Pekin - Washington gerilimi Tahran’a yönelik silah ambargosunun uzatılmasını engelliyor

ABD kuvvetleri tarafından geçen şubat ayında Umman Körfezi’nde ele geçirilen, İran’ın Husi milislere gönderdiği tanksavar ile füzeler. (Merkez Komutanlığı)

Çin, ABD’nin Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ndeki (BMGK) üyelere dağıttığı karar tasarısı konusunda Rusya’ya karşı tutumunu sertleştirdi. Diplomatik kaynakların Şarku'l Avsat’a yaptığı açıklamaya göre ABD’nin karar taslağı Suudi Arabistan'daki petrol tesislerinin ve Irak'taki askeri ve diplomatik merkezlerin İran tarafından hedeflenmesini kınama ile Tahran’a uygulanan ve önümüzdeki ekim ayında sona ermesi beklenen uluslararası silah ambargosunun vaktinden önce yenilenmesini hedefliyor.
Çin’in bu hamlesi, geçen çarşamba günü video konferans aracılığıyla gerçekleştirilen BMGK toplantısında ABD’nin Birleşmiş Milletler Daimi Temsilcisi Kelly Craft ve ABD'nin İran Özel Temsilcisi Brian Hook’un ABD tarafından geçen pazartesi günü sunulan karar tasarısı ile ilgili konuşmaların ardından geldi. Tasarı, 1747 sayılı karar uyarınca 2007 yılının mart ayından bu yana uygulanan ve 1929 sayılı karar gereği 2010 yılında yenilenen silah ambargosunu uzatmayı hedefliyor. Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antionio Guterres, 2231 sayılı karar hakkında hazırladığı son rapora yönelik bilgi verdiği sırada, geçen yıl Suudi Arabistan’daki petrol tesislerini hedef ve balistik füze ve drone ile gerçekleştirilen saldırının ‘kaynağının İran olduğunu söyledi.
Hook ve Craft tarafından yapılan konuşmalarda, 2231 sayılı kararın verilmesinden 5 yıl sonra silah ithalat ve ihracat yasağının kaldırılmasının büyük bir hata olduğu vurgulandı. Açıklamalarda 15 üyeli BMGK’nin karar taslağının desteklenmesinin nedenleri listelendi. Hook, doğru olanın silah ambargosunun uzatılması olduğunun ve bunun atılması gereken bir adım olduğunun altını çizdi. Aleni bir şekilde ifade etseler de etmeseler de BMGK’nın her bir üyesinin bunu bildiğini vurguladı.
ABD’nin Birleşmiş Milletler Daimi Temsilciliği, Hook ve Craft’ın BMGK üyelerine İran’a uygulanan silah ambargosunu uzatma kararı alma çağrısında bulunduğu bir açıklama yayınladı. Hook açıklamada BMGK’nın İran’a silah ithalatı konusunda birleşik bir duruş sergilerken İran’dan silah ihracatı konusundaki kısıtlamaların devam ettirilmesinin zorunlu olduğunu kaydetti. Ayrıca BMGK’nın, 2019 yılının eylül ayında Suudi Arabistan’ı hedef alan saldırılar da dahil olmak üzere İran’ın tüm kötü niyetli faaliyetleri hakkında bilgilendirildiğini söyledi.
 Toplantıda çoğu ülkenin daimi temsilcilerinin katıldığı tartışmalar yaşandı. Toplantının içeriğine hakim olan bir diplomat, Rus tarafının ABD’nin ortak eylem planından (nükleer anlaşma) geri çekilme girişimine karşı olduğunu aktardı. Ayrıca Rus tarafının 2231 sayılı kararda onaylananları da kısmen eleştirdiğini belirtti. Çin’in daha sert bir tutum sergilediğini söyleyen diplomat Pekin’in karar tasarısına açıkça karşı olduğunu ve herhangi bir şekilde yeşil ışık yakma ihtimali olmadığını bildirdi.
Çinli bir diplomat ise konuya dair şunları aktardı:
“ABD’nin karar tasarısının kabul edilmesi ihtimali bulunmuyor. Çünkü bu, ABD’nin maksimum baskı politikasının devamı niteliği taşıyor. Bu konuyu tartışmanın bir gereği yok.
Diplomat, ABD ile Çin arasındaki mevcut gerilim atmosferinin de bu toplantıya yansıtıldığına dikkat çekti. Avrupalı ülkelerin takınacağı pozisyonlara güvendiğini belirten diplomat, kimsenin İran’ı silah ticareti yaparken görmek istememesine rağmen Avrupa’nın ABD’nin mevcut karar taslağının mevcut durumu beğenmediğini, dahası desteklemediğini düşündüğünü ifade etti. Çinli diplomat “Avrupa’nın önceliği nükleer anlaşmayı canlı tutmaktır” ifadesini kullandı.
Reuters’in haberine göre Hook toplantı öncesinde yaptığı açıklamada, Rusya ve Çin’in İran’a uygulanan silah ambargosunu genişletme çabalarını engellemeye devam etmeleri halinde BM'de tecritle karşı karşıya kalacaklarını söyledi. Rusya ve Çin ile uluslararası toplum arasında genişleyen bir boşluk olduğunu ifade eden Hook, “Moskova ve Pekin geçen hafta Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'ndan tecrit edilmişti. Bu kötü yolu izlemeye devam ederlerse BMGK’da da tecride maruz kalacaklar” ifadelerini kullandı.
Herhangi bir karar taslağının onaylanması için beş daimi üye, ABD, Rusya, Çin, İngiltere ve Fransa’nın tamamının veto yetkisini kullanmaması ve Güvenlik Konseyi’ndeki 15 oydan en az 9'unun onayının alınması gerekiyor.
ABD nükleer anlaşmayı destekleyen 2231 sayılı BM Güvenlik Konseyi kararının İran'a yönelik birçok BM yaptırımını kaldırdığını ancak yaptırımların tekrar uygulanmasına imkan tanıyan yasal bir mekanizmaya (snapback)  sahip olduğunu bildirdi.