İsrail’deki gözlemciler, anayasal krize doğru bozulmanın başladığını, bu ayın demokrasinin en önemli bileşenlerinin, yani yargı bağımsızlığının yok edileceği bir dönüm noktası olacağını vurguluyor.
Bir yanda Netanyahu başkanlığındaki hükümet ve Adalet Bakanı Yariv Levin ile diğer yanda ise Yargıtay, Başsavcılık, Askeri Savcılık, hükümetin hukuk danışmanı, baro ve hemen hemen tüm yargı kurumları arasındaki çatışma artıyor. Yargı alanındaki yetkililer, pazartesi günü Barolar Birliği konferansı öncesinde yaptıkları açıklamada, hükümetin yalnızca hakim sayısındaki ciddi eksiklikleri görmezden gelmekle kalmayıp, ayrıca bu eksikliği yargı birimini ve Yargıtay’ı kışkırtmak için kullandığını ortaya çıkardı.
Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgilere göre hakim sayısının azlığı ve bugün yaklaşık 800 aktif hakimin yaşadığı baskı nedeniyle mahkemelerde ilerlemeyen 55 bin dosya olduğu ortaya çıktı. Mahkemeye intikal eden bir dosyanın ortalama üç yılda kapandığı kaydediliyor. Bu süre, Batılı ülkelerdeki sürenin iki katı olarak belirtiliyor.
Söz konusu yetkililer, görevlerine son verilen 21 hakimin bulunduğunu ve yerlerine herhangi bir hakimin atanmadığını doğruladı. Ayrıca bu yıl sonunda 22 hakimin emekli olacağı biliniyor. Bu, yerlerine yeni hakimlerin atanmasının bütçede artış gerektirmediği anlamına geliyor. Bu durumun vatandaşı sıkıntıya uğrattığının farkında olmasına rağmen bir değişiklik yapmayan Adalet Bakanı Yariv Levin ise Hakim Atama Komitesi'nin iyileştirme davetini, onlara yönelik nefreti derinleştirmek amacıyla reddediyor. Nitekim iktidar sistemini devirme ve yargıyı zayıflatma planı kapsamında bu adımları planlı atıyor.
Protesto kampanyası liderlerinin belirttiğine göre hükümetin planı 225 yasa tasarısı veya temelli yasal değişiklikten oluşuyor. Bunlardan 84 yasa, yargı otoritesini ve hükümet sisteminde denge sağlama yeteneğini ortadan kaldırmayı amaçlıyor. 53 yasa genel olarak insan haklarını etkilemeyi amaçlarken 37 yasa ise dini baskı yaklaşımını pekiştiriyor. Kalan 30 yasa demokratik temelleri ortadan kaldırmayı ve seçimlerin bütünlüğünü sağlamayı hedeflerken 21 yasa ise ifade özgürlüğünü ve özgür medyayı etkiliyor.
Protesto kampanyasının ortaya çıkardığında göre hükümet, Yüksek Mahkeme Başkanı’nı en önemli yetkilerinden mahrum bırakacak bir yasa çıkarmayı planlıyor. Mahkemede çeşitli dosya ve davaları değerlendirmek üzere toplanan hakim heyetinin seçilmesi yetkisinin hakimlerin belirleneceği dijital bir sistemle değiştirilmesi planlanıyor. Muhalefet yetkilileri, bu gelişmenin Hayut'a ve gelecek ayın ortasında onun yerine geçecek olan Yargıç Yitzhak Amit'e doğrudan bir darbe indireceğine inanıyor.
Yüksek Mahkeme'nin, hükümetin planına karşı iddiaları karara bağlamak üzere 14 Eylül’de tarihi bir oturumda toplanması bekleniyor. İsrail'in kuruluşundan bu yana ilk kez, mahkeme heyeti tüm yargıçlardan (15 yargıç) oluşacak.
Hükümetin Hukuk Danışmanı Gali Baharav-Miara, plana karşı yapılan dilekçeleri dinlemeden önce resmi tutumunu Yüksek Mahkeme'ye duyurdu. Açıkça planın iptal edilmesini tavsiye eden Miara şunları söyledi:
“Makullük Yasası, Yüksek Mahkeme'nin kapılarını hükümetin kendilerine yönelik aşırı nitelikteki mantıksız muamelesinden zarar gören her kişi veya gruba sonuna kadar kapatıyor. Böylece, hükümet gücünün keyfi ve olumsuz kullanımına karşı halkın kendisini savunması için çok önemli bir araç ellerinden alınmış oluyor.”
Mahkeme ayrıca Adalet Bakanı'nın hakimleri atayacak bir komite toplamaya mecbur bırakılması çağrısında bulundu. Bu durumdan rahatsız olan Bakan Levin, Gali Baharav-Miara’nın görevden alınacağı günün yaklaştığı imasında bulundu.
Bezalel Smotrich ve Itamar Ben Gvir gibi diğer bakanlar da Gali Baharav-Miara’yı eleştirdi. Hükümetin savunma avukatları, objektif ve profesyonel bir yanıt verebilmeleri için mahkeme oturumunun birkaç ay ertelenmesini talep etti.
Mahkemenin bu talebi reddetmesi ardından bakanlar ise mahkemenin kararlarına saygı duymamakla tehdit etti. Ancak bu durum İsrail’i ciddi bir anayasal krize sürükleyebilir. Zira her bir parti ve her bir birey tıpkı hükümet gibi mahkemeye ve yasalara isyan edebilir, böylece sistemli ve kanunlu bir devlet olmayabilir. Böyle bir adımın sadece İsrail'de değil, aynı zamanda uluslararası statüsünde de geniş yansımaları olabilir.
Elon Musk, federal hükümet içinde "israf, dolandırıcılık ve suistimal"i ortaya çıkarma amacıyla DOGE'u yönetirken pek çok toplu işten çıkarma hamlesi yapıldı (AFP)