre görüntülerdeki büyük bir kaya oluşumunun üzerinde, ince uzun bir leke göze çarptı.
NASA daha önce, aracın çektiği fotoğraflarda benzer anomaliler olabildiğini açıklamıştı. Ancak 16 Haziran’da çekilen fotoğraf, bazıları tarafından dünya dışı varlıkların kanıtı olarak yorumlandı.
Öte yandan görüntüdeki parıltının bir tür mercek parlamasından ya da kayalara yansıyan Güneş ışınlarından kaynaklanma ihtimali daha yüksek.
2012’de Mars’a inen Curiosity uzay aracının 17 kamerası bulunuyor. Gezegenin yüzeyinde 7 yıldır dolaşan araç, çok sayıda fotoğraf çekmekle birlikte büyük miktarda veri topladı. Çektiği bazı fotoğraflarda buna benzer anormal ışıklar görüldü.
Aracın direğinde bir nevi göz işlevi gören ve “navcams” denen iki adet kamera bulunuyor. 45 derecelik görüş açısına sahip bu kameralar üç boyutlu siyah beyaz çekimler yapıyor. Bu sayede araştırmacılara gezegenin arazisinin ayrıntılı görüntülerini sunuyor.
Söz konusu parıltının bulunduğu görüntü de sağdaki navcam aracılığıyla çekildi. Ne yazık ki sol kamera, o anda aynı doğrultuya bakmıyordu.
Tanımlanamayan beyaz ışığın ortaya çıkması ve kaybolması epey hızlı olmuş gibi görünüyor. Çünkü kameraların söz konusu fotoğraftan hemen önce ve hemen sonra yaptığı çekimlerde parıltıya rastlanmıyor.
Aracın kameralarına yakalanan benzer bir ışık, 2014’te tartışmalara neden olmuş, birçok insan bunun uzaylılara ait olduğunu savunmuştu.
Ancak aracın kameralarını tasarlayan ekibin lideri Justin Maki, bu teorileri hızlıca yalanlamıştı.
Maki konuyla ilgili şunları söylemişti:
Curiosity’den aldığımız binlerce görüntüde, neredeyse her hafta parlak lekelere rastlıyoruz. Bunların en olası açıklaması, kozmik ışınların veya güneş ışığının yüzeydeki yansımalarından kaynaklanması.



İnsan dışkısından uçak yakıtı üretmek için anlaşma sağlandı

İnsan dışkısından uçak yakıtı üretmek için anlaşma sağlandı
TT

İnsan dışkısından uçak yakıtı üretmek için anlaşma sağlandı

İnsan dışkısından uçak yakıtı üretmek için anlaşma sağlandı

Birleşik Krallık (BK) merkezli biyoyakıt şirketi Firefly, insan dışkısını uçak yakıtına dönüştürmeye hazırlanıyor.

Firefly, kanalizasyon atıklarının sürdürülebilir havacılık yakıtına (sustainable aviation fuel / SAF) dönüştürülmesini sağlayacak ticari bir rafineri kurmak üzere Macaristan merkezli havayolu şirketi Wizz Air'la anlaşmaya vardı. 

BK'nin Essex bölgesine kurulacak rafineri, 2028'de Londra'daki havalimanlarına hizmet vermek üzere ticari amaçlı SAF tedarikine başlayabilecek. Fakat Firefly'ın ürettiği SAF, hâlâ yasal denetim sürecinden geçiyor. 

Biyoyakıt şirketi ürünlerinin, jet yakıtından "kimyasal açıdan ayırt edilemediğini" öne sürüyor. Firefly CEO'su James Hygate "Kanalizasyon atıklarını jet yakıtına dönüştürüyoruz. Bundan daha havalı pek bir şey düşünemiyorum" diyor. 

Düşük maliyetli havayolu şirketi Wizz, Firefly'ın atık bazlı yakıtından gelecek 15 yıl için 525 bin tona kadar sipariş vererek yatırım yaptığını açıkladı.

SAF üretmenin çeşitli yolları olsa da bunların çoğu normal jet yakıtı kerosenden çok daha pahalı ve kullanılmış yemeklik yağ gibi atık hammaddelerin tedariki sınırlı. Firefly Baş İşletme Görevlisi Paul Hilditch, kanalizasyon atığından dönüştürülen SAF'in daha ucuza ve daha çok miktarda üretileceğini iddia ediyor. 

Wizz Air'ın çevresel, sosyal ve kurumsal yönetim sorumlusu Yvonne Moynihan şöyle diyor:

SAF, filo yenileme ve operasyonel verimlilikle birlikte, havacılıktan kaynaklanan karbon salımlarının azaltılmasında kritik rol oynuyor.

Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği'ne göre SAF, 2050'de net sıfır karbondioksit salımına ulaşmak için havacılığın azaltması gereken emisyonların yaklaşık yüzde 65'inin azaltılmasını sağlayabilir. Uluslararası Enerji Ajansı, küresel çaptaki enerji kaynaklı karbon salımlarının yüzde 2'sini havacılığın oluşturduğunu ve bu oranın diğer taşımacılık sektörlerinden daha hızlı arttığını belirtiyor.

Independent Türkçe, RT, Guardian, Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği, Uluslararası Enerji Ajansı


Pasifik'teki antik kentler düşünülenden çok daha eski çıktı

Yüksek teknolojili haritalama, Tongatapu'da MS 300 civarında, yani daha önce düşünülenden yaklaşık 700 yıl önce toprak yapıların inşa edildiğini gösteriyor (Phillip Parton/Avustralya Ulusal Üniversitesi)
Yüksek teknolojili haritalama, Tongatapu'da MS 300 civarında, yani daha önce düşünülenden yaklaşık 700 yıl önce toprak yapıların inşa edildiğini gösteriyor (Phillip Parton/Avustralya Ulusal Üniversitesi)
TT

Pasifik'teki antik kentler düşünülenden çok daha eski çıktı

Yüksek teknolojili haritalama, Tongatapu'da MS 300 civarında, yani daha önce düşünülenden yaklaşık 700 yıl önce toprak yapıların inşa edildiğini gösteriyor (Phillip Parton/Avustralya Ulusal Üniversitesi)
Yüksek teknolojili haritalama, Tongatapu'da MS 300 civarında, yani daha önce düşünülenden yaklaşık 700 yıl önce toprak yapıların inşa edildiğini gösteriyor (Phillip Parton/Avustralya Ulusal Üniversitesi)

Vishwam Sankaran Bilim ve Teknoloji Muhabiri 

Yeni bir araştırmaya göre, Pasifik'teki ilk şehirler daha önce düşünülenden çok daha önce kurulmuş.

Avustralya Ulusal Üniversitesi'nden (ANU) araştırmacılar havadan lazer taramasıyla Tonga'nın Tongatapu adasındaki arkeolojik alanların haritasını çıkardı.

Pasifik'teki kentleşmenin, Batı etkisinden önce yerlilerin elinden çıkan bir yenilik olduğunu buldular.

Çalışmanın ortak yazarı Phillip Parton yaptığı açıklamada, "Tongatapu'da MS 300 civarında toprak yapılar inşa ediliyordu. Bu, daha önce düşünülenden 700 yıl öncesine denk geliyor" dedi.

Yerleşimler büyüdükçe, artan nüfusu desteklemek için yeni yollar bulmak zorunda kaldılar. Düşük yoğunluklu kentleşme diye adlandırdığımız bu tür bir yapılanma, muazzam bir sosyal ve ekonomik değişimi harekete geçiriyor. İnsanlar daha fazla etkileşime giriyor ve farklı türde işler yapıyor.

Veri toplamadaki zorluklar nedeniyle Pasifik'te kentleşmeyi incelemek zor.

Ancak araştırmacılar yüksek teknolojili haritalama ve arkeolojik saha çalışmalarını birleştirerek bu engellerin üstesinden geliyor.

Mezoamerika ve Güneydoğu Asya'da lidar (lazer darbeleri kullanılarak bir nesne veya bir yüzeyin uzaklığını anlamaya yarayan teknoloji -çn.) haritalama kullanılarak yapılan çalışmalar, sosyal kurumların yükselişi, kümelenme etkileri ve yerleşimlerin büyümesi gibi derin toplumsal değişimlerle ilişkili olan eskiden inşa edilmiş çevrelerdeki örüntüleri ortaya çıkarıyor.

Bu son bulgu, Pasifik'teki ilk toplumlar hakkındaki anlayışımızı geliştiriyor.

Parton, "Tongatapu'nun etkisinin 13. ve 19. yüzyıllar arasında Pasifik Okyanusu'nun güneybatısı boyunca yayıldığına dair ipuçları görebiliyoruz" dedi.

İnsanlar ilk şehirleri düşündüğünde genellikle dip dibe konutları ve kaldırım taşı döşenmiş rüzgarlı sokakları olan geleneksel eski Avrupa şehirlerini düşünür. Bu çok farklı bir şehir türü.

Araştırmacılar, Tonga'daki bu tür düşük yoğunluklu kentleşmenin çöküşünün Avrupalıların gelişine bağlı olduğunu söylüyor.

Parton, "Sistem kusurlu olduğu için çökmedi; daha çok Avrupalıların gelişi ve hastalıklar getirişiyle ilgiliydi" diye açıkladı.

Bu, ilk Pasifik yerleşimleri açısından sadece bir başlangıç. Muhtemelen daha keşfedilecek çok şey var.

Independent Türkçe-.independent.co.uk/news


En parlak gama ışını patlamasının kaynağı saptandı

Büyük Patlama'dan bu yana gerçekleşen en güçlü kozmik patlama olma ihtimali taşıyan gama ışını patlamasının arkasındaki süpernovanın bir tasviri (Aaron M. Geller / Northwestern / CIERA / BT Araştırma Bilgi İşlem ve Veri Hizmetleri)
Büyük Patlama'dan bu yana gerçekleşen en güçlü kozmik patlama olma ihtimali taşıyan gama ışını patlamasının arkasındaki süpernovanın bir tasviri (Aaron M. Geller / Northwestern / CIERA / BT Araştırma Bilgi İşlem ve Veri Hizmetleri)
TT

En parlak gama ışını patlamasının kaynağı saptandı

Büyük Patlama'dan bu yana gerçekleşen en güçlü kozmik patlama olma ihtimali taşıyan gama ışını patlamasının arkasındaki süpernovanın bir tasviri (Aaron M. Geller / Northwestern / CIERA / BT Araştırma Bilgi İşlem ve Veri Hizmetleri)
Büyük Patlama'dan bu yana gerçekleşen en güçlü kozmik patlama olma ihtimali taşıyan gama ışını patlamasının arkasındaki süpernovanın bir tasviri (Aaron M. Geller / Northwestern / CIERA / BT Araştırma Bilgi İşlem ve Veri Hizmetleri)

Şimdiye kadarki en parlak gama ışını patlamasının bir süpernovadan kaynaklandığı doğrulandı. Ancak bilim insanları yeni bir bilmeceyle karşı karşıya kaldı: Böyle bir süpernova patlamasının ardından belirmesi beklenecek ağır elementler ortalıkta yok.

Evrenin bilinen kısmındaki en şiddetli patlamalar olan gama ışını patlamaları, genellikle büyük kütleli bir yıldız ölürken nötron yıldızına veya kara deliğe dönüştüğünde meydana geliyor. Yıldız patlamaları olan süpernovalardan çok daha parlak olan gama ışını patlamaları bir galaksideki tüm yıldızları kısa süreliğine gölgede bırakabilir.

Bugüne kadar gözlemlenen en parlak gama ışını patlaması olan GRB 221009A, 9 Ekim 2022'de tespit edildiğinde bilim insanları bunun arkasında bir süpernova olduğundan emin değildi. Daha sonra James Webb Uzay Teleskobu'nu kullanan araştırma ekibi BOAT (Brightest Of All Time / Tüm Zamanların En Partlağı) diye de bilinen patlamanın, Dünya'dan yaklaşık 2,4 milyon ışık yılı uzaktaki büyük kütleli bir yıldızın ölürken geçirdiği süpernova patlamasıyla ortaya çıktığını doğruladı. 

Öte yandan bu süpernova, gama ışını patlamasına kıyasla epey sıradan görünüyordu. Nature Astronomy adlı bilimsel dergide dün yayımlanan araştırmaya liderlik eden Peter Blanchard, "Önceki süpernovalardan daha parlak değil" diyor. 

Çok enerjik ve parlak bir gama ışını patlaması üreten bu çöken yıldızın aynı zamanda çok enerjik ve parlak bir süpernova üretmesini beklerdik. Ancak durumun böyle olmadığı ortaya çıktı. Elimizde son derece parlak bir gama ışını patlaması ve normal bir süpernova var.

Bu süpernovanın etrafında ağır elementlerin gözlemlenmemesi de araştırmacıları şaşırttı. Evrenin gelişimini anlamada hayati önem taşıyan altın, platin ve uranyum gibi ağır elementlerin kökeni belirsizliğini koruyor. Nötron yıldızlarının birleşmesinin ağır elementleri oluşturduğu bilinse de bu olayların nadiren gerçekleşmesi başka süreçlerin yaşandığına işaret ediyor. 

Gama ışını patlamalarına yol açacak kadar güçlü süpernovaları çevreleyen ortamlarda bu elementlerin oluşabileceği teorisi öne çıkıyor. Fakat James Webb Uzay Teleskobu'ndan faydalanarak BOAT'a yol açan süpernovayı detaylıca inceyelen bilim insanları ağır elementlerin izine rastlamadı. Bu durum büyük kütleli yıldızların çökerken geçirdiği patlamanın bu elementlerin kaynağı olabileceği fikrini sarssa da araştırmacılar tamamen çürütmediğini söylüyor. 

Northwestern Üniveristesi'nden Blanchard şöyle diyor:

Bu hiçbir gama ışını patlamasının bunları üretmediği anlamına gelmiyor fakat bu, ağır elementlerin nereden geldiğini anlamaya devam ederken anahtar öneme sahip bir bilgi.

Independent Türkçe, Space, Earth, Nature Astronomy


Ukrayna'daki 23 milyar dolarlık Starlink sözleşmesinin süresi doluyor

Ukrayna, Rus ordusunun da Starlink kullandığını öne sürmüş fakat Elon Musk ve Kremlin iddiaları yalanlamıştı (Reuters)
Ukrayna, Rus ordusunun da Starlink kullandığını öne sürmüş fakat Elon Musk ve Kremlin iddiaları yalanlamıştı (Reuters)
TT

Ukrayna'daki 23 milyar dolarlık Starlink sözleşmesinin süresi doluyor

Ukrayna, Rus ordusunun da Starlink kullandığını öne sürmüş fakat Elon Musk ve Kremlin iddiaları yalanlamıştı (Reuters)
Ukrayna, Rus ordusunun da Starlink kullandığını öne sürmüş fakat Elon Musk ve Kremlin iddiaları yalanlamıştı (Reuters)

Pentagon'un Ukrayna'ya konuşlandırdığı Starlink uydularına dair sözleşmenin süresinin gelecek ay dolacağı bildirildi. 

Kimliğinin paylaşılmasını istemeyen bir ABD'li yetkili, ülkenin önde gelen medya kuruluşlarından Bloomberg'e yaptığı açıklamada, Starlink uydularıyla ilgili sözleşmenin haziranda yapıldığını ve mayısta süresinin dolacağını söyledi.

Elon Musk'ın SpaceX firmasına ait uyduların ABD'nin Ukrayna'ya sağladığı askeri desteğin önemli bir parçasını oluşturduğunu belirten yetkili, Pentagon'un anlaşma kapsamında şirkete 23 milyar dolar ödediğini ifade etti.

Bloomberg, geçen yıl Pentagon'un Musk'la anlaşma yaptığını duyurduğunda Washington uyduların tedariki için ne kadar ödendiğini açıklamayı reddetmişti. Pentagon'un Starlink'ler için ne kadar masraf yaptığı da ilk kez ortaya çıkmış oldu.

Yetkili, sözleşmenin yenilenip yenilenmeyeceğine dair detay paylaşmayı reddetti.

Ukrayna Dijital Dönüşüm Bakanı Mihaylo Fedorov, Mayıs 2022'deki açıklamasında, kendilerine ilk etapta 10 bin Starlink uydusunun gönderildiğini belirtmiş, bunların savaşta iletişimin kopmaması açısından hayati önem taşıdığını ifade etmişti.

Diğer yandan Musk, şubatta Twitter hesabından yaptığı paylaşımda, uyduların "Ukrayna'da iletişimin belkemiğini oluşturduğunu" belirtse de askeri amaçlarla kullanılmasından rahatsızlık duyduğunu söylemişti. Musk, gönderisinde "Çatışmaların, III. Dünya Savaşı'nın çıkmasına neden olabilecek şekilde artmasına izin vermeyeceğiz" ifadelerini kullanmıştı. 

SpaceX'in baş işletme görevlisi Gwynne Shotwell de Ukrayna'nın uyduları drone sistemlerini yönetmek için kullandığını savunarak, "Starlink'lerin asla silah haline getirilmemesi gerekiyordu" demişti

Musk, buna ek olarak Starlink'lerin firma için ciddi masraf yarattığını ve desteği sonlandırabileceklerini söylemişti. 

Twitter CEO'su Ekim 2022'de yaptığı açıklamada, Ukrayna'ya gönderdikleri Starlink sayısının 20 bine ulaştığına işaret ederek, bunun firmaya iki yıl içinde toplamda 400 milyon dolara yakın maliyeti olabileceğini belirtmişti.

Independent Türkçe, Bloomberg, RT


Google yeni yapay zeka özelliklerini tanıttı

Fotoğraf: Reuters
Fotoğraf: Reuters
TT

Google yeni yapay zeka özelliklerini tanıttı

Fotoğraf: Reuters
Fotoğraf: Reuters

Google, kullanıcıları daha üretken hale getirmeyi amaçlayan yapay zeka destekli ve iş odaklı bir dizi yeni özelliği piyasaya sürdü. 

Google'ın "Cloud Next" etkinliğinde tanıtılan yeni araçlar, şirketin profesyonel araçlar paketi olan Google Workspace'e geliyor. Bu pakete, Google Docs ve Sheets'in yanı sıra Gmail'in iş sürümü de dahil.

Yeni araçlar arasında e-posta gönderme zahmetini azaltmayı amaçlayan bir "anında düzeltme" aracı da yer alıyor. Şirket, kullanıcıların bir taslağa yazdığı karışık notların yapay zeka tarafından düzgün yazılmış bir mesaj haline gelebileceğini söyledi.

Sistemin çalışma şekline örnek olarak bir kişinin kısaltmalarla hatalı satır sonları içeren yarım yazılmış e-postası gösterildi. Daha sonra sistem; bu kelimeleri düzenledi, kısaltmaları açtı ve imzayla selamlama gibi bir e-postada bulunan alışılmış formaliteleri ekledi.

Google daha önce Gmail'de kullanıcıların yapay zekadan e-postalarını yazmasını isteyebilecekleri "Yazmama yardım et" adlı özelliğini tanıtmıştı. Örneğin kullanıcılar, yapay zekadan birini kahve içmeye davet eden bir mesaj yazmasını isteyerek sistemin bunu kendi adlarına yapmasını sağlayabiliyor. 

Bu araçlar, yapay zeka sistemini e-posta istemcisine taşıyan "Gemini in Gmail"in bir parçası. Bu araçlara Gemini'ın işletme sürümlerinin abonelerinin yanı sıra Gmail'in özelliklerine ayrıcalıklı erişim sağlayan "Google One AI Premium" paketine sahip olanlar da erişebilecek.

Diğer yeni özellikler arasında haziranda gelecek olan bir "Vids" uygulaması yer alıyor. Bu uygulama, daha sonra stok videolar ve seslendirme eklenerek hızlı bir şekilde videoya dönüştürülebilen bir resimli taslak hazırlayarak iş için video oluşturmayı kolaylaştırmayı amaçlıyor.

Google ayrıca yeni yapay zeka güvenlik araçları, Google Meet'te daha fazla dil için otomatik transkripsiyon, Sheets ve Docs'ta bilgileri düzenlemenin otomatik yollarını tanıttı. 
Independent Türkçe


Apple'ın Kudüs için Filistin bayrağı önermesi tartışma yarattı

İsrail ordusu, Ramazan Bayramı'nda da Gazze Şeridi'ne saldırılarını sürdürüyor (Reuters)
İsrail ordusu, Ramazan Bayramı'nda da Gazze Şeridi'ne saldırılarını sürdürüyor (Reuters)
TT

Apple'ın Kudüs için Filistin bayrağı önermesi tartışma yarattı

İsrail ordusu, Ramazan Bayramı'nda da Gazze Şeridi'ne saldırılarını sürdürüyor (Reuters)
İsrail ordusu, Ramazan Bayramı'nda da Gazze Şeridi'ne saldırılarını sürdürüyor (Reuters)

Apple'ın iPhone kullanıcılarına "Kudüs" yazdığında emoji olarak Filistin bayrağını önermesi tartışma yarattı. 

Yahudi kökenli Britanyalı televizyon sunucusu Rachel Riley, Twitter hesabından dün yaptığı paylaşımda, olayın iPhone'unu iOS 17.4.1'e güncelledikten sonra yaşandığını belirtti.

Riley, paylaşımında "İsrail'in başkenti Kudüs'ün adını yazınca İsrail bayrağı yerine Filistin bayrağı emojisi çıkıyor" dedi.

Sunucu, Apple'ın CEO'su Tim Cook'u da etiketlediği gönderisinde firmayı eleştirerek "İsrail'e karşı çifte standart göstermek bir tür Yahudi düşmanlığıdır, Yahudi halkına karşı ırkçılıktır" ifadelerini kullandı.

Bir başka iPhone kullanıcısıysa bu sorunun sadece klavye yazım dilinin Birleşik Krallık (BK) İngilizcesi olarak seçildiğinde yaşandığını, ABD İngilizcesi seçiminde sorun olmadığını belirtti.

Diğer bir Twitter kullanıcısı "iPhone bile Kudüs'ün Filistin'e ait olduğunu biliyor!" yorumunu yaptı. 

Apple, BK'nin kamu yayıncısı BBC'ye yaptığı açıklamada sorunun yeni yazılım güncellemesindeki bir hatadan kaynaklandığını bildirdi.

"Yahudi düşmanlığı" suçlamaları karşısında geri adım atmak zorunda kalan teknoloji devi, bunun bir sonraki iOS güncellemesinde düzeltileceğini aktardı.

İsrail, Kudüs'ün tamamını başkenti olarak görürken, Filistin ise Doğu Kudüs'ü kendi toprağı kabul ediyor. Birleşmiş Milletler de Doğu Kudüs'e ek olarak Batı Şeria ve Gazze Şeridi'ni İsrail işgali altındaki topraklar olarak görüyor ve Tel Aviv yönetiminin başkent iddiasını reddediyor.

Gazze savaşı 

İsrail, Hamas'ın silahlı kanadı İzzeddin Kassam Tugayları'nın 7 Ekim'de başlattığı Aksa Tufanı operasyonuna, Demir Kılıçlar operasyonuyla yanıt vermişti. 

Filistin Sağlık Bakanlığı'nın paylaştığı rakamlara göre, İsrail ordusunun bombardımanlarında Gazze'de 14 bin 500'ü çocuk, 9 bin 560'ı kadın en az 33 bin 482 kişi öldürülürken, 76 bin 49 kişi de yaralandı. 

İşgal altındaki Batı Şeria ve Doğu Kudüs'te de İsrail askerleriyle yasadışı Yahudi yerleşimcilerin saldırılarında 460 Filistinli hayatını kaybetti.

İsrail ise Gazze'den düzenlenen saldırılarda 604'ü asker en az 1200 kişinin öldürüldüğünü, 5 bin 132 kişinin de yaralandığını duyurdu.

Independent Türkçe, BBC, USA Today


İnsanlı uzay seyahatleri 1961'den bu yana uzaya ışık tutuyor

Fotoğraf: AA
Fotoğraf: AA
TT

İnsanlı uzay seyahatleri 1961'den bu yana uzaya ışık tutuyor

Fotoğraf: AA
Fotoğraf: AA

İlk yapay uydunun 1957'de uzaya fırlatılması ve 1961'de uzaya ilk insanın gitmesinden bu yana başta ABD ve Rusya olmak üzere ülkeler, birçok insanlı uzay seyahati yaptı. Bu insanlı uzay uçuşları, yeni keşiflere ışık tutarken tarihteki yerlerini aldı.

AA muhabiri, ilk insanlı uzay seyahatinden bu yana yapılan insanlı uzay misyonlarından bir kısmını derledi.

İlk yapay uydunun 1957'de uzaya fırlatılmasından sonra astronotlar uzaya seyahat etti, bu sayede bugüne kadar binlerce gezegen ve yıldız keşfedildi.

İnsanlı uzay uçuşları da özellikle ABD ve Rusya tarafından düzenli şekilde sürdürülüyor.

- Uzaya giden ilk insan Sovyet kozmonot Gagarin'di

Eski Sovyetler Birliği, 12 Nisan 1961'de uzaya ilk insanı göndererek tarihi bir başarıya imza attı. Uzaya ilk giden Sovyet kozmonot Yuri Gagarin, dünyanın etrafında bir yörünge boyunca 108 dakika uçan kişi oldu.

Gagarin'in 1961'deki uçuşunun ardından Sovyetler Birliği'nin 6-7 Ağustos 1961'de Vostok 2 göreviyle uzaya gönderdiği Gherman Titov, bir günden fazla uzayda kalan ilk insan oldu.

Sovyetler Birliği tarafından Vostok 6 göreviyle 14-19 Haziran 1963'te Valentina Tereshkova, ilk kadın kozmonot olarak uzaya gönderildi. Aynı tarihlerde Valery Bykovsky, en uzun süreli bireysel uçuşu gerçekleştirdi.

- İlk uzay yürüyüşü Leonov tarafından yapıldı

Pavel Belyayev ve Aleksey Leonov'un 18-19 Mart 1965'te yaptıkları uçuşta Leonov, uzay yürüyüşü yapan ilk insan oldu.

Vladimir Dzhanibekov ve Oleg Makarov da 10-16 Ocak 1978'de uzaya gitti ancak uzaya gittiklerinden farklı bir araçla Dünya'ya dönen ilk insanlar oldu.

19-27 Ağustos 1982'de uzaya giden ikinci kadın olan Svetlana Savitskaya, 17-29 Temmuz 1984'te uzay yürüyüşü yapan ilk kadın olarak da tarihe geçti.

Eski Sovyetler Birliği'nin 26 Aralık 1991'de dağılmasının ardından Rusya ismiyle ilk uzay uçuşu, 17 Mart 1992'de yapıldı.

Rusya'nın 4 Ekim 1994 ile 22 Mart 1995 arasında yaptığı uzay uçuşunda Yelena Kondakova, uzayda en uzun süre kalan kadın olarak kayıtlarda yerini aldı.

- Uzaya giden ilk ABD'li astronot Shepard oldu

ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Ajansı (NASA) programları Mercury, Gemini ve Apollo ile uzaya ve Ay'a astronotlarını yollayan ABD, Merkür Projesi ile uzaya 25 uçuş yaptı. Bunların 6'sı, 1961-1963 yıllarında yapıldı.

NASA'nın 5 Mayıs 1961'deki, "Freedom 7" misyonuyla astronot Alan Shepard'ı uzaya gönderildi. Uzaya giden ilk Amerikalı Shepard, alt yörüngede 15 dakika 28 saniye uçtu.

"Friendship 7 Mercury" uzay aracıyla 20 Şubat 1962'de dünyanın yörüngesine girebilen John Glenn, bunu yapan ilk ABD'li astronot oldu.

Walter Schirra Jr, 3 Ekim 1962'de 9 saat 13 dakika ile ABD'nin en uzun uçuşunu gerçekleştirdi. 15-16 Mayıs 1963'te ise L. Gordon Cooper Jr, bir günden fazla uzayda kaldı.

Joseph Walker 19 Temmuz 1963'te, uzay aracıyla yörünge ötesine, uzaya uçan ilk insan olurken Gemini IV kapsamında NASA astronotu Edward White 3 Haziran 1965'te uzay yürüyüşü yapan ilk Amerikalı olarak kayıtlara geçti.

- Neil Armstrong, Ay'a ayak basan ilk insan oldu

ABD'nin Apollo 11 misyonu kapsamında 20 Temmuz 1969'da Neil Armstrong, Edwin Aldrin ve Michael Collins'i Ay'a gönderildi. Armstrong Ay'a ilk ayak basan insan oldu, ardından Aldrin geldi.

Sally Ride, 18-24 Haziran 1983'te uzaya giden ilk Amerikalı kadın oldu.

Ulf Merbold, 28 Kasım-8 Aralık 1983'te uzaya giden ilk Avrupa Uzay Ajansı (ESA) astronotu olarak tarihe geçti.

Bruce McCandless, 3-11 Şubat 1984'te güvenli şekilde kendini araca bağlamadan ilk uzay yürüyüşünü yaptı.

5-13 Ekim 1984'te Marc Garneau, ilk Kanadalı astronot, Kathryn Sullivan ise uzay yürüyüşü yapan ilk Amerikalı kadın oldu.

- Çin

Yang Liwei, Shenzhou 5 göreviyle 14 Ekim 2003'te uzaya giden ilk Çinli astronot olarak tarihe geçti.

Shenzhou 6 ile Fei Junlong ve Nie Haisheng, 12-16 Ekim 2005'te uzaya gitti ve Çin'in uzaya ilk iki kişilik uçuşu gerçekleşti.

Zhai Zigang, Shenzhou 7 ile, 25-28 Eylül 2008'de uzayda yürüyen ilk Çinli astronot oldu.

Liu Yang, 16-20 Haziran 2012'de uzaya giden ilk Çinli kadın astronot olarak tarihte yerini aldı.

17 Haziran-17 Eylül 2021'de Nie Haisheng, Liu Boming ve Tang Hongbo Çin'in Tiangong Uzay İstasyonu'nun ilk mürettebatı oldu.

15 Ekim 2021-16 Nisan 2022 tarihlerinde Zhai Zhigang, Wang Yaping ve Ye Guangfu, Shenzhou 13/Tiangong'la Çin'in, 182 günle en uzun uzay uçuşunu gerçekleştirdi.

- Uluslararası Uzay İstasyonu mürettebatı

NASA, yıllardır düzenli olarak Uluslararası Uzay İstasyonu'na (ISS) mürettebat yollayarak uzaydaki araştırmalarını sürdürüyor.

Halen ISS'de NASA'nın "Expedition 71" mürettebatı görevlerini sürdürüyor. Genellikle misyonlar ortalama 6 ay sürüyor ve ekipler 6-7 kişi olabiliyor.

Ayrıca "Artemis Programı" kapsamında da ilk aşama "Artemis I", Orion uzay aracının Ay yörüngesinde bir turu tamamlayıp Pasifik Okyanusu'na başarıyla inmesiyle toplam 25 gün sürerek Aralık 2022'de sona erdi.

Eylül 2025'te Orion uzay aracının ilk mürettebatlı misyonu "Artemis II" görevinde de astronotların Ay'a iniş yapmadan Dünya'ya dönmesi planlanıyor.

Her şey planlandığı şekilde ilerlerse insanların ilk defa Ay'ın güney kutbunu inceleyeceği programın son aşaması "Artemis III" misyonunun da önü açılacak.

Bu bağlamda insanlı uzay seyahatinin artık düzenli şekilde farklı misyonlarla sürdürüldüğü görülüyor.

- Özel uzay şirketlerinin misyonları

Ülkeler dışında artık özel uzay şirketleri de uzay ajanslarıyla işbirliği halinde özellikle ISS'e astronotları gönderiyor.

Örneğin, Axiom Space şirketi, bugüne kadar 3 misyona imza attı. Axiom-1, Axiom-2 ve Axiom-3 misyonları kapsamında farklı milletlerden uzaya astronotları gönderen şirket, bu kişilere ve ülkelerine araştırma fırsatı da sağlıyor.

18 Ocak'ta başlayan ve dönüşü 9 Şubat'ta sağlanan Ax-3 kapsamında ISS'e giden mürettebat içinde Türkiye'nin ilk astronotu Alper Gezeravcı da yer aldı.

Özel şirketlerin bu girişimleriyle insanlı uzay seyahatlerinin alanının genişlediği, ülkelerin ve uzay ajanslarının ötesinde artık şirketler aracılığıyla uzaya giden kişi sayısının arttığı görülüyor.


Güneş tutulması bilimin hangi sorularına cevap sunabilir?

2017'deki tutulmada çekilen bu fotoğraftaki siyah disk Ay'ın kendisi; bugünkü tam Güneş tutulmasında uydunun Dünya'ya daha yakın olması daha geniş bir alanda tutulmanın gözlemlenmesini sağlayacak (AFP)
2017'deki tutulmada çekilen bu fotoğraftaki siyah disk Ay'ın kendisi; bugünkü tam Güneş tutulmasında uydunun Dünya'ya daha yakın olması daha geniş bir alanda tutulmanın gözlemlenmesini sağlayacak (AFP)
TT

Güneş tutulması bilimin hangi sorularına cevap sunabilir?

2017'deki tutulmada çekilen bu fotoğraftaki siyah disk Ay'ın kendisi; bugünkü tam Güneş tutulmasında uydunun Dünya'ya daha yakın olması daha geniş bir alanda tutulmanın gözlemlenmesini sağlayacak (AFP)
2017'deki tutulmada çekilen bu fotoğraftaki siyah disk Ay'ın kendisi; bugünkü tam Güneş tutulmasında uydunun Dünya'ya daha yakın olması daha geniş bir alanda tutulmanın gözlemlenmesini sağlayacak (AFP)

Ay bugün Güneş'in ışığını örterken bilim insanları da çeşitli gizemlere ışık tutmayı umuyor.

Kuzey Amerika'da gözlemlenecek tam Güneş tutulması, TSİ 21.07'de başlayacak ve ilk durağı Meksika'nın Pasifik kıyısı olacak. Ay'ın Güneş'i tamamen kapattığı tam Güneş tutulması ABD'nin 10'dan fazla eyaletinde görülebilecek fakat kısmi tutulmanın neredeyse bütün eyaletlerden gözlemlenmesi bekleniyor. 

Kanadalıların da izleyebileceği tam Güneş tutulması, Atlantik kıyısında TSİ 10.46'da sona erecek.

Dünya genelinde 2021, ABD'de de 2017'den beri ilk kez gözlemlenecek tam Güneş tutulması, iki yıl daha gerçekleşmeyecek.

Kuzey Amerika'da yaşayanlar bu nadir olayı izlemek için hazırlıklarını yaparken bilim dünyası da farklı bir hazırlık içinde. Araştırmacılar Güneş'in atmosferinden, değişen hayvan davranışlarına kadar çeşitli sorulara cevap bulmayı bekliyor.

Güneş'in dış atmosferini izlemek için eşsiz bir fırsat

Ay, Güneş'in önünden geçip onu tamamen kapattığı sırada yıldızın dış atmosferi korona daha net bir şekilde görünecek. Normalde Güneş'in çok parlak olmasından dolayı gözlemlenemeyen korona, Güneş rüzgarına ısı ve enerji aktardığı için önem arz ediyor.

Güneş rüzgarının zaman zaman uzaya fırlattığı güçlü Güneş patlamaları Dünya'yı vurarak radyo sinyali kesintilerine ve elektrik şebekelerinin devre dışı kalmasına yol açabiliyor. 

NASA, yüksek irtifa araştırma uçağı WB-57'yi kullanarak Dünya yüzeyinden 15 bin 240 metre yükseklikten tutulmanın görüntülerini yakalamayı planlıyor. Southwest Araştırma Enstitüsü'nden Güneş fizikçisi Amir Caspi'nin liderliğindeki proje, koronaya dair yeni detayların yanı sıra Güneş'e yakın yörüngelerdeki asteroitlerin aranmasına da katkı sağlayabilir.

Caspi, Güneş'in ışığını kapatan ve koronagraf denen özel teleskoplar bile yetersiz kaldığı için tutulmanın altın bir fırsat sunduğunu söylüyor:

Güneş'le aramıza giren Ay, gökyüzünde Güneş'in diskini engellemek için tam olarak doğru boyutta ve fazla büyük değil.

Tutulma sırasında Güneş rüzgarının temeline inmeye çalışacak olan Caspi, koronanın Güneş'in yüzeyinden neden milyonlarca derece daha sıcak olduğu sorusunu cevaplamaya fayda sağlayacak ipuçları toplamayı da umuyor. 

Ayrıca koronayı gözlemlemek üzere tasarlanan iki uzay aracının tutulma sırasında faydalı gözlemler yapması bekleniyor. NASA'nın Parker Solar Probe'u ve Avrupa Uzay Ajansı'yla NASA'nın beraber geliştirdiği Solar Orbiter beraber çalışarak Güneş rüzgarı ve atmosferiyle ilgili bilgi toplayacak.

Araştırmacılar ayrıca Güneş'in 11 yıllık döngüsünün sonuna yaklaşmasından dolayı da beklenti içinde. Güneş'in manyetik kutuplarının 11 yılda bir yer değiştirmesini ifade eden Güneş döngüsü sırasında Güneş patlamaları ve kütle atımı aktivitelerinin sıklığı değişiyor.

NASA Başkan Yardımcısı Pam Melroy "İnanılmaz bir şey görme şansımız çok yüksek" diyor.

NASA üç roketle iyonosferi izleyecek

Tam Güneş tutulması Dünya atmosferinin üst kısmında yer alan iyonosferdeki değişimleri gözlemleme fırsatı sunuyor. Tutulma sırasında bu katmanda bozulmalar yaşanmasını bekleyen NASA, tutulma öncesinde, esnasında ve sonrasında fırlattığı sondaj roketleriyle bunları gözlemlemeyi planlıyor. 

NASA Genel Merkezi Tutulma Programı Yöneticisi Kelly Korreck şu ifadeleri kullandı: 

Bu katmandaki bozulmalar GPS ve iletişimde sorunlara yol açabiliyor.

Tutulma sonucu Güneş ışığının büyük ölçüde azalması, araştırmacıların ışığın iyonosferi nasıl etkilediği hakkında daha fazla bilgi edinerek potansiyel arızaları daha iyi öngörmesini sağlayacak. 

Kuşlar göç edebilir

Tutulmalar sırasında hayvanlar sıradışı davranışlar sergileyebiliyor. Zürafaların dörtnala koştuğu ve horozlarla cırcır böceklerinin ötmeye başladığı önceki tutulmalarda gözlemlenmişti.

Güneş tutulması sırasında, hayvanların hassasiyet gösterdiği sıcaklık ve rüzgar gibi etmenler kayda değer derecede azalabiliyor.

Tutumaların kuşları nasıl etkilediğini araştıran Andrew Farnsworth, Ağustos 2017'deki tutulma sırasında gökyüzünde uçan kuşların sayısında azalma olduğunu ifade ediyor. 

Cornell Üniversitesi'nde çalışan ornitolog, ABD'den izlenen son Güneş tutulmasının böcek ve kuşların günlük faaliyetlerini kesintiye uğrattığını fakat hayvanların gece sergilediği davranışları (kuşların göç etmesi, yarasaların ortaya çıkması gibi) tetiklemediğini söylüyor. 

Farnsworth, tutulmanın bu sefer nisanda gerçekleşmesinden dolayı kuşların göç etmeye daha yatkın olabileceğini düşünüyor.

Independent Türkçe, Phys.org, NBC News, CNN, Tübitak


Microsoft, Londra'da yeni yapay zeka merkezi açıyor

Microsoft, yapay zeka ürünleri üzerinde çalışmak ve bu teknolojiyi araştırmak için Londra'da yeni bir yapay zeka merkezi açıyor (Reuters)
Microsoft, yapay zeka ürünleri üzerinde çalışmak ve bu teknolojiyi araştırmak için Londra'da yeni bir yapay zeka merkezi açıyor (Reuters)
TT

Microsoft, Londra'da yeni yapay zeka merkezi açıyor

Microsoft, yapay zeka ürünleri üzerinde çalışmak ve bu teknolojiyi araştırmak için Londra'da yeni bir yapay zeka merkezi açıyor (Reuters)
Microsoft, yapay zeka ürünleri üzerinde çalışmak ve bu teknolojiyi araştırmak için Londra'da yeni bir yapay zeka merkezi açıyor (Reuters)

Microsoft, Londra'da yapay zekaya adanmış yeni bir merkez açıyor.

Yeni ofis, bu teknolojiyi araştırmanın yanı sıra yapay zeka ürünleri üzerindeki çalışmalarına da odaklanacak. Bu gelişme, ChatGPT'nin yaratıcısı OpenAI'nin ABD dışındaki ilk ofisinin açılması da dahil başkent Londra'da yapay zeka şirketlerinin giderek arttığı bir dönemde gerçekleşti.

Microsoft artık Google'a ait olan yapay zeka devi DeepMind'ın Britanyalı kurucu ortağı Mustafa Süleyman liderliğinde, şirket bünyesinde yapay zeka çalışmalarına odaklanacak yeni bir ekip olan Microsoft AI'ın kurulduğunu kısa bir süre önce duyurdu.

Süleyman, Microsoft'un Paddington'daki ofislerinde kurulacak yeni yapay zeka merkezinin "son teknoloji dil modelleriyle bunları destekleyen altyapıyı geliştirmek için öncü çalışmalar yürüteceğini ve temel modellerde kullanılmak üzere dünya standartlarında araçlar oluşturacağını" söyledi.

Süleyman, yeni merkezi duyuran blog yazısında şöyle dedi:

Bu, hem Microsoft AI hem de Birleşik Krallık (BK) için harika bir haber. Londra'da doğup büyüyen bir Britanya yurttaşı olarak, burada son teknoloji bir yapay zeka şirketinin kurucu ortağı olup onu geliştirmekten gurur duyuyorum. Birleşik Krallık'taki olağanüstü yetenek havuzunun ve yapay zeka ekosisteminin son derece farkındayım ve Microsoft AI adına BK'ye bu taahhüdü vermekten heyecan duyuyorum. Birleşik Krallık hükümeti, iş dünyası ve akademi dünyasındaki fikir liderleriyle yaptığım yakın çalışmalar sayesinde, ülkenin yapay zekayı sorumlu bir şekilde ilerletmenin yanı sıra güvenlik odaklı bir yaklaşımla yatırıma, inovasyona ve ekonomik büyümeye kendini adamış olduğunu biliyorum. Bu merkezi Birleşik Krallık'ta açma kararımız, tutkumuzu yansıtıyor.

Süleyman, merkezin istihdam yaratacağını ve Microsoft AI'ın "zamanımızın en ilginç ve zorlu yapay zeka soruları üzerinde çalışmak isteyen sıradışı bireyleri aktif olarak işe alacağını" da sözlerine ekledi.

Yapay zeka merkezinin kurulması, Microsoft'un Cambridge'deki Microsoft Research laboratuvarını da içeren Birleşik Krallık'taki varlığını daha da genişletiyor ve şirketin yapay zeka planlarının bir parçası olarak geçen yılın sonlarında açıkladığı Birleşik Krallık'a 2,5 milyar sterlin (yaklaşık 102 milyar TL) yatırım yapma taahhüdüne dayanıyor.

Ajanslardan da yararlanılmıştır. 
Independent Türkçe


Malezya, Meta ve TikTok'tan zararlı içerik denetiminin artırılmasını istedi

Fotoğraf: AA
Fotoğraf: AA
TT

Malezya, Meta ve TikTok'tan zararlı içerik denetiminin artırılmasını istedi

Fotoğraf: AA
Fotoğraf: AA

Malezya, Facebook'un çatı şirketi Meta ve TikTok'a zararlı içeriklerin denetlenmesinin artırılması çağrısı yaptı.

Bernama'nın haberine göre, Malezya polisi ile Malezya İletişim ve Multimedya Komisyonu'ndan (MCMC) ortak açıklama yapıldı.

Ortak açıklamada, TikTok ve Meta yetkilileriyle dün yapılan toplantıda zararlı içeriklerin denetimi konusunda anlaşmaya varıldığı bildirildi.

Açıklamada, "TikTok ve Meta, koordineli gerçek dışı davranışları engellemeye, dolandırıcılık ve yasa dışı çevrim içi kumar gibi zararlı içerikler konusunda derhal harekete geçmeye çağırılıyor." ifadesi kullanıldı.

MCMC'nin açıkladığı istatistiklere göre, sosyal medyada zararlı içerikler artış gösterdi ve 2024'ün ilk üç ayında 51 bin 638 münferit vaka, işleme alınması için çevrim içi platform sağlayıcılarına yönlendirildi.

Bu sayının 2023'ün tamamında 42 bin 904 olduğu belirtildi.

Açıklamada, TikTok ve Meta'dan toplantıda kararlaştırıldığı üzere kapsamlı bir iyileştirme planı ve stratejisi sunmaları istendiği aktarıldı.