Romalılardan kalma dev ayakkabılar arkeologları şaşırttı

Magna Kalesi'nden çıkan 32,6 cm ölçülerinde deri ayakkabı tabanı (Vindolanda Hayır Vakfı)
Magna Kalesi'nden çıkan 32,6 cm ölçülerinde deri ayakkabı tabanı (Vindolanda Hayır Vakfı)
TT

Romalılardan kalma dev ayakkabılar arkeologları şaşırttı

Magna Kalesi'nden çıkan 32,6 cm ölçülerinde deri ayakkabı tabanı (Vindolanda Hayır Vakfı)
Magna Kalesi'nden çıkan 32,6 cm ölçülerinde deri ayakkabı tabanı (Vindolanda Hayır Vakfı)

Arkeologlar, İngiltere'nin kuzeyindeki kadim bir kale alanında, Roma dönemine ait düzinelerce ayakkabıyı gün ışığına çıkardı. Aralarında yaklaşık 30 cm uzunluğunda birkaç dev deri ayakkabının da bulunması, giyenler hakkında soru işaretleri yarattı.

Northumberland'da Carvoran yakınlarındaki Magna Roma Kalesi'nden çıkan buluntular, yaklaşık 2 bin yıl önce bölgede yaşayanların yaşam tarzına dair yeni bilgiler ortaya koyuyor.

Kazılar tarihi kalenin kuzey savunma hendeklerinde başladı ve ortaya çıkarılan ilk 32 ayakkabıdan bazılarının çok büyük olduğu görüldü.

Arkeologlar tarafından ortaya çıkarılan 32 cm'lik bir deri ayakkabı tabanı dikkat çekti ve daha fazla kazı sonucunda sıradışı boyutta birkaç tane daha kadim ayakkabı bulundu.

Bölgede şimdiye kadar bulunan 8 antik ayakkabının 30 cm ve üzeri uzunlukta "XX-Large" olduğu kaydedilirken, 32,6 cm uzunluğundaki bir ayakkabı (modern AB ölçülerine göre 49 numara) şimdiye kadar ortaya çıkarılan en büyük ayakkabı olarak kabul edildi.

Projenin kıdemli arkeoloğu Rachel Frame, "Magna'da yaşayanlar hakkında keşfedilecek ve iklim değişikliğinin bu son derece önemli tarihi kaynak üzerindeki etkisini anlayacak daha çok şey var" dedi.

Dr. Frame, "Bunun gibi organik buluntular, hem ziyaretçilerin hem de gönüllülerin ilgisini çeken alanlarımızdan gelen en değerli buluntulardan bazıları ancak aynı zamanda değişen iklimimiz nedeniyle en fazla risk altında olanlar" uyarısında bulundu.

Arkeologlar ayrıca çocuklara ait olanlar da dahil farklı boyutlarda ayakkabılar da buldu.

Araştırmacılar, genel olarak karşılaştırıldığında, kadim alanda bulunan ayakkabıların ortalama boyutunun yaklaşık 24-26 cm uzunluğunda olduğunu söylüyor.

Western Ontario Üniversitesi'nden arkeolog Elizabeth Greene, "Bence Magna'da çok farklı bir şeyler var, ortaya çıkarılan bu küçük örnekten bile bu ayakkabıların Vindolanda koleksiyonunun çoğundan ortalama olarak çok daha büyük olduğu açık" dedi.

Dr. Greene, "Maksimum 1 cm veya 10 mm'ye kadar küçülme hesaba katılsa bile, bu ayakkabıların gerçekten çok büyük olduğu anlamına geliyor" diye konuştu.

xsdfrgt
Magna Roma Kalesi'ndeki kuzey hendeklerinin kazısı (Vindolanda Hayır Vakfı)

Araştırmacılar, bölgede bulunan ayakkabıların benzersiz olduğunu ve her birinin onu giyen Roma dönemi insanı hakkında bilgi verdiğini söylüyor.

Vindolanda Hayır Vakfı Kazı Direktörü Andrew Birley, "Bu bize her her topluluğun farklı olduğunu, Hadrian Duvarı boyunca görev yapan alaylar ve insanlar arasındaki geniş farklılıkların kültürel ve fiziksel olabileceğini hatırlatıyor" dedi.

"Bu insanların çeşitliliğini ve farklılıklarını bugün topladığımız arkeolojik verilerde hâlâ görebiliyorsak sadece kutlayabilir ve hayret edebiliriz" diye ekledi.

Independent Türkçe



İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
TT

İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)

Bilim insanları ilk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfetti. İlk kez bir gezegenin, yıldızını bu şekilde etkilediği gözlemlendi. 

Dünya'dan yaklaşık 400 ışık yılı uzaktaki HIP 67522 adlı yıldız ve yörüngesindeki iki gezegen uzun zamandır takip ediliyor. Sadece 17 milyon yaşındaki yıldız, 4,5 milyar yaşındaki Güneş'e kıyasla daha büyük ancak daha soğuk. 

Yıldızın HIP 67522 b adlı gezegeni, şaşırtıcı derecede yakın bir yörüngede dönüyor. Ötegezegen yıldızın etrafındaki bir turunu sadece 7 günde tamamlıyor; yani gezegende bir yıl, Dünya zamanıyla sadece bir hafta sürüyor.

Hollanda Radyo Astronomi Enstitüsü'nden Ekaterina Ilin, "Daha önce HIP 67522 gibi bir sistem görmemiştik; gezegen bulunduğunda, yıldızının yörüngesinde 10 günden daha kısa bir sürede döndüğü bilinen en genç gezegendi" diyor.

Ilin ve ekip arkadaşları bu nedenle NASA'nın Geçiş Halindeki Ötegezegen Araştırma Uydusu (Transiting Exoplanet Survey Satellite / TESS) ve Avrupa Uzay Ajansı'nın ötegezegen uydusu CHEOPS'u kullanarak sistemi daha yakından incelemeye karar verdi. 

Araştırmacılar HIP 67522 b'nin yıldızıyla  kurduğu sıkı etkileşim nedeniyle kendi sonunu hazırladığını tespit etti. 

Devasa plazma topları olan yıldızların yüklü parçacıkları, yüzeydeki hareketleriyle güçlü manyetik alanlar yaratıyor. Manyetik alan çizgileri birbirini kesemediğinden, bazen bunlar düğümlenip aniden koparak güneş patlamaları adı verilen radyasyon patlamalarına yol açıyor.

Bilim insanları, Dünya gibi pek çok gezegenin de manyetik alanı olduğu için yıldızına yakın gezegenlerin, yıldızlardaki manyetik alan patlamalarını tetikleyip tetiklemediğini merak ediyordu. 

HIP 67522 sistemini inceleyen ekip, yıldızdaki patlamaların gezegen onun önünden geçerken sıklaştığını saptadı. Araştırmacılar bu nedenle patlamaları gezegenin tetiklediği sonucuna vardı. 

Normalde yıldızların, yörüngelerindeki gezegenlerden etkilenmediği düşünülüyordu. Ancak araştırmacılar HIP 67522'nin yaşı nedeniyle ve güçlü bir manyetik alanı olması durumunda bunun mümkün olduğunu söylüyor.

Bulguları hakemli dergi Nature'da dün (2 Temmuz) yayımlanan çalışmaya göre gezegen yakın yörünge dönüşü sırasında enerji biriktiriyor ve bunun bir kısmını, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca bir kırbaç misali, dalgalar halinde geri gönderiyor. Bu şok dalgası, manyetik alandan yıldızın yüzeyine geçtiğinde muazzam bir patlama yaşanıyor.

Ancak bu güçlü kozmik ışınların büyük bir kısmı uzaya savrulmak yerine gezegene geri dönüyor. Bilim insanları HIP 67522 b'nin bugüne kadar bulunan ilk "eceline susamış gezegen" olduğunu söylüyor. 

Ilin "Gezegen özellikle enerji yüklü patlamaları tetikliyor gibi görünüyor" diyerek ekliyor: 

Gezegenin, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca gönderdiği dalgalar belirli anlarda patlamaları başlatıyor. Ancak patlamaların enerjisi dalgaların enerjisinden çok daha yüksek. Dalgaların oluşmaya hazır patlamaları tetiklediğini düşünüyoruz.

Araştırmacılar halihazırda yaklaşık Jüpiter büyüklüğündeki HIP 67522 b'nin, 100 milyon yıl içinde Neptün'e yakın bir boyuta geleceğini tahmin ediyor.

Bilim insanları sistemi incelemeye devam ederek patlamalarda ne tür enerji salındığını anlamayı umuyor. Ayrıca bu türden benzer sistemlerin var olup olmadığını araştırmak için çalışmalarını genişletmeyi planlıyorlar.

Ilin, "Aklımda milyonlarca soru var çünkü bu tamamen yeni bir fenomen, dolayısıyla ayrıntılar hâlâ net değil" diyor.

Independent Türkçe, Popular Science, Live Science, NASA, Nature