İran rejimi koronavirüs istatistiklerinin güvenilirliğini savunuyor

Hükümeti, açıklanan rakamlar üzerinde oynamakla suçlayan bir gazetenin yayın hakları askıya alındı

İranlıların dün başkent Tahran’ın merkezindeki bir caddede koronavirüse karşı önlem olarak maske taktıkları görülüyor (EPA)
İranlıların dün başkent Tahran’ın merkezindeki bir caddede koronavirüse karşı önlem olarak maske taktıkları görülüyor (EPA)
TT

İran rejimi koronavirüs istatistiklerinin güvenilirliğini savunuyor

İranlıların dün başkent Tahran’ın merkezindeki bir caddede koronavirüse karşı önlem olarak maske taktıkları görülüyor (EPA)
İranlıların dün başkent Tahran’ın merkezindeki bir caddede koronavirüse karşı önlem olarak maske taktıkları görülüyor (EPA)

İran Sağlık Bakanlığı, koronavirüs salgınında açıklanan resmi ölüm ve vaka sayılarının “güvenilirliğini” savunuyor. Öte yandan Bakanlık, “Koronavirüsle Mücadele Ulusal Komitesi” üyesiyle yaptığı röportajda, hükümeti “güvenlik ve siyasi” hesaplar sebebiyle istatistiklerde “mühendislik” yapmakla suçlayan ekonomi gazetesi “Jahanesanat’ın” yayın hakkının askıya alınmasına yönelik bir karar çıkardı. İran Sağlık Bakanlığı dün, 2 bin 132 kişinin Kovid-19 virüsüne yakalandığını ve böylece ülke genelindeki vaka sayısı toplamının 328 bin 844’e yükseldiğini duyurdu.
Bakanlık tarafından açıklanan resmi rakamlara göre, İran’da son 24 saat içinde 189 kişi virüs sebebiyle hayatını kaybederken, ülke genelindeki vefat sayısı toplamı 18 bin 616’ya yükseldi. Sağlık Bakanlığı, bin 67 kişinin tedavi görmek üzere hastaneye yatırıldığını, 3 bin 892 kişinin sağlık durumunun ise kritik olduğunu bildirdi.
Buna paralel olarak, hastalık semptomlarını yenerek sağlığına kavuşan kişi sayış 287 bin kişiye ulaştı. Sağlık merkezleri aracılığıyla yapılan koronavirüs test sayısı ise 2 milyon 712 bine ulaştı.
Vaka sayısı ve vefat sayılarında geçen haftaya göre nispi bir düşüş gözlemlenmesine rağmen, Sağlık Bakanlığı hala İran’ın 31 eyaletinden 26’sını yüksek riskli bölgeler olarak sınıflandırıyor. Kırmızı renkte olan 15 vilayetin başında Tahran yer alırken, 11 eyalette alarm durumu hala devam ediyor.
IRNA haber ajansının, “Jahanesanat” gazetesinin müdürü Muhammed Rıza Sadi’den naklettiğine göre, İran Kültür ve Enformasyon Bakanlığı’ndaki basın denetlemeden sorumlu kurul tarafından, Jahanesanat gazetesinin, salgın hastalıklar uzmanı ve “Koronavirüsle Mücadele Ulusal Komitesi” bilim kurulu üyesi Muhammed Rıza Mahbubfer ile yaptığı röportajı yayınlamasının ardından, gazetenin yayınının durdurulduğuna yönelik kararın sözlü olarak bildirildiği ifade edildi.
Mahbubfer, söz konusu röportajda, gerçek sayının açıklanan rakamların 20 kat üzerinde olduğuna işaret ederek, Sağlık Bakanlığı’nı “güvenlik ve siyasi hesaplar” nedeniyle koronavirüs kaynaklık bulaş ve ölüm vaka sayılarında “istatistiksel mühendislik” yapmayla suçlamıştı.
Mahbubfer koronavirüs hakkındaki resmi istatistiklere ilişkin yaptığı açıklamada, “güvenlik ve siyasi hesaplar için yaptıkları mühendisliği topluma pompaladıkları kesin” ifadelerine yer verirken, “Koronavirüsle Mücadele Ulusal Komitesi” üyeleri ile hükümet arasında büyük bir görüş ayrılığı bulunduğuna işaret etti. Mahbubfer, açıklanan resmi rakamları “güvenilmez” olarak nitelerken, koronavirüs salgınına özel bilgilerin yayınlanmasında “şeffaflık ilkesine bağlı kalınmamasını” eleştirdi. Ayrıca, mevcut durumun devam etmesi halinde, “önümüzdeki Eylül ayının sonu ve sonbahar mevsiminin başlangıcı itibariyle günlük bulaş vakası ve vefat sayılarının binin üzerinde olacağı konusunda uyardı. Mahbubfer, “koronavirüsü kontrol altına almak için herhangi bir kararlılık yok” ifadelerine yer verdi.
İranlı yetkili daha da ileri giderek, geçen yıl (2019) Aralık ayının ikinci yarısında ilk enfeksiyon vakasının tespit edilmiş olmasına rağmen, “hükümetin salgın ilanını,  11 Şubat’taki (İran Devrimi’nin Yıldönümü) gösteriler ve 21 Şubat’ta yapılan yasama seçimlerinin sonrasına ertelemeye karar verdiğini” ifade etti.
Yetkili, “koronavirüs salgını güvenlik ve siyasi hesaplar uğruna gizlendi” açıklamasında bulundu.
İran Sağlık Bakanlığı sözcüsü Sima Sadat Lari, İranlı yetkiliye verdiği üstü kapalı yanıtta, “koronavirüs istatistikleri hakkındaki iddiaların Sağlık Bakanlığı tarafından tümüyle reddedildiğini” ifade etti. Lari, “Ulusal Komite üyeliği unvanı altında bazı şahıslar, koronavirüs resmi rakamları hakkında bilgi veriyor” ifadelerini kullandı.
Öte yandan, Sağlık Bakanlığı Medya Merkezi Müdür Kiyanuş Cihanpur, PCR testinin koronavirüs vaka sayısının belirlenmesinde esas olduğunu söyledi.
İran Sağlık Bakanlığı tarafından ilan edilen istatistikler, geçtiğimiz aylarda büyük bir şüphe uyandırmıştı. Geçtiğimiz Mayıs ayında İran Parlamentosu tarafından yapılan bir çalışma, gerçek vaka sayılarının beyan edilen resmi rakamların 8 kat üzerinde olduğunu ve yine vefat sayılarının resmi rakamların iki katı olduğunu ortaya koymuştu.
İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani geçen ay, Sağlık Bakanlığı’nın yaptığı bir araştırmanın, 25 milyon İranlının koronavirüs enfeksiyonu kapmasını tahmin ettiğini, yine 30 ila 35 milyon arasındaki enfeksiyon olasılığına işaret ettiğini belirtti. İranlı yetkililer, İran’daki yasama seçimlerinden 48 saat önce ülkedeki ilk iki ölüm vakasını açıklamıştı.
2004 yılından beri yayın hayatına devam eden  “Jahanesanat” ekonomi alanındaki yarı bağımsız gazetelerden kabul ediliyor. Ancak, İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin politikalarını eleştiren en önde gelen gazeteler arasında yer alıyor.



Komutanı tarafından Gazze'ye girmeye zorlanan İsrail askeri intihar girişiminde bulundu

Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
TT

Komutanı tarafından Gazze'ye girmeye zorlanan İsrail askeri intihar girişiminde bulundu

Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)

İsrail medyası, Gazze Şeridi'ne yönelik savaşın zorlukları nedeniyle sadece bir hafta içinde dört İsrail askerinin intihar ettiğini bildirdi. İsrail Kamu Yayın Kuruluşu KAN, komutanlarının sorumsuz davranışlarına karşı çıkan birlikteki arkadaşlarının uyanıklığı olmasaydı neredeyse listeye katılacak olan beşinci bir askerin hikayesini açıkladı.

Muhabir Carmela Menashe, askerlerden alıntı yaparak, arkadaşlarının ‘Gazze'ye girmeyi reddettiğini, ancak komutanının onu zorladığını, bunun üzerine askerin silahın namlusunu ağzına dayadığını ve kendini vurmakla tehdit ettiğini, bunun üzerine komutanın onu hafta sonu izninden men ederek cezalandırmaya karar verdiğini’ anlattı.

dfgthy
Meslektaşlarının cenaze töreni için mezarlığa giden yaralı İsrail askerleri, 8 Temmuz 2025 (AP)

İsrailli muhabire göre, ‘asker başlangıçta kabul etti ve Gazze'ye girdi. Ancak sonra geri döndü ve tekrar dışarı çıkmak istedi; komutana orada kalamayacağını açıklamaya çalıştı. Komutan onu hafife aldı ve onu başka cezalarla tehdit etti. Birlikteki arkadaşları son anda devreye girerek intihar etmesini engelledi ve onu psikolojik destek subayıyla görüşmeye zorladı.’

Psikolojik destek subayı, askerin durumunun Gazze Şeridi'ne girmesine izin vermediğine karar vererek onu birlik dışında tedavi görmesi için göndermiş; psikolojik durumunun ciddi olduğu teşhis edilmiş ve askerin ordudan tamamen terhis edilerek tedavi altına alınmasına karar verilmiş.

Muhabir, “Askerin durumu benzersiz değil; savaş binlerce askeri travmatize ediyor. Zamanında gerekli tedaviyi görmeyenler kendilerini ciddi bir depresyon içinde buluyor ve bu da aşırı durumlarda intihara yol açabiliyor” dedi.

4 asker intihar etti

Tel Aviv medyası sadece geçen hafta dört askerin intihar ettiğini ve savaşın başladığı 7 Ekim 2023 tarihinden bu yana intihar eden asker sayısının 44'e yükseldiğini duyurdu.

İntihar eden askerlerin çoğunluğunun aktif görevdeki yedek askerler olduğunu belirten Haaretz gazetesi, İsrailli askeri kaynaklara dayandırdığı haberinde intihar eden askerlerin büyük bir kısmının savaş sırasında psikolojik durumlarını önemli ölçüde etkileyen durumlara maruz kaldıklarını aktardı.

xcvfgbh
Temmuz 2025'te Gazze Şeridi'nde öldürülen meslektaşlarının cenaze töreninde ağlayan İsrailli askerler (AFP)

Gazete, orduda aktif görevde olan İsrailli askerlerin intihar oranlarının önceki yıllara göre artış gösterdiğini doğruladı.

Kaynaklar, intiharların bazen iç raporlarda ‘çatışma dışı ölüm’ veya ‘soruşturma altındaki durumlar’ gibi muğlak etiketler altında kategorize edilmesi nedeniyle gerçek sayının daha yüksek olabileceğini tahmin ediyor.

Şarku’l Avsat’ın Haaretz'den aktardığına göre İsrail ordusu, 2024 yılının başından bu yana yaklaşık bin 600 askerin travma sonrası stres semptomlarından mustarip olduğunu kabul ediyor ve bu da yaklaşık 250 askeri ruh sağlığı nedenleriyle terhis etmesine neden oldu.

Veriler intihar eden askerlerin çoğunun geçtiğimiz mart ayında yeniden başlayan savaştan bu yana çatışmaların devam ettiği Gazze'deki çatışmalara katıldığını gösteriyor.

cdfgthy
Temmuz ayında Gazze'de öldürülen bir İsrail askerinin cenaze töreninden (EPA)

Cepheden dönen askerlerin psikolojik olarak yalnızlaştığı ve özellikle muharebe tugaylarına yeni katılanlar ile dışlanmış sosyal sınıflara mensup askerlere yeterli psikolojik bakım sağlanmadığı belirtiliyor.

Ordu, sahadan dönen askerlerle ilgili sessiz bir iç krizle karşı karşıya; bu askerler fiziksel yaralanmaların ötesinde derin psikolojik yaralar da taşıyor ve bu da bazılarının son bir kaçış olarak intiharı seçmesine neden oluyor.

Gözlemciler Gazze savaşının sadece Filistinlileri tüketmekle kalmadığını, aynı zamanda İsrail'in iç cephesinde de giderek artan bir çatlağa neden olduğunu, askerlerin karada savaşırken psikolojik kaderlerinin havada asılı kaldığını düşünüyor.