Güneş panelleri uzayda kendi kendini onarabilecek

Güneş panelleri uzayda kendi kendini onarabilecek
TT

Güneş panelleri uzayda kendi kendini onarabilecek

Güneş panelleri uzayda kendi kendini onarabilecek

Yeni geliştirilen bir güneş paneli, uzay radyasyonundan zarar gördüğünde kendini onarabiliyor.

Avustralya Sidney Üniversitesi’ndeki araştırmacılar tarafından yapılan bu yeni keşif, uydu ve uzay aracı güç kaynaklarını gelecekte daha esnek ve güvenilir hale getirilebilecek.

Şarku’l Avsat’ın Advances Energy Materials dergisinden aktardığı habere göre Perovskit Güneş Pili (PSC) olarak bilinen bir tür güneş paneli daha önce uzayda kullanım için potansiyel gösterdi. Çünkü PSC, hafif, üretimi nispeten ekonomik ve güneş ışınımını yüksek düzeyde verimlilikle elektriğe dönüştürüyor.

Sidney Üniversitesi ve Avustralya’daki Bilim Hızlandırma Merkezi’ndeki araştırmacılar, proton radyasyonuna dayanmak için bir güneş pili prototipi geliştirdi. Araştırmacılar, “Uzay araçları bu yörüngelerde proton radyasyonuna maruz kalacak. Bu nedenle özel güvenlik ağlarının radyolojik istikrarının değerlendirilmesi büyük önem taşıyor” dedi.

Proton radyasyonunun etkilerini onlarca hatta yüzlerce yıldır simüle etmek için tasarlanan laboratuvar koşullarında araştırmacılar, uydularda kullanıma uygun ultra ince güneş pili substratlarını test etti. Bu, bu özelliklere sahip malzemelerin bu şekilde ilk kez test edilmesi.

Bu bağlamda deneyler, PSC’deki HTM’nin ne kadar hasara neden olabileceği ve nasıl onarılabileceği konusunda belirleyici olduğunu buldu. 2 özel HTM türü ve bir tür katkı maddesinin (HTM’lere uygulanan değiştirilmiş malzeme) proton radyasyon hasarına direnmede en iyisi olduğu kanıtlandı. HTM ayrıca panellerin kendi kendine onarılmasını ve verimliliklerinin yüzde 100’üne kadar yedeklenmesini sağlayabilir. Bu kendi kendine onarım, güneş enerjisiyle çalıştırılabilen bir vakumda ısı uygulaması yoluyla gerçekleştiriliyor.

Teorik olarak, güneş radyasyonu güneş pillerini onarabilir ve onlara güç sağlayabilir. Bu çalışmanın yapılması için pek çok araştırma yapılması gerekecek, ancak bu çalışma bunun mümkün olduğunu gösteriyor.

Sidney Üniversitesi’nden Nanobilimci Dr. Anita Ho-Baillie, “Bu çalışmanın ürettiği fikirlerin gelecekteki uzay uygulamaları için hafif, düşük maliyetli güneş pilleri geliştirme çabalarına yardımcı olacağını umuyoruz” dedi.



X CEO'su Yaccarino: Aralıkta şu ana kadar 10 milyondan fazla kişi X'e kaydoldu

(AA)
(AA)
TT

X CEO'su Yaccarino: Aralıkta şu ana kadar 10 milyondan fazla kişi X'e kaydoldu

(AA)
(AA)

Yaccarino, yöneticisi olduğu X sosyal medya platformundan (eski adıyla Twitter) yaptığı açıklamada, aralık ayında şu ana kadar 10 milyondan fazla kişinin X'e kaydolduğunu bildirdi.

Yaccarino açıklaması, aralarında Apple, Warner Bros, Disney, IBM, Paramount Global, Lions Gate Entertainment, NBCUniversal, Discovery ve Comcast gibi şirketlerin de bulunduğu birçok kuruluşun "Tesla, SpaceX ve sosyal medya platformu X'in sahibi Elon Musk'un Yahudi karşıtı gibi algılanan tweeti nedeniyle" X'teki reklamlarını iptal etmesinden sonra gelmesi dikkati çekti.

New York Times gazetesine göre, X, reklamların iptali nedeniyle yıl sonuna kadar 75 milyon dolar kadar reklam geliri kaybetme riskiyle karşı karşıya bulunuyor.

Antisemitik olduğu iddialarını reddeden Elon Musk, bir kullanıcının X'te yaptığı, "Yahudiler, insanlardan kendilerine karşı kullanmayı bırakmalarını istedikleri nefreti tam da beyazlara karşı kullanıyor." paylaşımına "Gerçekleri söyledin." yorumunu yapmıştı.

Konuya ilişkin Beyaz Saray'dan yapılan açıklamada Musk, "Yahudi karşıtlığını teşvik etmekle" suçlanmış, "Yahudi karşıtı ve ırkçı nefretin iğrenç şekilde teşvik edilmesini en güçlü ifadelerle kınıyoruz." değerlendirmesinde bulunulmuştu.

"Hiçbir şey gerçeklerden daha fazlası olamaz." ifadesiyle hakkındaki iddialara cevap veren Musk, 27 Kasım'da İsrail'in Gazze Şeridi sınırında yer alan Kfar Aza beldesini ziyaret etmiş, Cumhurbaşkanı Isaac Herzog ve Başbakan Binyamin Netanyahu ile görüşmüştü.

Musk, ayrıca İsrail'e gerçekleştirdiği ziyaretin söz konusu tweetlerden önce planlandığını, bunun "bir özür turu" olmadığını dile getirmişti. Musk, temmuz ayında sitenin aylık 540 milyon kullanıcıya sahip olduğunu açıklamıştı.


Şubat 2024'ten itibaren Facebook şifreli e-postayı desteklemeyecek

Gizli görüşmeleri durdurma kararı düşük kullanım ve odağın "Messenger" uygulamasına kaydırılmasından kaynaklanıyor (AP)
Gizli görüşmeleri durdurma kararı düşük kullanım ve odağın "Messenger" uygulamasına kaydırılmasından kaynaklanıyor (AP)
TT

Şubat 2024'ten itibaren Facebook şifreli e-postayı desteklemeyecek

Gizli görüşmeleri durdurma kararı düşük kullanım ve odağın "Messenger" uygulamasına kaydırılmasından kaynaklanıyor (AP)
Gizli görüşmeleri durdurma kararı düşük kullanım ve odağın "Messenger" uygulamasına kaydırılmasından kaynaklanıyor (AP)

Sosyal paylaşım sitesi Facebook, Şubat 2024'ten itibaren şifreli e-posta hizmetinin desteklenmeyeceğini ve gizli konuşmalarda taslakları veya arşivlenmiş mesajları olan kullanıcıların bunları bu tarihten önce kaydetmeleri gerektiğini duyurdu.

Facebook'un sahibi olan Meta şirketi, gizli sohbetleri durdurma kararının düşük kullanım ve Messenger uygulamasına odaklanma nedeniyle alındığını açıkladı. Gizli Sohbetler ilk olarak 2015 yılında, insanların Facebook'ta birbirlerine şifreli mesajlar göndermesinin bir yolu olarak tanıtıldı. Ancak bu özellik hiçbir zaman yaygın bir şekilde benimsenmedi ve Meta son birkaç yıldır bu özelliği aşamalı olarak kaldırıyor.

(Fotoğraf) Şu anda Gizli Sohbetler kullanıyorsanız, taslakları ve arşivlenmiş mesajları Şubat 2024'ten önce kaydetmelisiniz (Reuters)
Şu anda Gizli Sohbetler kullanıyorsanız, taslakları ve arşivlenmiş mesajları Şubat 2024'ten önce kaydetmelisiniz (Reuters)

Kullanım eksikliğinin yanı sıra, şifreleme teknolojisi olarak "PGP" seçimi de bu özelliğin yok olmasında rol oynadı. İlk olarak ünlü kriptograf Phil Zimmerman tarafından geliştirilen PGP, son yıllarda modası geçmiş bir teknoloji haline geldi. Hatta Zimmerman 2015 yılında MacBook'uyla uyumluluk sorunları ve iOS cihaz desteğinin olmaması nedeniyle artık PGP kullanmadığını itiraf etti.

Meta: “Bazıları bu haberden dolayı hayal kırıklığına uğrayabilecek ancak Messenger, insanların özel ve güvenli konuşmalar yapabileceği en iyi yerdir" açıklamasını yaptı.

Messenger'ın özel iletişim için bazı özellikleri:

Uçtan uca şifreleme, mesajları yalnızca gönderenin ve alıcının okuyabileceği anlamına geliyor.

- Belirli bir süre sonra kaybolan soluk mesajlar.

- Belirli kişilerle şifrelenmiş ve ele geçirilemeyen gizli konuşmalar.

- Mesajları belirli bir süre sonra kaybolacak şekilde ayarlama.

Şu anda Gizli Sohbetler kullanıyorsanız, Şubat 2024'ten önce taslakları ve arşivlenmiş mesajları kaydetmelisiniz. Bunu mesajlarınızı bir dosyaya aktararak yapabilirsiniz. Mesajlarınızı kaydettikten sonra, kendi konuşmalarınızı yapmak için Messenger'a geçebilirsiniz.


Kaspersky: 2023 yılında günlük 411 bin zararlı dosya tespit edildi

Microsoft Office belge türlerindeki kötü amaçlı belgeleri içeren saldırıların sayısında yüzde 53 oranında önemli bir artış oldu. (Shutterstock)
Microsoft Office belge türlerindeki kötü amaçlı belgeleri içeren saldırıların sayısında yüzde 53 oranında önemli bir artış oldu. (Shutterstock)
TT

Kaspersky: 2023 yılında günlük 411 bin zararlı dosya tespit edildi

Microsoft Office belge türlerindeki kötü amaçlı belgeleri içeren saldırıların sayısında yüzde 53 oranında önemli bir artış oldu. (Shutterstock)
Microsoft Office belge türlerindeki kötü amaçlı belgeleri içeren saldırıların sayısında yüzde 53 oranında önemli bir artış oldu. (Shutterstock)

Kaspersky sistemleri bu yıl günde yaklaşık 411 bini kötü amaçlı olmak üzere yaklaşık 125 milyon dosya tespit etti. Bu durum, 2023 yılı boyunca siber tehditlerin geçen yıla oranla yüzde 3 artış gösterdiğine işaret ediyor.

Uzmanlar, Microsoft Office belge türleri veya PDF dosyaları gibi kötü amaçlı belgeleri içeren saldırıların sayısında yüzde 53'lük önemli bir artış olduğunu kaydetti. Saldırganlar, tespit edilmeden sistemlere sızmak için ‘arka kapılar’ kullanmak gibi daha riskli eylemler gerçekleştirdi.

Fotoğraf Altı: Kaspersky, 2019'dan 2023'e kadar güvenlik çözümleri tarafından günlük tespit edilen ortalama zararlı dosya sayısını açıkladı. (Kaspersky)
Kaspersky, 2019'dan 2023'e kadar güvenlik çözümleri tarafından günlük tespit edilen ortalama zararlı dosya sayısını açıkladı. (Kaspersky)

Saldırılara karşı en savunmasız cihazlar

Kaspersky sistemleri tarafından günlük olarak tespit edilen tüm kötü amaçlı yazılım dolu verilerin yüzde 88'inin Windows cihazlarda bulunması nedeniyle Windows cihazlar siber saldırıların ana hedefi oldu. Farklı komut dosyaları ve çeşitli formatlardaki belgeler aracılığıyla yayılan kötü amaçlı yazılımlar da günlük olarak tespit edilen tüm kötü amaçlı dosyaların yüzde 10'unu temsil ederek yılın ilk üç siber tehdidi arasında yer aldı.

Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgilere göre en yaygın kötü amaçlı yazılım türünde ‘Truva atı’ yazılımı halen ilk sırada. 2023 yılı, ‘arka kapı’ kullanımında 2022'de günlük olarak keşfedilen 15 bin dosyadan 2023'te 40 bin dosyalık bir artışa tanık oldu. Bu veriler, ‘arka kapı’ çabalarının arasında en tehlikelisinin ‘Truva atı’ yazılımı olduğunu gözler önüne serdi. Yazılım, saldırganlara, gizli verileri toplamanın ve kurbanın bilgisayar etkinliklerini kaydetmenin yanı sıra, dosya gönderme, alma, çalıştırma ve silme gibi görevleri gerçekleştirmek için kurbanın sistemini uzaktan kontrol etme yeteneği de sağlıyor.

Fotoğraf Altı: Kaspersky tarafından günlük olarak tespit edilen kötü amaçlı yazılım dolu verilerin yüzde 88'i Windows çalıştıran cihazlarda bulunuyor. (Kaspersky)
Kaspersky tarafından günlük olarak tespit edilen kötü amaçlı yazılım dolu verilerin yüzde 88'i Windows çalıştıran cihazlarda bulunuyor. (Kaspersky)

Kullanıcılara tavsiyeler

Kaspersky uzmanları bireysel kullanıcılara, güvenilmeyen kaynaklardan uygulama indirmemelerini ve yüklememelerini, bilinmeyen kaynaklardan gelen bağlantılara veya internetteki şüpheli reklamlara tıklamamalarını tavsiye ediyor.

Buna ek olarak, küçük ve büyük İngilizce harfler, sayılar ve noktalama işaretlerinin bir karışımını içeren güçlü, benzersiz parolalar oluşturmayı ve iki faktörlü kimlik doğrulamayı etkinleştirmeyi öneriyor.

Kullanıcılar için ipuçları

- Bazıları belirli güvenlik sorunları için önemli düzeltmeler içerebileceğinden, güncellemeleri her zaman yükleyin.

- Ofis güvenlik sistemlerini veya siber güvenlik yazılımlarını devre dışı bırakmanızı isteyen mesajları dikkate almayın.

- ‘Kaspersky Premium’ gibi sisteminize ve cihaz türünüze uygun güçlü bir güvenlik çözümü kullanın.

Şirketler için tavsiyeler

Kaspersky uzmanları, saldırganların güvenlik açıklarından yararlanarak ağınıza sızmasını önlemek için şirketler tarafından kullanılan tüm cihazlara periyodik olarak en son yazılım güncellemelerinin yüklendiğinden emin olunması gerektiği görüşünde. Uzmanlara göre şirket hizmetlerine erişmek için güçlü parolalar kullanma ilkesini yerleştirmek ve hizmetlere uzaktan erişmek için çok faktörlü kimlik doğrulama kullanmak da büyük önem taşıyor.


Google'ın OpenAI'a karşı en büyük kozu: GeminiAI'la ilgili bilinenler

OpenAI'ın GPT-3,5'i piyasaya sürmesinden sadece bir yıl sonra GeminiAI'ın gelmesi analistlere bunun aceleci bir iş olduğunu düşündürdü (Google)
OpenAI'ın GPT-3,5'i piyasaya sürmesinden sadece bir yıl sonra GeminiAI'ın gelmesi analistlere bunun aceleci bir iş olduğunu düşündürdü (Google)
TT

Google'ın OpenAI'a karşı en büyük kozu: GeminiAI'la ilgili bilinenler

OpenAI'ın GPT-3,5'i piyasaya sürmesinden sadece bir yıl sonra GeminiAI'ın gelmesi analistlere bunun aceleci bir iş olduğunu düşündürdü (Google)
OpenAI'ın GPT-3,5'i piyasaya sürmesinden sadece bir yıl sonra GeminiAI'ın gelmesi analistlere bunun aceleci bir iş olduğunu düşündürdü (Google)

Google, bugüne kadar ürettiği en yetenekli yapay zeka modelini duyurdu.

GeminiAI adlı model, Google'ın ABD'li yapay zeka firması OpenAI'ın geliştirdiği ChatGPT'ye karşı en büyük kozu olarak görülüyor.

Gemini; Ultra, Pro ve Nano olmak üzere üç farklı optimizasyona sahip. Böylece veri merkezlerinden mobil cihazlara kadar pek çok farklı seviyede ihtiyacı karşılayabilmesi için tasarlandı.

Çok daha karmaşık görevler için en büyük model olan Gemini Ultra kullanılabilir. Çeşitli görevlerde Gemini Pro'nun kullanılması öngörülürken, mobil cihazlarda en verimli model de Gemini Nano olarak görülüyor.

Kurumsal müşteriler için Gemini Pro

Dün çevrimiçi basın toplantısı düzenleyen Google araştırmacıları, Gemini 1.0 diye anılan sürümün kapasitesine dair genel bir özet sundu.

Buna göre Gemini Ultra, Gemini'ın amiral gemisi modeli. Pro ise daha "hafif" bir model.

Gemini Pro'yu denemek için en kolay yer Google'ın ChatGPT'ye rakip olan sohbet botu Bard. Sohbet botu dün itibarıyla Gemini Pro'nun ince ayarlı bir sürümüyle desteklenmeye başladı.

Google Asistan ve Bard Genel Müdürü Sissie Hsiao, ince ayarlı Gemini Pro'nun, Bard'ın ardındaki önceki modele kıyasla daha gelişmiş muhakeme, planlama ve anlama yetenekleri sunduğunu söyledi.

Öte yandan bu iyileştirmelerin hiçbiri bağımsız gazeteciler tarafından doğrulanamadı. Zira Google, muhabirlerin modelleri tanıtılmadan önce test etmelerine izin vermedi ve basın toplantısı sırasında canlı demolar da göstermedi.

Gemini Pro ayrıca Google'ın makine öğrenimi platformu Vertex AI'ı kullanan kurumsal müşteriler için de 13 Aralık'ta piyasaya sürülecek.

Mobil cihazlar için Gemini Nano

Nano modeliyse mobil cihazlarda çalışacak şekilde saflaştırılmış.

Gemini Nano, şimdilik Android 14'e özel olarak, Google'ın kısa süre önce yayınladığı AI Core uygulaması aracılığıyla kullanıcıya sunulacak.

Modeli uygulamalarına dahil etmek isteyen Android geliştiricileri, programa erkenden kısa bir göz atmak için kaydolabiliyor.

Model, ilk olarak Google'ın Pixel 8 Pro'sunda ve gelecekte diğer Android cihazlarda kullanılabilecek. Modelin özetleme ve mesajlaşma uygulamalarında yanıtlar oluşturmak üzere kullanılabileceği düşünülüyor.

ChatGPT'den daha mı yetenekli?

Hsiao'nun sunumunda Gemini Pro'nun içeriği özetleme, beyin fırtınası yapma ve yazma gibi görevlerde OpenAI'ın GPT-3,5 modelinden daha yetenekli olduğu savunuldu.

Ayrıca ilkokul seviyesinde matematik yeteneğinin de daha iyi olduğu iddia edildi.

OpenAI, GPT-3,5 modelini geçen yıl piyasaya sürmüştü.

Bu noktada Gemini Ultra modeli de OpenAI'ın dil modelinin son sürümü GPT-4'le kıyaslanıyor.

Google'ın yapay zeka yan şirketi DeepMind'ın ürün başkan yardımcısı Eli Collins, Gemini Ultra'nın metin, görsel, ses ve kodlardaki "incelikli" bilgileri kavrayabildiğini söyledi.

Collins modelin özellikle de matematik ve fizik gibi "karmaşık" konularla ilgili soruları yanıtlayabildiğini iddia ediyor.

Buna göre Gemini Ultra, konuşmaları da yazıya dökebiliyor ve ses ya da videolarla ilgili soruları (örneğin "Bu videoda neler söyleniyor?") yanıtlayabiliyor.

Google, Gemini Pro'nun halka sunulmadan önce bir dizi standart için karşılaştırma testinden geçirildiğini ve bu testlerin 8'inden 6'sında GPT-3,5'ten daha iyi performans gösterdiğini söylüyor.

Öte yandan Google, Gemini modelini eğitmede kullanılan verilerin nasıl toplandığı ve nereden geldiği gibi soruları yanıtlamayı defalarca reddetti.

Collins, verilerin en azından bir kısmının halka açık internet kaynaklarından geldiğini ve Google'ın bunları inceleyerek kaliteli verileri ayrıştırdığını, uygunsuz olanlarınsa filtrelendiğini dile getirdi.

Gemini'ın eğitim verilerine farkında olmadan katkıda bulunmuş olabilecek içerik üreticilerinin telif isteyip istemeyeceğiyse bilinmiyor.

Şirketin en verimli üretken yapay zeka modeli

Dün yayımlanan teknik incelemeye göre Gemini Pro'nun eğitimi "birkaç hafta" sürdü. Gemini Ultra'nın eğitimiyse muhtemelen çok daha fazla vakit aldı.

Collins, Gemini'ın Google'ın bugüne kadarki "en verimli" büyük üretken yapay zeka modeli olduğunu söyledi. Metin, görüntü ve ses gibi çeşitli içerik türleri üretebilen yapay zeka sistemlerin tümüne üretken yapay zeka (generative AI) adı veriliyor. Bu teknoloji ilk kez 1960'larda sohbet botlarıyla tanıtılmıştı.

Collins ayrıca modelin maliyetinin de öncüllerine göre daha az olduğunu vurguladı.

Öte yandan onu eğitmek için kaç tane çip kullanıldığı ve tam olarak ne kadara mal olduğu açıklanmadı. Eğitim sürecinin çevresel etkisine de değinilmedi.

Daha önce araştırmacılar, GPT-4 boyutunda bir modelin eğitiminin 15 tondan fazla karbondioksit yaydığını ortaya çıkarmıştı. Bu yaklaşık bin Amerikalının yıllık emisyonuna eşdeğer.

Google'ın konuyla ilgili soruları yanıtlamayı reddetmesiyse merakı kamçılıyor.

Bard'ı nasıl güçlendirecek?

Gemini'ın Bard'a entegrasyonu iki aşamada gerçekleşecek. İlk etapta Bard, Gemini Pro'nun özel olarak ayarlanmış bir sürümüyle yükseltilecek.

Şirket 2024'te, Gemini Ultra'dan başlayarak kullanıcıların en iyi yapay zeka modeline erişmesini sağlayacak Bard Advanced'i tanıtacak.

Bard'ın Gemini Pro'lu sürümü ilk olarak dünya çapında 170'den fazla ülke ve bölgede İngilizce olarak kullanıma sunulacak. Yakın zamanda daha fazla dil desteği eklenmesi bekleniyor.

Yukarıda bahsi geçen basın toplantısında Hsiao, "Bu, Bard'ın lansmanından bu yana kalite alanında yaptığımız en büyük iyileştirme" dedi.

Hsiao, Gemini Pro'nun ilk olarak Bard'daki metin tabanlı istemleri güçlendireceğini, ancak gelecek aylarda çok modlu desteğe (metinler, görseller veya diğer yöntemler) erişebileceğini söyledi.

İnsanlardan iyi kod yazabilen AlphaCode

Google, Gemini üretken yapay zeka modelinin yanı sıra kod yazma aracının yeni sürümü AlphaCode 2'yi de duyurdu.

Bu modeli yaklaşık bir yıl önce Google'ın DeepMind laboratuvarı tanıtmıştı.

Programın daha önce katıldığı yarışmalarda insanlardan daha iyi kod yazabildiği görülmüştü. 

Nitekim AlphaCode 2'nin de Python, Java, C++ ve Go'nun da aralarında yer aldığı dillerde kodlama yapabildiği ve rakiplerin yüzden 85'inden daha iyi performans gösterdiği belirtildi.

Yeni sürümün Gemini modeliyle güçlendirildiği söyleniyor.

Independent Türkçe


‘ChatGPT’ ilaçlarla ilgili soruların yüzde 75'ini yanıtlayamıyor

Yapay zekaya dayanan sohbet robotu ChatGPT’nin logosu (Reuters)
Yapay zekaya dayanan sohbet robotu ChatGPT’nin logosu (Reuters)
TT

‘ChatGPT’ ilaçlarla ilgili soruların yüzde 75'ini yanıtlayamıyor

Yapay zekaya dayanan sohbet robotu ChatGPT’nin logosu (Reuters)
Yapay zekaya dayanan sohbet robotu ChatGPT’nin logosu (Reuters)

Yeni bir çalışma, popüler yapay zeka aracı ChatGPT’nin tıbbi ilaçların kullanımıyla ilgili soruların yaklaşık yüzde 75'ini doğru yanıtlayamadığını ortaya koyarken, araştırmacılar bazı yanıtların hastalara zarar verebileceğini doğruladı.

Amerikan CNBC kanalına göre, Long Island Üniversitesi'ndeki eczacılar ChatGPT'de ilaçlarla ilgili 39 soru sordular ancak yanıtların yalnızca 10'unun tatmin edici olarak değerlendirilebileceğini gördüler.

Araştırmaya göre, diğer 29 soruda ise cevaplar ya yanlış ya da eksikti.

Çalışma ekibine liderlik eden Long Island Üniversitesi'nde eczacılık profesörü olan Sarah Grossman, "Sağlık çalışanları ve hastalar ChatGPT'yi ilaçlarla ilgili güvenilir bir bilgi kaynağı olarak kullanma konusunda dikkatli olmalıdır" dedi.

Grossman ve ekibi, ChatGPT’nin bu konuda doğru yanıtlar vermediğine dair bir örnek olarak, ChatGPT’ye yöneltilen, anti-koronavirüs ilacı Baxlovid'in tansiyon düşürücü ilaç Verapamil ile birlikte alınma olasılığına ilişkin bir soruya, ChatGPT’nin ‘bu ilaç kombinasyonunun birlikte alınmasından kaynaklanabilecek herhangi bir advers reaksiyon bildirilmemiştir’ şeklinde yanıt vermesini gösterdi.

Grossman, "Aslında, bu ilaçların birbirleriyle etkileşime girme potansiyeli vardır ve birlikte kullanımları kan basıncında aşırı düşüşe yol açabilir. Bu etkileşimi bilmeden, hasta istenmeyen ve önlenebilir yan etkilere maruz kalabilir” dedi.

ChatGPT’yi geliştiren Amerikan yapay zeka şirketi OpenAI’nin sözcüsü bu konuda yaptığı açıklamada, sistemin tıbbi bilgi sağlamak üzere dikkatlice ayarlanmadığını belirtti.

Sözcü, kullanıcıların ChatGPT’ye uzman tıbbi tavsiye veya geleneksel bakıma alternatif olarak güvenmemeleri gerektiğini vurguladı.


Bilim insanları mükemmel espresso yapmanın yöntemini buldu

Mükemmel bir espresso yapmanın anahtarı nesillerdir kahve meraklıları arasında tartışılıyor (Pixabay)
Mükemmel bir espresso yapmanın anahtarı nesillerdir kahve meraklıları arasında tartışılıyor (Pixabay)
TT

Bilim insanları mükemmel espresso yapmanın yöntemini buldu

Mükemmel bir espresso yapmanın anahtarı nesillerdir kahve meraklıları arasında tartışılıyor (Pixabay)
Mükemmel bir espresso yapmanın anahtarı nesillerdir kahve meraklıları arasında tartışılıyor (Pixabay)

Bir grup bilim insanı, mükemmel espresso yapmayı sağlayacak tarife sahip olduklarını söylüyor.

ABD'deki Oregon Üniversitesi liderliğindeki araştırmacılar, öğütme işleminden önce kahve çekirdeklerine bir miktar su eklemenin espressoyu daha lezzetli hale getirdiğini keşfetti.

Bulgular, baristalara ve endüstriyel kahve üreticilerine büyük bir fırsat sunabilir.

Kahve öğütüldüğünde, çekirdekler arasındaki sürtünme elektrik üreterek parçacıkların öğütücüde bir araya toplanmasına neden oluyor.

Araştırmacılar bu işleme su eklemenin üretilen elektriği azalttığını, bunun sonucunda daha az kahve atığı ortaya çıkarken, daha güçlü tatlar elde edildiğini ortaya koydu.

Oregon Üniversitesi'nde kimya doçenti Christopher Hendon, "Su, yalnızca statik elektriği azaltmakla kalmıyor, aynı zamanda öğütme sırasında oluşan pisliği de azaltıyor" diye konuştu:

Ayrıca içeceğin yoğunluğu üzerinde de büyük etki yaratabilir ve daha iyi tatlara erişme yeteneği kazandırabilir.

Matter adlı bilimsel dergide yayımlanan araştırma makalesinde elektriğin kahve tadını nasıl etkilediği de incelendi.

Böylelikle öğütücüdeki elektriksel aktivitenin volkanların patlama esnasında sürtünmeyle ürettiğine benzediği sonucuna varıldı.

Portland Eyalet Üniversitesi'nde elektrik ve bilgisayar mühendisliği akademisyeni Joshua Méndez Harper, "Bir patlama sırasında magma, yanardağdan çıkan büyük bulutta küçük parçacıklara ayrılıyor. Bu parçacıklar birbirine sürtünüyor ve yıldırım üretecek noktaya kadar elektrik yükleniyor" dedi:

Basitleştirirsek bu süreç, çekirdekleri alıp ince toz haline getirdiğiniz kahve öğütme işlemine benziyor.

Independent Türkçe


Gizemli mağarada tarih öncesi "zaman kapsülü" keşfedildi

Arkeologlar, 16 bin 800 yıl önce inşa edildiği düşünülen tarihöncesi bir mağara yerleşimi keşfetti (Kantabria Üniversitesi)
Arkeologlar, 16 bin 800 yıl önce inşa edildiği düşünülen tarihöncesi bir mağara yerleşimi keşfetti (Kantabria Üniversitesi)
TT

Gizemli mağarada tarih öncesi "zaman kapsülü" keşfedildi

Arkeologlar, 16 bin 800 yıl önce inşa edildiği düşünülen tarihöncesi bir mağara yerleşimi keşfetti (Kantabria Üniversitesi)
Arkeologlar, 16 bin 800 yıl önce inşa edildiği düşünülen tarihöncesi bir mağara yerleşimi keşfetti (Kantabria Üniversitesi)

Arkeologlar, 16 bin 800 yıl önce inşa edildiği düşünülen tarih öncesi bir mağara yerleşimi buldu.

Keşif İspanya'nın, daha önce duvarlarında bulunan sanat eserleriyle ünlenen Kantabria bölgesindeki La Garma mağaralarında yapıldı.

Projeye öncülük eden Kantabria Üniversitesi'nden tarih öncesi araştırma ekibi, bunun "dünyadaki en iyi korunmuş Paleolitik yerleşim alanlarından biri" olduğunu söyledi.

Ev, taş bloklarla birlikte "çubuk ve derilerden" oluşan yapılar bulunan yaklaşık 5 metrekarelik oval alan diye tanımlanıyor.

Araştırmacılar, mekanın ortasında küçük bir kamp ateşi olduğunu ve bu ateşte pek çok günlük işin yapıldığını düşünüyor.

Keşif sırasında yerleşim alanı (Kantabria Hükümeti)
Keşif sırasında yerleşim alanı (Kantabria Hükümeti)

Alanı bir grup Magdalenian avcı ve toplayıcının paylaştığına inanan araştırmacılar, yerleşim alanında geyik, at ve bizon kemiklerinin yanı sıra 600 parça çakmaktaşı, iğne ve deniz yumuşakçalarının kabukları da dahil 6 bin 614 nesneyi belgeledi.

Keşfedilenler arasında araştırmacıların, yerleşim sakinlerinin takı olarak kullandığını düşündükleri süslü bir kemik ve birkaç kolye de vardı.

Disiplinlerarası ekip 3D haritalama, toprak analizi ve radyokarbon tarihlendirme gibi invazif olmayan teknikler de dahil yenilikçi metodolojiler kullandı ve araştırma iki yıl boyunca aralıksız sürdürüldü.

Yaşam alanının belgelenmesi iki yıllık aralıksız bir çalışma gerektirdi ve yakında yapının bir kopyası Puente Viesgo civarındaki Kaya Sanatı Merkezi'nde sergilenecek.

La Garma mağaraları uzun zamandır arkeolojik ilgi odağı olmuştu. Şimdiye kadar mağara kompleksinin 5 katı keşfedildi ve insan faaliyetlerinin 300 bin yılı aşkın bir süreye uzandığına dair kanıtlarını korumakta.

Yerel yönetim, mağaranın esas girişinin yaklaşık 16 bin yıl önce heyelanla kapanmasıyla içindeki kalıntıları koruduğu için burayı "zaman kapsülü" diye tanımlıyor.

UNESCO dünya mirası alanı olan bu yer ayrıca binlerce fosile ve 35 bin yıl öncesine kadar uzanan bir kaya sanatı koleksiyonuna ev sahipliği yapıyor.

Independent Türkçe


Enceladus deneyi yeni görevlerin önünü açıyor: "Yaşam tespit edilebilir"

Enceladus, Satürn'ün 82 uydusu içinden en büyük 6'ıncısı (NASA)
Enceladus, Satürn'ün 82 uydusu içinden en büyük 6'ıncısı (NASA)
TT

Enceladus deneyi yeni görevlerin önünü açıyor: "Yaşam tespit edilebilir"

Enceladus, Satürn'ün 82 uydusu içinden en büyük 6'ıncısı (NASA)
Enceladus, Satürn'ün 82 uydusu içinden en büyük 6'ıncısı (NASA)

Astrofizik araştırmaları ilerlerken, gökbilimcilerin aklındaki soru daha da güçleniyor: Evrenin başka yerlerinde yaşam var mı? 

Yalnızca Samanyolu Galaksisi'nde milyarlarca gök cismi var. Ancak gökbilimciler konuyla ilgili araştırmalarında genellikle üç önemli unsua bakıyor: Su, enerji ve organik madde.

Veriler, Satürn'ün buzlu uydusu Enceladus'un bu üçünü de içeren bir "okyanus dünyası" olduğunu gösteriyor. Bu durum, onu yaşam arayışında birincil hedef haline getiriyor.

NASA'nın Cassini uzay aracı, 20 yıllık görevi sırasında Enceladus'un yüzeyinden saatte yaklaşık 400 metre hızla buz bulutlarının fışkırdığını keşfetmişti. Bu bulutlar, örnek toplamak, Enceladus okyanuslarının bileşimini ve yaşanabilirliğini incelemek için mükemmel bir fırsat sunuyor.

Ancak şimdiye kadar, bu bulutların fışkırma hızının buz taneleri içindeki herhangi bir organik bileşiği parçalayıp parçalayamayacağı ve dolayısıyla örnekleri bozup bozmayacağı bilinmiyordu.

ABD'deki Kaliforniya Üniversitesi San Diego Kampüsü'nden araştırmacılar, yeni çalışmalarında bu sorunun cevabını buldu.

Laboratuvar ortamında yapılan simülasyonlar, buz bulutlarında taşınan amino asitlerin saatte 4,2 kilometreye varan çarpma hızlarında bile bozulmadan kalabildiğini gösterdi.

Bu da Enceladus'a yapılacak bir örnek toplama seferinde olası yaşam formlarının tespit edilebileceği anlamına geliyor.

Nitekim uzay araçlarının toplayıp Dünya'ya getireceği buz taneciklerinde yüzey altı okyanuslarında yaşamın var olup olmadığına dair ipucu verebilecek moleküllerin tespit edilmesi gerekiyor.

Ancak bunun için, söz konusu moleküllerin hızlı fışkırmalardan "sağ çıkması" gerek.

Hakemli bilimsel dergi PNAS'ta yayımlanan araştırmanın ortak yazarı Robert Continetti, "Güneş Sistemi'nde ne tür bir yaşamın mümkün olabileceğine dair fikir edinmek için örneklenen buz tanelerinde çok fazla moleküler parçalanma olmaması gerek" diye konuştu:

Böylece yaşamı oluşturan şeyin parmak izini alabilirsiniz. Çalışmamız bunun Enceladus'un buz bacalarında mümkün olduğunu gösteriyor.

2024'te NASA, Jüpiter'e gidecek olan Europa Clipper'ı fırlatacak. 

üpiter'in en büyük uydularından biri olan Europa, tıpkı Enceladus gibi bir okyanus gezegeni.

Clipper'ın veya gelecekte Satürn'e gönderilecek herhangi bir uzay aracının, buz taneciklerinde yaşama dair iz bulabileceği umuluyor.

Independent Türkçe


Yıldızlararası seyahat: "Yıllar sürecek iletişim kesintilerine hazır olmak gerek"

Zaman genişlemesi, Cristopher Nolan'ın bilimkurgu filmi Yıldızlararası'nda (Interstellar) teorik fizikteki tasvirlerine çok yakın biçimde işlenmişti (IMDb)
Zaman genişlemesi, Cristopher Nolan'ın bilimkurgu filmi Yıldızlararası'nda (Interstellar) teorik fizikteki tasvirlerine çok yakın biçimde işlenmişti (IMDb)
TT

Yıldızlararası seyahat: "Yıllar sürecek iletişim kesintilerine hazır olmak gerek"

Zaman genişlemesi, Cristopher Nolan'ın bilimkurgu filmi Yıldızlararası'nda (Interstellar) teorik fizikteki tasvirlerine çok yakın biçimde işlenmişti (IMDb)
Zaman genişlemesi, Cristopher Nolan'ın bilimkurgu filmi Yıldızlararası'nda (Interstellar) teorik fizikteki tasvirlerine çok yakın biçimde işlenmişti (IMDb)

Yıldızlararası yolculuğu başarmak insanlık için henüz imkansız görünüyor. Zira Güneş Sistemi'nin dışına çıkıp farklı yıldızlar arasında dolaşmak için olağanüstü bir hıza ulaşmak gerek.

Üstelik yeni bir araştırma, yolculuğa çıkacak astronotların yoğun bir iletişim kesintisine maruz kalacağına da işaret ediyor.

Hakem onayından geçmeyi bekleyen ve bilimsel makale arşivi arXiv'de erişime açılan araştırma makalesinde iletişim kesintilerinin yıllar sürebileceği ifade edildi.

Buradaki ilk sorun, ışığın kendisinin sınırlı bir hızda hareket etmesi. Örneğin mesajların Mars'a ulaşması birkaç dakika, ötegezegenlere ulaşması ise saatler sürüyor.

Daha uzun mesafeli iletişim söz konusu olduğunda Dünya'dan gönderilecek herhangi bir mesajın uzay aracına ulaşması yıllar alabilir.

Nitekim bizimkine en yakın yıldız sistemi Alpha Centauri, 4 ışık yılından daha uzakta.

Öte yandan iletişimin önündeki tek engel bu değil.

Ünlü fizikçi Albert Einstein'ın Özel Görelilik Teorisi'ne göre evrende zaman senkronize değil. Bu da uzay aracındaki yolcuların, zamanın Dünya'daki insanlara göre daha yavaş aktığı bir "zaman genişlemesi" yaşayacağı anlamına geliyor.

Bu etki halihazırda ölçülebilir nitelikte. Örneğin GPS uydularından gelen sinyallerin senkronizasyonunda bile bu etki dikkate alınıyor.

Ancak dikkate alınması gereken önemli bir sorun daha var.

Yıldızlararası ortamda seyahat edebilecek, hatta Samanyolu Galaksisi'nden çıkabilecek bir uzay aracı, zorunlu olarak ışık hızına yakın hareket etse bile iletişimin kesildiği dönemler geçirecek.

İki senaryo

Araştırmacılar makalelerinde iki varsayımsal yıldızlararası seyahat senaryosunu masaya yatırdı.

İlkinde, gezginler uzay araçlarını sabit 1 g'lik (Dünya üzerindeki ortalama yerçekimi ivmesi) bir ivmeyle hızlandırmaya devam etti. Bu sayede uzay aracını ışık hızına daha da yaklaştırdılar.

Ancak bu tür bir sabit ivme, bir çeşit olay ufku yaratıyor. Yani eğer Dünya'dan uzay aracına bir mesaj gönderilirse, bu mesaj da ışık hızıyla sınırlı olacaktı. Mesaj uzay aracına doğru hızla ilerleyecekti ama bu arada gemi de sinyalden uzaklaşacaktı.

Hesaplamalara göre mesaj yeterince erken gönderilirse, önemli bir gecikmenin ardından sonunda gemiye ulaşıyor. Ancak uzun süre beklerlerse asla ulaşmıyor çünkü uzay aracı her zaman mesajın bir adım ilerisinde oluyor.

İkinci senaryo da farklı zorluklar sundu. Bu senaryoda uzay aracı ilk başta sürekli hızlandu. Ancak yolculuğunun ortasında kendi etrafında dönerek yavaşladı. Böylece hedefini kaçırma ihtimali elenmiş oldu.

Ancak bu da iletişim zorluklarını beraberinde getirdi.

Hesaplamalar, uzay aracının belirli bir süre sonra Dünya'dan mesaj almayı bıraktığını gösterdi. Bu mesajlar ancak aracın hedefine ulaşıp hareket etmeyi bıraktığında varsayımsal astronotlara ulaştı.

Öte yandan uzay aracının Dünya'ya sinyal gönderebileceği ve bu sinyallerin her zaman hedeflerine ulaşabileceği görüldü.

Ayrıca hedeften gönderilen sinyaller (örneğin uzak bir gezegende halihazırda kurulmuş bir koloni), o yöne doğru seyreden uzay araçlarına her zaman ulaşabildi.

Bu hesaplamalar, ışık hızına yakın hareket eden uzay araçlarıyla iletişimin çok zor olacağı anlamına geliyor.

Diğer bir deyişle tüm yıldızlararası araçların kendi kendine yetebilmesi ve Dünya'daki kontrolörlere ihtiyaç duymadan çalışabilmesi gerekiyor.

Zira bir sorun çıkarsa, bunu Dünya'daki insanlara anlatmak ve yanıt almak mümkün olmayacak.

Independent Türkçe


Güneş'te 60 Dünya büyüklüğünde delik açıldı

Güneş rüzgarları, görseldeki karanlık bölgeden oklar yönünde hareket ederek uzaya savruluyor (NASA)
Güneş rüzgarları, görseldeki karanlık bölgeden oklar yönünde hareket ederek uzaya savruluyor (NASA)
TT

Güneş'te 60 Dünya büyüklüğünde delik açıldı

Güneş rüzgarları, görseldeki karanlık bölgeden oklar yönünde hareket ederek uzaya savruluyor (NASA)
Güneş rüzgarları, görseldeki karanlık bölgeden oklar yönünde hareket ederek uzaya savruluyor (NASA)

Güneş'in yüzeyinde muazzam büyüklükte karanlık bir delik açıldı ve doğrudan Dünya'ya doğru radyoaktif dalgalar yayıyor.

Bilim insanlarının hesaplamalarına göre, deliğin boyutu 60 Dünya'ya denk. Bu dev boşluk, benzeri görülmemiş özelliklerden biri.

Koronal delik olarak bilinen dev karanlık bölge, 2 Aralık'ta yıldızın ekvatorunun yakınında şekillendi ve 24 saat içinde yaklaşık 800 bin kilometre genişliğe ulaştı.

Spaceweather.com'a göre, karanlık boşluk 4 Aralık'tan beri doğrudan Dünya'yı işaret ediyor.

Bu geçici delikler, Güneş'teki manyetizmanın aniden değişmesiyle meydana geliyor ve yıldızın üst yüzeyindeki radyoaktif plazmanın uzay boşluğuna fırlatılmasına neden oluyor.

Bu da radyoaktif plazma parçacıklarının uzayda yol alarak Dünya'ya ulaşmasına neden oluyor. Bu durumda parçacıklar Güneş fırtınası adını alıyor.

Güneş lekesinden farkı ne?

Koronal delikler çevredeki plazmadan daha soğuk ve daha az yoğun oldukları için koyu lekeler halinde görünüyor.

Güneş lekeleri de aynı sebeple daha koyu. Ancak Güneş lekelerinden farklı olarak koronal delikler, sadece ultraviyole ışıkta gözlemlenebiliyor.

Uzmanlara göre, koronal deliklerden gelen radyasyon akımları lekelerden kaynaklanan plazma dalgalarından çok daha hızlı.

Martta ortaya çıkan, Güneş'te bundan önce gözlemlenmiş son koronal delik, Dünya'da son yılların en güçlü jeomanyetik fırtınasına neden olmuştu.

Yeni deliğin yıldızda ne kadar süre kalacağı bilinmiyor. Ancak önceki koronal deliklerin 27 günden daha uzun süre dayandığı görülmüştü.

Güneş'teki aktivite şiddetleniyor

Bilim insanları, Güneş'teki patlamaların birkaç yıl içinde giderek artacağını ve zirve noktasına ulaşacağını belirtiyor. Çünkü Güneş, şu anda hareketli bir evrede.

Yıldız her 11 yılda bir, sakin veya fırtınalı geçen bir döngüsünü tamamlıyor ve yenisini başlatıyor. Güneş'in 2019'da 25. döngüsüne girdiği biliniyor. Bu döngülerden sakin olanına, yani yıldızdaki patlamaların ve lekelerin minimum seviyeye indiği dönemlere "solar minimum" adı veriliyor.

Güneş lekelerinin arttığı ve patlamaların sıklaştığı evrelerse "solar maksimum" diye adlandırılıyor.

NASA'ya göre yıldız, şu anda hareketli bir dönemden geçiyor. Bu yüzden Güneş'te bu tür dev lekelerin oluşması beklenen bir durum.

Bilim insanları 2025'te solar maksimum evresi zirve noktasına ulaştığında Güneş'teki lekelerin sayısının 115'e çıkabileceğini söylüyordu.

Ancak leke sayısı şimdiden bu rakamı geçti.

Verilere göre Güneş, sadece haziranda 60'tan fazla leke üretti. Bu 20 yılı aşkın süredir en yüksek sayı.

Gökbilimciler buradan hareketle Güneş'in bu döngüsünün beklenenden hareketli geçeceğine inanıyor.

Independent Türkçe