İnsan Hakları Beyannamesi'nin üzerinden 75 yıl geçti... Peki, "insanlık" daha iyiye gitti mi?

Batılı demokrasiler, sömürgeci ülkelerin bunu kendilerine karşı kullanacağı korkusuyla bağlayıcı bir hukuki metne dönüştürmeye direndi

Bildirge ilk kez özgürlük, eşitlik ve adalet değerlerine evrensel bir nitelik kazandırdı ancak onu kaleme alanlardan koruyacak bir gücü bile yoktu (AFP)

10 Aralık 1948'de Birleşmiş Milletler Paris'te, Müttefiklerin Nazilere karşı kazandığı zaferden kısa bir süre sonra ortaya çıkan küresel insani hırsı yansıtan bir metin olan İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'ni kabul etti.

Deklarasyon, Birleşmiş Milletler'in ilk büyük başarılarından biriydi ve ilk kez özgürlük, eşitlik ve adalet değerlerine evrensel bir nitelik kazandırdı.

Auschwitz'den Hiroşima'ya

Chaillot Sarayı'nda toplananlar, Auschwitz'den Hiroşima'ya, II. Dünya Savaşı'nda yaşanan vahşetin ardından daha iyi bir dünya özleminden doğan bu metni uzun süre ayakta alkışladı.

Deklarasyon, ekonomik, sosyal ve kültürel hakları medeni ve siyasi özgürlüklerle aynı seviyede tutarak, bireylerin hak ve özgürlüklerinin devletlerin hak ve özgürlüklerine üstünlüğünü bağlayıcı bir gücü olmaksızın teyit ediyor.

Adolf Hitler'in dış müdahaleyi reddederken inandığı gibi, insan haklarının yerel bir mesele olarak kalmaması, aksine "evrensel" bir mesele haline gelmesi gerektiğini belirtiyor.

İnsan hakları

1945'te ölen ABD Başkanı Franklin Roosevelt'in dul eşi Eleanor Roosevelt'in başkanlığında, aylar süren hazırlıkların ardından 1947'de farklı ülkelerden isimlerin yer aldığı bir yayın komitesi oluşturuldu.

Kanadalı John Peters Humphrey ve Fransız Rene Cassin tartışmaları yönetti ve ardından BM üye devletleri önerilen tüzükte değişiklikler yaptı ve önerilerde bulundu.

Hukuk uzmanı Rene Cassin'in "örgütlü insanlık tarafından kabul edilen ilk bildirge" olarak tanımladığı metnin ilkeleri 1776 tarihli Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi ve 1789 tarihli Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi'nden esinlendi.

Birçok kadın bu maddenin formüle edilmesinde etkili oldu.

Hindistan'da ve yurtdışında kadın haklarını savunan bir aktivist olan Hansa Mehta, "Bütün erkekler özgür ve eşit doğar" şeklindeki 1'inci maddeyi "Bütün erkekler özgür ve eşit doğar" şeklinde yeniden formüle etti.

Deklarasyon, iki üyenin (Yemen ve Honduras) katılmadığı ve sekiz üyenin çekimser kaldığı (Belarus, Ukrayna, Sovyetler Birliği, Çekoslovakya, Polonya ve Yugoslavya'nın yanı sıra, cinsiyet eşitliğine karşı çıkan Suudi Arabistan ve apartheid rejimi altındaki Güney Afrika) oylamada 58 üyeden 48'inin çoğunluğuyla kabul edilmişti.

İnsancıl hukukun temeli

Dünyanın Doğu ve Batı blokları arasında bölündüğü ve ortak bir zemin bulmanın muazzam bir görev olduğu bir dönemde komünistler, sosyal haklar pahasına bireysel ve siyasi haklara aşırı vurgu yapılmasını kınamışlardı.

Batılı demokrasiler ise sömürgeci ülkelerin kendilerine karşı kullanacakları korkusuyla Bildirge'yi bağlayıcı bir hukuki metne dönüştürme fikrine direnmişlerdi.

Sömürgeleştirilen bazı halklar bağımsızlık taleplerini Bildirge'ye dayandırmıştı.

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin hazırlanmasına yön veren arka plana rağmen, savaştan sonra imzalanan tüm uluslararası anlaşmalara ilham kaynağı olmuştur ve genellikle uluslararası insan hakları hukukunun temeli olarak kabul edilmektedir.

1979'da kadınlara karşı ayrımcılığa karşı, 1984'te işkenceye karşı, 1990'da çocuk haklarına ilişkin uluslararası anlaşmalar ve 1998'de Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin kurulması, müdahale hakkı ve insani yardıma da ilham veren İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin doğrudan bir sonucuydu.

Her ne kadar ortak ideal yönünde ilerleme sağlasa da, tanınmış temel hakların ihlal edilmesini hiçbir şekilde engellemedi.

Bazı ülkeler, bildirgenin dayandığı evrenselliğin tamamen Batı'nın diktesi olduğunu düşündüğü için bildirge eleştirilerden muaf değildi.

Çin ve Rusya gibi egemen ülkelerde veya şeriat hukukunu uygulayan İslam ülkelerinde birçok durumda ideolojik, kültürel ve dini dirençle de karşılaştı.

Independent Arabia - Independent Türkçe