Güneş'te 60 Dünya büyüklüğünde delik açıldı

Doğrudan gezegenimize bakıyor

Güneş rüzgarları, görseldeki karanlık bölgeden oklar yönünde hareket ederek uzaya savruluyor (NASA)
Güneş rüzgarları, görseldeki karanlık bölgeden oklar yönünde hareket ederek uzaya savruluyor (NASA)
TT

Güneş'te 60 Dünya büyüklüğünde delik açıldı

Güneş rüzgarları, görseldeki karanlık bölgeden oklar yönünde hareket ederek uzaya savruluyor (NASA)
Güneş rüzgarları, görseldeki karanlık bölgeden oklar yönünde hareket ederek uzaya savruluyor (NASA)

Güneş'in yüzeyinde muazzam büyüklükte karanlık bir delik açıldı ve doğrudan Dünya'ya doğru radyoaktif dalgalar yayıyor.

Bilim insanlarının hesaplamalarına göre, deliğin boyutu 60 Dünya'ya denk. Bu dev boşluk, benzeri görülmemiş özelliklerden biri.

Koronal delik olarak bilinen dev karanlık bölge, 2 Aralık'ta yıldızın ekvatorunun yakınında şekillendi ve 24 saat içinde yaklaşık 800 bin kilometre genişliğe ulaştı.

Spaceweather.com'a göre, karanlık boşluk 4 Aralık'tan beri doğrudan Dünya'yı işaret ediyor.

Bu geçici delikler, Güneş'teki manyetizmanın aniden değişmesiyle meydana geliyor ve yıldızın üst yüzeyindeki radyoaktif plazmanın uzay boşluğuna fırlatılmasına neden oluyor.

Bu da radyoaktif plazma parçacıklarının uzayda yol alarak Dünya'ya ulaşmasına neden oluyor. Bu durumda parçacıklar Güneş fırtınası adını alıyor.

Güneş lekesinden farkı ne?

Koronal delikler çevredeki plazmadan daha soğuk ve daha az yoğun oldukları için koyu lekeler halinde görünüyor.

Güneş lekeleri de aynı sebeple daha koyu. Ancak Güneş lekelerinden farklı olarak koronal delikler, sadece ultraviyole ışıkta gözlemlenebiliyor.

Uzmanlara göre, koronal deliklerden gelen radyasyon akımları lekelerden kaynaklanan plazma dalgalarından çok daha hızlı.

Martta ortaya çıkan, Güneş'te bundan önce gözlemlenmiş son koronal delik, Dünya'da son yılların en güçlü jeomanyetik fırtınasına neden olmuştu.

Yeni deliğin yıldızda ne kadar süre kalacağı bilinmiyor. Ancak önceki koronal deliklerin 27 günden daha uzun süre dayandığı görülmüştü.

Güneş'teki aktivite şiddetleniyor

Bilim insanları, Güneş'teki patlamaların birkaç yıl içinde giderek artacağını ve zirve noktasına ulaşacağını belirtiyor. Çünkü Güneş, şu anda hareketli bir evrede.

Yıldız her 11 yılda bir, sakin veya fırtınalı geçen bir döngüsünü tamamlıyor ve yenisini başlatıyor. Güneş'in 2019'da 25. döngüsüne girdiği biliniyor. Bu döngülerden sakin olanına, yani yıldızdaki patlamaların ve lekelerin minimum seviyeye indiği dönemlere "solar minimum" adı veriliyor.

Güneş lekelerinin arttığı ve patlamaların sıklaştığı evrelerse "solar maksimum" diye adlandırılıyor.

NASA'ya göre yıldız, şu anda hareketli bir dönemden geçiyor. Bu yüzden Güneş'te bu tür dev lekelerin oluşması beklenen bir durum.

Bilim insanları 2025'te solar maksimum evresi zirve noktasına ulaştığında Güneş'teki lekelerin sayısının 115'e çıkabileceğini söylüyordu.

Ancak leke sayısı şimdiden bu rakamı geçti.

Verilere göre Güneş, sadece haziranda 60'tan fazla leke üretti. Bu 20 yılı aşkın süredir en yüksek sayı.

Gökbilimciler buradan hareketle Güneş'in bu döngüsünün beklenenden hareketli geçeceğine inanıyor.

Independent Türkçe



"Kurtların lolipopu" ortaya çıktı

Habeş kurtları, fener çiçeklerinin tatlı nektarını epey seviyor gibi görünüyor (Adrien Lesaffre))
Habeş kurtları, fener çiçeklerinin tatlı nektarını epey seviyor gibi görünüyor (Adrien Lesaffre))
TT

"Kurtların lolipopu" ortaya çıktı

Habeş kurtları, fener çiçeklerinin tatlı nektarını epey seviyor gibi görünüyor (Adrien Lesaffre))
Habeş kurtları, fener çiçeklerinin tatlı nektarını epey seviyor gibi görünüyor (Adrien Lesaffre))

Etiyopya'daki kurtların epey tatlı bir nektarı adeta lolipop gibi yaladığı kaydedildi. Araştırmacılar nektar yeme alışkanlığına sahip bir büyük etçil hayvanın ilk kez tespit edilmiş olabileceğini düşünüyor.

Habeş kurdu diye bilinen Canis simensis, dünyadaki en nadir yabani köpek türü. Etiyopya Yükseltileri'ne endemik olan bu etçil türün 500'den az üyesi kaldı. 

Oxford Üniversitesi'nden Sandra Lai ve ekip arkadaşları, Habeş kurtlarını incelerken beklenmedik bir şey keşfetti. 

Bulgularını Ecology adlı hakemli dergide 19 Kasım'da aktaran araştırmacılar, takip ettikleri 6 kurdun sık sık fener çiçeklerinin (Kniphofia foliosa) nektarını yaladığını gözlemledi.

4 gün boyunca izlenen hayvanlar tek bir yolculukta bazen 30 ayrı bitkiyi ziyaret ediyordu.

Bölge halkı bu çiçeğin nektarını tatlandırıcı olarak kullanırken, makalenin ortak yazarı Claudio Sillero da ağza hoş gelen bir tatlılığı olduğunu söylüyor:

Daha sonra kurtların da aynı şeyi yaptığını gördüğümde, bu alışılmadık enerji kaynağının tadını çıkardıklarını anladım.

Habeş kurtları, nektarla beslendiği kaydedilen ilk büyük etçil tür olabilir. Bilim insanları, uzun dilleri ve buna uygun şekilde gelişmiş burunları olmayan büyük etçillerin nektar tüketmesinin beklenmedik olduğunu söylüyor.

Ayrıca bitkilerin çok az nektar üretmesinden dolayı da kurtlara pek cazip gelecekleri düşünülmüyordu.

Diğer yandan Habeş kurtları, fener çiçeklerinin en çok nektar üreten kısımlarını yalayarak bu sorunun üstesinden geliyor gibi görünüyor.

Lai "Bildiğim kadarıyla başka hiçbir büyük etçil yırtıcı hayvan nektarla beslenme davranışı sergilemiyor ancak bazı hepçil ayılar nadiren de olsa fırsatçı bir şekilde nektar arayabilir" diyor. 

Nektarı yalayan kurtların ağzının polenle kaplandığını gören araştırmacılar, bunları bitkiden bitkiye taşıdıklarından şüpheleniyor.

Henüz kanıtlanmayan bu durum, Habeş kurtlarını polen taşıyıcı görevi gören ilk etçil hayvan yapabilir. 

Lai, "Bu davranış ilginç çünkü uçmayan memelilerde nektarla beslenme ve polen taşımanın şu anda bilinenden daha yaygın olabileceğini ve bu daha az bilinen taşıyıcıların ekolojik öneminin düşündüğümüzden daha yüksek olabileceğini gösteriyor" diyerek ekliyor: 

Bu çok heyecan verici.

Araştırmacılar kurtları incelemeye devam ederek hem nektarın beslenme alışkanlıklarındaki yerini hem de bitkilerin polenleşmesinde nasıl bir rol oynadıklarını daha iyi anlamayı umuyor.

Ayrıca bazı hayvanların yavrularını da çiçeklere götürdüğünü gören ekip, kültürel bir aktarım yapıldığından şüpheleniyor.

Independent Türkçe, New Scientist, Live Science, Ecology