عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
YAŞAM

NASA, yıldızlarda görülmemiş bir davranışı gözlemledi

Yıldız oluşum sürecine ışık tutuyor

NASA, JWST görselinin sol üstünde görülen gaz jetlerinin "bir fırtına sırasında yağan sulusepken gibi aynı yönde" olduğunu belirtiyor (NASA/ESA/CSA)
NASA, JWST görselinin sol üstünde görülen gaz jetlerinin "bir fırtına sırasında yağan sulusepken gibi aynı yönde" olduğunu belirtiyor (NASA/ESA/CSA)
TT
TT

NASA, yıldızlarda görülmemiş bir davranışı gözlemledi

NASA, JWST görselinin sol üstünde görülen gaz jetlerinin "bir fırtına sırasında yağan sulusepken gibi aynı yönde" olduğunu belirtiyor (NASA/ESA/CSA)
NASA, JWST görselinin sol üstünde görülen gaz jetlerinin "bir fırtına sırasında yağan sulusepken gibi aynı yönde" olduğunu belirtiyor (NASA/ESA/CSA)

NASA'nın James Webb Uzay Teleskobu (JWST), yeni doğan yıldızlarda daha önce görülmemiş bir davranışı yakaladı. Bulgular, gökbilimcilerin uzun süredir tahmin ettiği fakat hiç gözlemlemediği bir olguyu doğruluyor. 

JWST, Dünya'dan yaklaşık 1300 ışık yılı uzaktaki Serpens Bulutsusu'ndaki yeni doğan bir grup yıldızın aynı yöne doğru gaz jeti püskürdüğünü gözlemledi. 

Yıldız evriminin en erken aşamasını ifade eden önyıldızlarda böyle fışkırmalar normal olmasına karşın farklı yıldızların aynı doğrultuda gaz püskürdüğü hiç görülmemişti. 

Bulgularını Astrophysical Journal adlı hakemli dergide yayımlayan ekip, bu davranışın şans eseri gerçekleşmediği görüşünde. 

Araştırmacılar bu yıldızların muhtemelen bulutsu içinde yakın dönemlerde ve aynı iplikçik boyunca oluştuğu için fışkırttıkları gazın aynı yöne gittiğini düşünüyor. İplikçikler, evrendeki yoğun gaz duvarlarını ifade ediyor. 

Bilim insanları bu iplikçiğin sınırlarını belirleyen güçlü manyetik alanın, yıldızlardan fışkıran gaz jetlerinin yönünü etkilemiş olabileceğini düşünüyor. 

NASA'nın yaptığı açıklamada araştırmanın yazarlarından Klaus Pontoppidan "Gökbilimciler bulutlar çökerek yıldızları meydana getirince yıldızların aynı yönde dönme eğiliminde olacağını uzun zamandır varsayıyordu" diyor

Fakat bu daha önce bu kadar doğrudan görülmemişti. Bu hizalanmış, uzun yapılar yıldızların doğumunun temel yolunun tarihsel kaydı.

Araştırmacılar yıldızlardan fışkıran gaz jetlerinin nispeten genç, 200 ila 1400 yaşında olduğunu tahmin ediyor. 

Zaman içinde yıldızların başka gökcisimleriyle etkileşime girmesi eksenlerini etkileyerek gaz jetlerinin yönünü değiştirecek. Gökbilimcilerin bugüne kadar hiç aynı yönde gaz jeti gözlemlememesinin nedeni bu olabilir.  

Araştırmacılar bundan sonra Serpens Bulutsusu'nun kimyasal yapısını incelemeyi planlıyor. 1 ila 2 milyon yaşındaki bulutsuda çok sayıda genç yıldız var. Bilim insanları yıldız oluşumuna dair yeni bulgular edinmeyi amaçlarken, Güneş Sistemi gibi oluşumların nasıl meydana geldiği de aydınlatılabilir.

Independent Türkçe, Live Science, NASA, Astrophysical Journal

Daha fazlasını oku

 
 
YAŞAM

Katil balinaların beklenmedik avı ilk kez görüntülendi

Dişi lider katil balina "Dakota" avlanırken yunusu havaya fırlatıyor (Maikol Barrera)
Dişi lider katil balina "Dakota" avlanırken yunusu havaya fırlatıyor (Maikol Barrera)
TT
TT

Katil balinaların beklenmedik avı ilk kez görüntülendi

Dişi lider katil balina "Dakota" avlanırken yunusu havaya fırlatıyor (Maikol Barrera)
Dişi lider katil balina "Dakota" avlanırken yunusu havaya fırlatıyor (Maikol Barrera)

Şile açıklarında ilk kez yunuslarla beslenen bir katil balina sürüsünün saptanmasıyla, Güney Yarımküre'deki katil balinaların yeni keşfedilen avlanma becerileri aydınlatıldı.

Geçmişte katil balinaların, denizaslanlarını yakalamak için yerel balıkçı teknelerinin hareketlerinden ustaca faydalandığı belgelenmişti. An itibarıyla drone görüntüleri, katil balinaların başarılı bir şekilde gölgeli yunus avlayarak, yiyecekleri sürü içinde paylaştığını gösterdi.

Frontiers in Marine Science isimli akademik dergide yayımlanan araştırmada detaylandırılan keşif, katil balinaların beslenme alışkanlıklarına yeni bir ışık tutuyor. Bu keşifle Güney Yarımküre'deki popülasyonlarının daha iyi korunması sağlanabilir.

Bu araştırma, Şili kıyılarındaki katil balinaların beslenmesinde, yunuslar gibi diğer deniz memelilerinin giderek daha fazla yer tutabileceğini ileri sürüyor.

Zeki süper yırtıcılar olan katil balinalar, çeşitli beslenme şekillerine ve eşsiz davranışlara sahip. Geçmişteki araştırmalar, bazı katil balina popülasyonlarının musurgilleri taciz ettiğini ve öldürdüğünü ama yemediğini ortaya çıkarmıştı.

Son araştırmalar, dünyanın farklı bölgelerinde katil balinaların teknelere çarptığı tuhaf davranışı açıklamaya çalışmıştı.

Bilim insanları geçen sene, Güney Afrika açıklarındaki bir katil balinayı, kendisi de vahşi bir süper yırtıcı olarak kabul edilen büyük beyaz köpekbalığını avlayıp canlı canlı yerken görüntülemişti.

Hatta katil balinaların, mavi balinaları avlayıp öldürdüğü bile görülmüştü.

Katil balina popülasyonlarında davranışların, tercih edilen yiyeceklerin, seslerin ve genlerin çeşitlilik göstermesi sebebiyle, onlara yönelik koruma yöntemleri geliştirilebilmesi için her sürünün anlaşılması önem taşıyor.

Örneğin Güney Yarımküre'de "A Tipi" ve "B1 Tipi" gibi popülasyonlar, deniz memelilerine odaklanırken diğerleri balıkları tercih ediyor.

Araştırmacılar, en yeni çalışmada Güneydoğu Pasifik kıyısındaki Humboldt Akıntısı'ndaki bir katil balina popülasyonunu inceledi.

zxcv
Şili'nin kuzeyinde, katil balina görülen iki konumu gösteren harita (Ana García Cegarra et al., Frontiers in Marine Science)

Kendi araştırmalarından verileri değerlendirmenin yanı sıra balina izleme ve balıkçı teknesi gezileri sırasında katil balinaları takip eden amatör bilim insanlarının verilerinden de faydalandılar.

Araştırmacılar, verilerle popülasyonun bilinen üyelerinin kataloğunda çapraz karşılaştırma yapmak üzere fotoğraf ve videolar da kullandı.

Drone fotoğrafları ve videolarla birleştirilen veriler, bilim insanlarının bölgedeki katil balina varlığının haritasını çıkarmasına yardımcı oldu.

xcvfdbg
Katil balinalar, sürü içinde gölgeli yunusun etini paylaşıyor (Luis Aguilar, CETALAB)

Araştırmacılar, bir dizi videoda Menacho katil balina sürüsünün, daha önce bölgedeki hiçbir orka sürüsünün avlamayı başaramadığı bir tür olan gölgeli yunusları yakaladığına dair kanıt buldu.

Görüntülerde sürünün dişi lideri Dakota, gölgeli bir yunusu havaya atıyor.

Bilim insanları "Yiyecek dağıtımı, ilk önce dişi liderden genç erkeğe, ardından yalnız yetişkin erkeğe ve en sonda da yemeği kendisine ait olduğu varsayılan yavrularla da paylaşan yetişkin dişiye yapıldı" diye yazdı.

Katil balinalar arasında yiyecek paylaşımı, geçmişte türün pek çok popülasyonunda belgelenmiş bir davranış.

xcfbg
Dişi lider Dakota, yunusu genç erkekle paylaşıyor (Ana García Cegarra et al., Frontiers in Marine Science)

Bilim insanları, bazı gruplardaki dişi katil balinaların sık sık üyelerle et paylaşırken ve ilişkileri daha yakın olanların daha erken yemesine izin verirken görüntülendiğini söyledi.

Araştırmanın ortak yazarlarından García Cegarra, "Yeni doğan yavruları gözlemlememiz önemli çünkü bu ürediklerini gösteriyor ancak yavruların hayatta kalma oranlarını bilmiyoruz" dedi.

Yurttaş bilimi sayesinde katil balinaların varlığını Şili'nin kuzeyindeki kıyılarda binlerce kilometre boyunca takip edebiliyoruz ancak orka gözlemlerinin çoğu şans eseri gerçekleşiyor.

Independent Türkçe