Zanzibar'a açılan kapı; Assalam Vakfı

Assalam Vakfı'nın Türkiye'deki ilk binası; Mavi Ev / Fotoğraf: Assalam Vakfı
Assalam Vakfı'nın Türkiye'deki ilk binası; Mavi Ev / Fotoğraf: Assalam Vakfı
TT

Zanzibar'a açılan kapı; Assalam Vakfı

Assalam Vakfı'nın Türkiye'deki ilk binası; Mavi Ev / Fotoğraf: Assalam Vakfı
Assalam Vakfı'nın Türkiye'deki ilk binası; Mavi Ev / Fotoğraf: Assalam Vakfı

Zanzibar'da kurulan Assalam Vakfı'nın hayata geçirdiği projeler, gönüllülerin desteği ile büyüyen eğitim kampüsü hayallerin bir gün gerçek olabileceğini kanıtladı.
Türkiye'den kalkıp Tanzanya'da bir ada olan Zanzibar'a yerleşmek, adada yaşayan köylülerin desteğini almak, onlarla birlikte sürdürülebilir projelere imza atmak kolay bir iş değil.
Ancak Nazan Yalçınkaya ve Hatice Çolak bunu başararak kendi hikayelerini en baştan yazdı. Afrika'nın en güzel adası Zanzibar'da üç yılda üç markayı hayata geçirdiler.
Yalçınkaya ve Çolak, kadınlar ve yetimler için büyüttükleri KangaAfrika, MamaAfrika ve CafeAfrika&Shops ile İstanbul Çengelköy'de açılan Cafe Afrika sayesinde farkındalıklarını sürdürüyorlar. 

"Biz, Afrika içine doğmuş olanlarız; Afrika'yı önemsiyoruz"
Hayrunnisa Çiçek: Neden Afrika, neden Zanzibar? 
Hatice Çolak: Afrikalılar ikiye ayrılır derler. Afrika'da doğmuş ve Afrika içine doğmuş olanlar. Biz Afrika içine doğmuş gruba giriyoruz. Afrika konusunda birçoğunuzdan daha Afrikanist olabilirim.  çinizdeki bu muhabbet olmasa zaten kolay bir şey değil.
Sonuçta ailemizden uzaktayız burada, hayat şartları Türkiye'ye göre daha zor. Elektrik ve su kesintileri çok fazla. Bir sürü sorunla mücadele etmek zorunda kalıyoruz. Ancak buraya aktarılan milyon dolarlık kaynakların yerine ulaşmadığını gördükçe bu topraklar için kalıcı projeler üretmemiz gerektiğine inanıyoruz.
Önce halka sorarak ve onlarla işbirliği içinde, ihtiyaçları doğrultusunda, yaşadığımız toprakların doğasına uygun projeler gerçekleştiriyoruz. Derdimiz, dünyadaki diğer örnekleri de sürekli görerek onların da işbirliği içerisinde Afrika'ya uyarlanabilir, ölçeklenebilir, birçok ülkede uygulanabilir projeler üretmek. Çünkü gerçekten Afrika'yı önemsiyoruz. 
Nazan Yalçınkaya: Kendi ailem bile bazen tepki gösteriyor bana. Annem 'Kendi ülkemizde ihtiyaç yok mu, kaç milyon Suriyeli var. Neden onlar için bir şey yapmıyorsun da gidip Afrika için çalışıyorsun' diyor. 
 
"Afrika'ya gelemeyenlerin ayağına Afrika'yı getirmiş olduk"
Hayrunnisa Çiçek: İçine Afrika doğanlar olarak Zanzibar'da yerleştiniz ve bir vakıf kurdunuz. Hikayesinizi merak ediyoruz doğrusu...
Nazan Yalçınkaya: Ben, Hatice Çolak kadar cesur olamayıp Afrika'ya gidemeyenlerdenim. Sürekli gidip geliyorum ama tamamen yerleşme konusunda o kadar cesur değilim sanırım. Ama elimden geldiğince buradan destek veriyorum.
Türkiye'de de bir şeyler yapalım, hem resmi ayağımız olsun hem de buradaki insanların da katılabileceği Afrika özelinde farklı atölye çalışmalarımızın olsun istedik. Afrika sanatı, Afrika okumaları, Afrika film izlemeleri gibi çalışmaların olabileceği özel ve samimi bir ortam. O yüzden Assalam İstanbul'u açmaya karar verdik. 

Hatice Çolak: Assalam İstanbul olarak yolculuğumuz Mavi Ev ile başladı. Açılışımızın hemen ardından gelen Ramazan vesilesi ile iftarlar verdik. Mesela ilk iftarımızı Türkiye'de yaşayan Afrikalı öğrencilerle açtık. Geceleri sabahlara kadar projelerimizi konuştuk. Afrikayı tanımaya çalıştık. Sıfırdan bir yapı inşa ettik.
Mavi Ev ile bismillah dedik. 'Keşke sizin yerinizde olsaydık ve yaptıklarınızı yapabilseydik' diyen ancak Afrika'ya gelemeyenlerin ayağına Afrika'yı getirmiş olduk. Şu an ise yeni yerimizde daha iyi şartlarda faaliyetlerimizi sürdürüyoruz. 
Zanzibar iklimiyle, kültürüyle, tarihiyle dünyanın en yaşanılır adası. Birçok STK'dan farklı olarak biz bölge halkı ile beraber, talebe göre projeler gerçekleştiriyoruz ve projelerin tamamının ekonomik döngüsünün olmasına özen gösteriyoruz. Bu noktada Assalam'ı bir STK'dan ziyade bir sosyal girişim olarak tanımlamak daha doğru olur. 
Assalam Vakfı olarak biz, küçük modern projelerle bütün Afrika'ya hizmet etmek istiyoruz. Zanzibar'da ektiğimiz tohumların Afrika'nın tamamında filizlenmesini hayal ediyoruz. Mesela yetimler, mesela kadınlar. Afrika'da 55 milyonun üzerinde yetim var. Biz bu yetimlere yetim sponsorluğu yapmak yerine onlara bakan kadınlara meslek kazandırmaya çalışıyoruz. 
Bunu KangaAfrika olarak markalaştırdık. Annelerimizin el ürünlerini ise ikinci markamız olan CafeAfrika&Shops'larda satıyoruz. Bir tane İstanbul'da bir tane Zanzibar'da olmak üzere iki tane CafeAfrika&Shops'umuz var. Burada kazandığımız paralar annelerimize maaş olarak dönüyor. 
MamaAfrika ise üçüncü markamız. Sorumlu turizm alanında çalışıyor. 3 yılda 500 civarında gönüllü turist ağırladık. Bu turistler aynı zamanda projelerimizde bir fiil rol alıyorlar ve yeri geliyor çocuklarımıza yüzme öğretiyorlar yeri geliyor permakültür bahçemizde ağaç dikiyorlar.
Assalam hala emekleyen bir bebek. Fakat 5 yıl içerisinde bağışlardan tamamen bağımsız kendi ayakları üzerinde duran bir sosyal girişim olmasını hayal ediyoruz. Biz bazen küçük hayaller kurarız fakat bu hayaller Allah'ın o kadar hoşuna gider ki, büyük halkalara dönüşür. Assalam'da bu şekilde küçük hayallerle ortaya çıktı. Artık hızına biz bile yetişemiyoruz. Bilmiyoruz kaç marka daha doğacak Assalam'dan ve kaç kişiye daha ekmek çıkacak…

"Assalam, suya atlamak demek; direk atlıyoruz, sonra nereye gideceğimize karar veriyoruz"
Hatice Çolak: Biz aslında çok uzun zamandır bunu hayal ediyorduk, ama maddi olarak çok yetersizdik. Aynı zamanda farklı işlerde çalışıyorduk. Nazan Yalçınkaya abla Türk Hava Yolları'nda çalışıyor, akşam gönüllü olarak burada çalışan garsonların biri büyük bir şirkette bilgisayar mühendisi, diğeri bir firmada yönetici. Ama hepsi gelip burada garsonluk yapıyor, bulaşık yıkıyor.
Buradaki kilim, şu iki bardak, kaşıklar, çatallar, kim bilir kimin evinden geldi?.. Hep söylediğimiz gibi yaptığımız iş tamamen gönül işi. Assalam demek suya atlamak demek. Yani direkt atlıyoruz, sonra nereye gideceğimize ve ne yapacağımıza karar veriyoruz. Birçok bir çok projemiz bu şekilde hayata geçti. 
Nazan Yalçınkaya: Uygulamada öyle ama aslında zihinsel altyapısı ve felsefesi var projelerin. İnancımız sonsuz. Sadece şartların olgunlaşmasını beklemeden, yola çıkalım, mutlaka olur diyoruz. 

"Başardık; çünkü insanlar yaptığımız şeye; samimiyetimize güvendi ve destek oldu"
Hatice Çolak: Bunu cesaret diye mi adlandırmak lazım bilmiyorum ama o suya atlama hali çok kilit bir nokta. Birçok insandan bize her gün yüzlerce mesaj geliyor, 'Hayalimizi yaşıyorsunuz' diye. Biz de 'O zaman kalkın, gelin' diyoruz. Sonrasında çeşitli olumsuz sebepler sunuyorlar bize. 
Şuan Zanzibar'da 500 bin dolar civarında yıllık bütçemiz var. Biz oturup 50 yıl falan biriktirsek ancak böyle bir paramız olur ve ancak böyle bir şey kurabilirdik. Bunu başardık. Çünkü insanlar yaptığımız şeye; samimiyetimize güvendi ve destek oldu.
Aynı durum bütün dünya için geçerli. Bu bir mucize. İnsanlar yağmur ormanlarının arkasında kendilerine bir alan açmış ve orada yaşıyor, sosyal girişimcilik okulları işletiyorlar. Gençler 10 haftalık program için 7 bin dolar para ödüyor ve o parayla börtü böceğin içinde çadırda kalıyorlar. 

"Gençleri bilinçli yönlendirmek için farklı bakış açıları geliştirmek gerekiyor"
Nazan Yalçınkaya: Afrika'da bu sistemi kurmamızın sebeplerinden biri de özellikle 15 Temmuz'dan sonra insanların cemaatlere karşı bakış açısının değişmesi ile gençlerimizin yöneleceği alanların daraldığını fark etmemiz oldu. Günümüz gençliğine yetmeyen şeyler söz konusu. Şu an gençleri toparlamak ya da bilinçli yönlendirmek için farklı araçlar kullanmak ve farklı bakış açıları geliştirmek gerekiyor.
Bu yüzden yeni projelere her zaman açığız. Kendi dikte ettiğimiz kuralları değil, felsefemiz gereği ortak yönlerimizi değerlendireceğimiz üst bir yapı kurmaya çalışıyoruz. Ve hep birlikte güzel işler yapacağımıza inanıyoruz. 

"Dünyaya bir iz bırakmanız mümkün ve biz size bunun yollarını göstermek istiyoruz"
Hatice Çolak: Gençlere bütün cemaatlerin ve siyasi düşüncelerin ötesinde sosyal girişimcilik bilinci vermek istiyoruz. Çocuklara ve gençlere şunu söylemek istiyoruz:
Para kazanmak mesele değil. Her türlü para kazanabilirsiniz. Ama sevdiğiniz işi yapıp sosyal fayda üretin. Ne okursanız okuyun; dünyaya bir iz bırakmanız mümkün ve biz size bunun yollarını göstermek istiyoruz.

Hayrunnisa Çiçek: Yaşadığınız bölgedeki siyasi atmosferden etkileniyor musunuz yani siyasilerden size karşı bir müdahale oldu mu hiç?
Hatice Çolak: Biz hem Türkiye'de hem Zanzibar'da apolitiğiz. Zanzibar şu an özerk, dışişlerinde Tanzanya'ya bağlı. Zanzibar'ın bağımsızlığı için çalışan çeşitli gruplar var. Ama biz sivil kalıyoruz. Tanzanya'nın şu anki lideri beyazlara karşı biraz daha sert politikalar izliyor. Bu yüzden uzun yıllardır burada kalan beyazlar yurtlarına geri dönüyor.
Biz de çok zorluk yaşadık. Çalışma iznim hala yok, almaya çalışıyoruz. Yani mümkün oldukça önümüze engeller çıkartmaya çalışıyorlar. Zaten bu yüzden gönüllülerimizi 3 aylık periyotlarla getirtmeye çalışıyoruz. Çünkü 3 ay normal turist gibi kalabiliyorlar; ama 3 aydan fazla kaldıklarında devletin ağır yaptırımları devreye giriyor.

"Zanzibar'da FETÖ yapılanması oldukça güçlü ve Feza Okulları hala açık"
Hayrunnisa Çiçek: Peki, Türkiye'deki siyasilerin size bakışı nasıl? Kendi vatandaşı kalkıp gidiyor başka bir ülkede sosyal sorumluluk projeleri yapıyor, yetmiyor gidiyor oraya yerleşiyor, yetmiyor buradan gönüllüler götürüyor. Buna karşı bir destek, tepki, herhangi bir şey geldi mi? 
Hatice Çolak: Az önce de belirttiğimiz gibi apolitik kalmaya çalıştığımız için siyasilerle bir ilişki içerisine girmedik. Ancak Zanzibar'a ilk gidişimiz 15 Temmuz'dan sonra olduğu için FETÖ ile bir bağlantımızın olup olmadığına baktılar. Çünkü Zanzibar'da FETÖ yapılanması oldukça güçlü ve Feza Okulları hala açık. Zanzibar'da bir, Anakara'da ise 3 tane okulları var. Bu bölgelerde ciddi çalışmalar yürütüyorlar.
Okullarını da devletten birileri aldığı için özerklik de ilan etmişler. Yani kapatma noktasında Türkiye Cumhuriyeti bir baskı kuramıyor. Buradaki devletin de onlara karşı bir sempatisi veya antipatisi yok. Kaliteli bir eğitim sunduktan ve bize bulaşmadıktan sonra kalabilirler diyor. Ama en ufak bir pürüzde siyasiler harcayabiliyor. FETÖ'nün okulları bu konuda çok tecrübeli olduğu için güzel kıvırıyorlar. 
Bu yüzden bizim ilk başta gerçekten böyle bir oluşumun içerisinde olmadığımızı, tamamen bağımsız, sivil bir hareket olduğumuzu ispat etmemiz gerekti. Onun sonrasında da TİKA ile, Yurtdışı Türkler Birliği ile ortak çalışmalarımız başladı.
TİKA, geçtiğimiz yaz bize 63 civarında genç getirdi. Bizimle gönüllü projelere katılan gençler 'Burada bir haftada öğrendiklerimiz okulda bir yılda öğrendiğimiz bilgiye eşdeğer' dedi. Çünkü hayatı tanıyor, çok farklı bir şekilde de yaşanabileceğini ve öğrendikleri bilgilerin çok da anlamlı olmadığını görüyorlar. Aslında konformist yapılarının onlara ne kadar zarar verdiğini ve mutsuz ettiğini kısa sürede burada deneyimliyorlar.
Dünyada her sene 25-30 milyon civarında genç, gönüllü olarak çeşitli ülkelere dağılıyor. 18-20 yaşında gençler hiç tanımadığı ülkelere giderek, tanımadıkları ailelerin yanında kalarak gönüllülük üzerine projelere katılıyor. Ama bu durum Türk aile yapısının henüz alışkın olmadığı bir sistem. Bu yüzden de bizim gençlerimiz bu tarz programlara çok katılım sağlayamıyor.
Örneğin Türkiye'de Afrika deyince insanların dudakları uçukluyor. Biz bunun artık aşılmasını istiyoruz. Assalam Vakfı'nın misyonlarından bir tanesi de bu aslında. Gittiğimiz her yerde bunu anlatıyor ve Müslüman gençliği kabuğundan çıkarmaya çalışıyoruz. Ancak gönüllü olarak projelere katıldıklarında hayatı daha iyi tanıyabilirler. 

Hayrunnisa Çiçek: Türkiye'de öğrencilerin çoğu sahip oldukları imkanlara rağmen maalesef yarış atı modunda masa başında geçiriyor hayatlarını.
Hatice Çolak: Evet, ben ilkokuldayken de yarış atı muhabbeti yapılıyordu, maalesef hala aynı yerdeyiz. O yüzden biz çok daha farklı bir eğitim veriyoruz kendi çocuklarımıza. İki çocuğum var benim. Küçüğüm 4 yaşındaydı ilk Zanzibar'a geldiğimizde.
O zamandan beri direkt doğanın bağrında yılanlarla, iguanalarla büyüyor, kabileden insanlar en yakın arkadaşları, kendi başına 3 metrelik çardaktan okyanusa atlayıp şnorkel yapıyor, duşunu alıp yanımıza geliyor. Şuan 6 yaşında ve buraya gelen gönüllülerimiz üniversite çağındaki gençler kızımın kendilerinden çok daha fazla doğada yaşayabilme şansının olduğunu söylüyorlar.

"O kadar çok kabul edilmişliklerimiz var ki Afrika'da bile kurtulamıyoruz algılarımızdan"
Hayrunnisa Çiçek: Aslında bu noktada toplumsal algıyı ve bireye yansıyan yönünü çok net görebiliyoruz. Ne kadar karşı çıksak da içinde yaşadığımız hayat bize aynısını yaptırıyor demek ki...
Hatice Çolak: Algılarımızı değiştirmek için çok müthiş bir direnç gerekiyor. Burada yaptırdığımız okulumuzda yeni sınıfları yaparken kum bitti. Çimentosunu yapıp sıva işlemine geçemedik ve boyayamadık. 2 hafta içinde de bitirmek zorunda olduğumuz için kara kara düşünmeye başladık.
O sırada Berlin Teknik'ten mezun bir Türk kızımız vardı; gönüllü olarak bize gelen. Alternatifler konusundan ondan yardım isteyince Zeynep bize dedi ki: 'Neden orayı kapatıyoruz ki? Baksanıza ne kadar güzel!' Orayı sıvasız bırakmak bize çok garip geldi. Ama sonunda o kadar değişik ve güzel oldu ki! 
O kadar çok kabul edilmişliklerimiz var ki Afrika'da bile kurtulamıyoruz algılarımızdan. Dünyanın farklı ülkelerine de gittiğimde görüyorum. Duvarları yok, kazıkları dikmişler ve çarşaf germişler sınıfları olmuş. Onları da sınıflara bölmüşler. Gerçekten inanılır gibi değil ama başarmışlar.
Panama'da bir projeyi ziyaret ettik. Yaşadıkları toprakları milyon dolarlar verip satın almışlar. 10 yıldan fazladır yağmur ormanlarının ortasında 2+2 çadırda yaşıyor, doğal tarımla falan ilgileniyorlar. Ortak tuvalet, banyo, yakındaki derede yüzüp geliyorlar mesela. Ve bu insanlar İngiltere'den Fransa'dan gelen hepsi de çok okuyan entelektüel insanlar. Biz ise hala İkinci Dünya Savaşı'nda terk ettikleri hayatı yaşamaya çalışıyoruz. 
Biz de bu algıları tamamen yıkmak adına kendimizi doğal hayata teslim etmiş bulunuyoruz. Çocuklarımız her şeyin en doğalını mevsiminde tanıyor. Mevsimsel çıkan böcekler, yılanlar, balıkçıların karşılaştığı köpek balıkları, balinalar, evin içine giren maymunlar tüm bunlara şahitlik ediyor, doğal olanı görüyorlar. Aslında en büyük eğitim de işte tam olarak bu!

"Bizim ekseriyeti anti-depresan kullanan gençlerimiz buraya geldiğinde şoka uğruyor"
Hayrunnisa Çiçek: Evet, kulağa hoş gibi görünse de yaşamaya alışkın olmadığımız bir durum bu. Çocuğumuz bir şey yapmaya kalktığında 'aman kirlenir' deyip onu pasifleştiriyor, sürekli engelliyoruz aslında. Bunun dengesini tutturmak gerek. 
Nazan Yalçınkaya: Şehir hayatından sonra insan böyle şeyleri istemiyor değil. Ben Zanzibar'a gidince yenilenip geliyorum adeta. 
Hatice Çolak: Hakuna Matata! Felsefe aslında bu. Bizim Afrika'da Türkiye'deki insanlara yönelik ana mesajlarımızdan bir tanesi de bu. Afrika'nın o kafalarındaki zavallı, açlıktan ölen çocuklardan ibaret, kilometrelerce yol yürüyerek su getirmeye çalışan annelerden daha fazlası olduğunu göstermek. 
Çünkü Afrika sadece madenle vesaire değil, kültür olarak da insan olarak da çok zengin. O kadar mutlular ve o kadar huzurlu bir hayat felsefeleri var ki! Bizim ekseriyeti anti-depresan kullanan gençlerimiz buraya geldiğinde şoka uğruyor. Çünkü buradaki insanlar onlara hiçbir şeyleri olmadan da nasıl mutlu olabildiklerini gösteriyor.
Ve bence bizim Afrika'dan öğrenmemiz gereken çok şey var. Onların bizden öğreneceği şeylerden çok daha fazlasını bizim onlardan öğrenmemiz gerekiyor. 

Hayrunnisa Çiçek: Kendini kurtar da git!
Hatice Çolak: İşte tam da bu! Diyoruz ki 'Kurtarılması gereken sizsiniz.' Zaten 20 maddelik bir manifestomuz var. Buraya gönüllü olarak gelmek isteyenlere onu gönderiyoruz. Diyoruz ki;
Böcekten, sinekten, şundan bundan korkacaksan, hijyen alışkanlıklarından, konforundan vaz geçemeyeceksen biraz bekle, kendini hazır hissedene kadar bekle, bu hepimiz için daha iyi. Ama eğer gerçekten Afrika'dan kazanmak, Afrika'dan kendine bir çekidüzen vermek niyetindeysen, o zaman sana hayatının en verimli günlerini geçirme garantisi veriyoruz, gel ve kendini bul!
Gönüllülerimiz de internet üzerinden bize başvuru yapıyor. Şartlara göre haftalık, 3 ya da 6 aylık gibi çeşitli programlarımıza dahil ediyor, aynı zamanda adayı gezdiriyoruz. 

"Büyük önyargıları ve travmaları var; ama niyetinizden emin olduklarında, sizi içlerine alıyorlar"
Hayrunnisa Çiçek: Ada halkıyla aranız nasıl?
Hatice Çolak: Gelen gönüllülerimiz buradaki halkın arasına rahatlıkla karışabiliyorlar. Çünkü biz iki köyün tam ortasında yaşıyoruz ve köylülerle çok güzel ilişkilerimiz var. Mesela köyün ihtiyar heyeti toplantılarını bizim mekanımızda yapıyor.
Onun için ihtiyar heyetinin altında bizim için ayrı bir komisyon kuruldu; Assalam Komisyonu. Bu komisyonda bize nasıl daha çok destek olabileceklerini konuşuyorlar. Yani ailelerimizin korkmasını gerektiren bir ortam yok burada. 
Nazan Yalçınkaya: Ada halkı beyaz insanı görünce ne diyor biliyor musunuz? "Mzungu" (Jambo). Ama bizi görünce "Selamün aleyküm" diyorlar. Kendilerinden olduğumuzu hissediyoruz. Bir alışveriş yaparken mesela 'Biz mzungu değiliz, ona göre' dediğimizde olay tamamen değişiyor. 
Hatice Çolak: Afrikayı ilk önce İranlılar, sonra Hunlar, Portekizliler ve başka bir sürü devlet bin yıldır sömürmüş. Henüz 1967'de bağımsızlık kazanmış. Büyük önyargıları ve travmaları var. Dolayısıyla hemen bağırlarına basmıyorlar. Ama niyetinizden emin olduklarında, sizi içlerine alıyorlar. Genel anlamda Afrika insanı çok tatlı. 
Hayrunnisa Çiçek: Zanzibar, Türkiye'ye vize uyguluyor mu?
Hatice Çolak: Ülkeye girerken 50 dolarlık bir vize alıyorsunuz. Zor bir vize değil ama eğer çalışmak istiyorsanız o zaman durum gerçekten zorlaşıyor. Ve gönüllü olmak için de çalışıyor görünmeniz lazım. Yani siz bir günlük bir şey dağıtmak için bile gitseniz, çalışma izni ve geçici oturum izniyle girmenizi istiyor, turist olarak değil. 
Hayrunnisa Çiçek: Türkiye'ye geri dönüş planınız var mı?
Hatice Çolak: Hala Zanzibar'da bir sistem oturtmaya çalışıyoruz. Bunun için zamanımız var henüz. Ancak buradaki çalışmalarımızı daha iyi anlatabilmek için Çengelköy'de Assalam İstanbul'u kurduk.
Hayrunnisa Çiçek: Hayallerinize Zanzibar'da ulaştınız. Bu noktada tecrübeleriniz çok değerli. Özellikle arayış içinde olan gençlere tavsiyeleriniz olacak mı? 
Hatice Çolak: THY'de çalışırken 40'a yakın Afrika ülkesinde proje gerçekleştirdik. Hangi ülkede ne problemler var, çözüm yolları neler diye çok yönlü ve derin araştırmalar yaptık. Zanzibar'a girmeden önce birkaç farklı üniversitede sosyal sorumluluk ve sosyal girişimcilik dersi veriyordum. Yani bugün geldiğimiz aşamanın yıllar boyunca altını besledik. Artık meyve veriyor.
Elimizdeki neyse bundan sonra almak yerine verme zamanı. Çünkü ne kadar eleştirilse de çok mükemmel ve vizyonel bir gençlik var. Onların hayalleri çok büyük. Yeter ki biz önyargılarımızdan kurtulalım ve onlara destek olalım. 
Mutlu olmanın en kestirme yolu iyilik yapmak. Bu iki şeyi birleştirdiğimiz de o vizyonu kazandırabildiğimizde, 'sen ne kadar verirsen hayatta o kadar tatmin olacaksın' düşüncesini aşıladığımızda gençlerimizin ürettikleri karşısında hayran olmamak imkansız. 

"Biz farklı sorular sormak, farklı bir cephe açmak istiyoruz"
Nazan Yalçınkaya: Gençlerimizin aslında kendini tanıması lazım. Çünkü Türkiye'de sınavdan sınava koşuyor veya kendilerini dinleyecek arayacak vakitleri olmuyor. Sonra da iş telaşı devreye giriyor. Bu yüzden muhakkak kendilerine lise ya da üniversiteden sonra bir yıl vermeli ve dünyanın herhangi bir noktasında dil öğrenmeleri lazım. 
Hatice Çolak: Bizim mottomuz farklı kapıları açmak. Aynı soruları sorarak farklı cevaplar bulabileceğini sanmak ahmaklıktır. Biz farklı sorular sormak istiyoruz. Farklı bir cephe açmak, farklı bir yol izlemek…  Assalam işte bunun için var.
Evet, iyilik her türlü mümkün. Komşunuza bir tas çorba götürerek de çok büyük bir iyilik yapmış oluyorsunuz; ama küresel dünyada özellikle İslam dünyasında bizleri birbirine bağlayacak projeler üretmek gerek. 
Gençlerimizin özgürlük adı altında saptığı yanlış yolların önünü kesmek istiyoruz. Diyoruz ki: 'Sen yine özgürsün. Ama bunun tanımını sen yapıyorsun. Mükemmel enerjinle çok güzel şeyler başarabilirsin.'
Bunun yolunu onlara açmak lazım. Hani derler ya, 'Gençlerin tecrübesi, yaşlıların enerjisi olsaydı!' Aslında şu an biz bu ikisini birleştiriyoruz. 

Independent Türkçe



Darfur Bölgesi Valisi Minawi Al-Majalla’ya konuştu (2): Sudan’ın bölünmesini oldubittiye getirmek istiyorlar… HDK'nın operasyon odalarında yabancılar var

Darfur Bölgesi Valisi Mini Arko Minawi
Darfur Bölgesi Valisi Mini Arko Minawi
TT

Darfur Bölgesi Valisi Minawi Al-Majalla’ya konuştu (2): Sudan’ın bölünmesini oldubittiye getirmek istiyorlar… HDK'nın operasyon odalarında yabancılar var

Darfur Bölgesi Valisi Mini Arko Minawi
Darfur Bölgesi Valisi Mini Arko Minawi

Darfur Bölgesi Valisi Mini Arko Minawi, Al Majalla’ya verdiği röportajın ikinci bölümünde Sudan’la ilgili uluslararası ve bölgesel bir tartışmanın olduğunu belirtti. Minawi, “Sudan’ı ya bölmek istiyorlar ya da bölünmeyi oldubittiye getirmek istiyorlar” diyerek dışarıdan ülkeyi bölmeye yönelik bir plan yapıldığı uyarısında bulundu.

Röpottajın iilk bölümünde 15 Nisan’da Hartum'da tanık olduklarını anlatan Darfur Bölgesi Valisi Minawi, Muhammed Hamdan Dagalu komutasındaki HDK'nın başlangıçta yaklaşık 25 bin kişiden oluştuğunu ancak savaş başlamadan önce Hartum’a 120 bin HDK üyesinin getirildiğini belirterek, “Bunların yüzde 70'inden fazlası eğitimsizdi. Gerçek sicile sahip HDK’ya bağlı seçkin güçler arasında yer almıyordu. Sudan'ı yağmalamak ve işgal etmek için (başkent Hartum’a) farklı ülkelerden çok sayıda genç getirildi” şeklinde konuştu.

HDK’nın Darfur bölgesindeki 5 eyaleti askeri olarak kontrol ettiğini, ancak tam kontrole sahip olmadığını söyleyen Minawi, HDK’nın yanında Rus paralı asker grubu Wagner’in de rolü olduğuna dikkati çekerek “HDK üyelerinin yüzde 50’sinden fazlası yabancı uyruklu ve operasyon odalarında Sudanlı olmayan yabancı subaylar oturuyor” ifadelerini kullandı.

Rusya’nın Port Sudan’da askeri bir üs kurma anlaşmasının ‘öldüğünü’ belirten Minawi, ancak Sudan Ordusu ile Tahran arasında, askeri ortaklık karşılığında İran’ın ürettiği silahlı insansız hava araçlarının (SİHA) satın alımının da olduğu bir mutabakata varılabileceğini göz ardı etmedi.

İşte Darfur Bölgesi Valisi ve Sudan Kurtuluş Hareketi lideri Mini Arko Minawi ile Zoom uygulaması üzerinden yaptığımız röportajın ikinci bölümü:

*Sudan’daki savaşın, iki general (Sudan Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan ve HDK Komutanı Orgeneral Muhammed Hamdan Dagalu) arasındaki bir savaş olduğunu, Darfur’daki savaşın bir uzantısı olarak patlak verdiğini ve dolayısıyla Darfur’daki savaşın bitmediğini, mevcut savaş başlayınca Darfur'daki savaşın bir uzantısı olarak oldubittiye getirildiğini söyleyenler var. Siz bu konuda ne düşünüyorsunuz?

Bu doğru. Bu savaş, Darfur’daki savaşın, 1955 yılında Torit şehrinde patlak veren savaşın, Güney Sudan’daki savaşın, Nuba Dağları’ndaki savaşın, Mavi Nil’de yaşanan savaşın ve tüm birikmiş meselelerin bir uzantısıdır. Bunu neden söylediğime gelince öncelikle HDK'nın yapısı kabile temellidir. Kurulduğu dönemde Darfur'da çıkan olaylar adına oluşturuldu. Ben de başlarda bu oluşum içinde yer aldım. HDK, dönemin Cumhurbaşkanı Ömer Hasan el-Beşir'i, bazı generalleri ve yardımcılarıyla birlikte Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) önüne çıkarana kadar birtakım eylemler gerçekleştirdi.

Darfur'da bir soykırımın yaşandığı, 2003 yılında başlayan etnik temizliğin 2006 ve 2007 yıllarına kadar devam ettiği herkesçe biliniyor. Darfur’daki çatışmanın tüm dünyayı, bölgenin kontrolünü Afrika Birliği (AfB) tarafından gönderilen AMIS (African Union Mission in Sudan) adlı barışı koruma gücüne devredecek kadar ikilem içerisine soktuğu biliniyor. Durumun kötüleşmesi üzerine AfB Barışı Koruma Gücü’nün (AMIS) misyonu Birleşmiş Milletler (BM) tarafından oluşturulan bir görev gücüne devredildi. BM ve AfB’nin ortak görev gücüne o dönemde dünyanın en büyük misyonu olan ‘UNAMID’ (BM-AfB Darfur Misyonu) adı verildi.

FOTO: Minni Arko Minawi, Sudan hükümeti ile beş isyancı hareket arasında imzalanan barış anlaşmasının ardından Sudan Adalet ve Eşitlik Hareketi lideri Cibril İbrahim Muhammed ile birlikte, 31 Ağustos 2020 (Reuters)
 Minni Arko Minawi, Sudan hükümeti ile beş isyancı hareket arasında imzalanan barış anlaşmasının ardından Sudan Adalet ve Eşitlik Hareketi lideri Cibril İbrahim Muhammed ile birlikte, 31 Ağustos 2020 (Reuters)

Tüm bunlar olurken, merkez ile kenarlar arasındaki gerginlik, merkez beni çağırıncaya kadar zaman zaman şekil değiştirdi. O sıra iktidarda siyasal İslamcı Ulusal Kongre Partisi hükümeti vardı. HDK, demokratik dönemde Sadık el-Mehdi hükümeti ve şu ​​an Milli Ümmet Partisi’nin lideri olan general tarafından kurulmuş bir kabile ordusu olmasına rağmen ondan yardım istediler.

HDK, devletin kendisine sağladığı imkanlar sayesinde orduyu destekleyen bir yapıdan paralel bir orduya dönüştü.

*HDK, bahsettiğim gibi Darfur’daki daha önceki savaşta önemli bir rol üstlenmişti. Bu savaş yeniden başlamış gibi görünüyor. İhlallerden, sahadaki ve insani durumdan bahsediliyor. Şu an Darfur'daki askeri durumla ilgili nasıl bir harita çizersiniz?

HDK 2003-2004 döneminde bu saydıklarınızı içeren bir kültür üzerine kuruldu. Tıpkı ‘her kap içindekini dışına sızdırır’ deyiminde ifade edildiği gibi. HDK, son dakikaya yani hedef aldığı düşmanın kafasına sıkacağı son kurşuna kadar uygulanmak üzere manifesto geliştiren bir yapıdır. Dolayısıyla HDK’nın sahip olduğu bu kültür, karşınıza çıkan ne varsa mutlaka ele geçirilmesi gerektiğini salık verir. Karşısına çıkan tüm kadınlara tecavüz etmesi gerekiyor, çünkü o dönemde bu gücü oluşturan istihbarat üyelerinin bu güçleri oluşturmadaki gerçek niyeti bu tür ihlallere yol açmaktı. ‘Her kap içindekini dışına sızdırır’ derken kast ettiğim o kabın içindeki işte bu. Dolayısıyla bir şekilde iktidarı ele geçirmeye karar verdiklerinde, komşu ülkelerden çok sayıda paralı asker, savaş tutkunu, para düşkünü ve kaos müptelası, hiç eğitim almamış, vicdanı olmayan, çölden gelmiş, insanlık nedir bilmeyen kim varsa getirdiler. Hepsi Sudan sahasında, savaş alanında toplandı. Herkes bunun bir parçası oldu. Tecavüz olsun, yağma olsun, insanlara baskı olsun, başka şeyler olsun istediklerini yapıyorlar. Tam özgürlüğe sahipler. Hartum'da evlere el koydular. Sudan dışından gelenler ne Sudan halkını ne de Sudan ruhunu umursuyorlar. Çünkü ele geçirmek için geldiler. Yaklaşım bu. Onlara verilen mesaj da bu. Dolayısıyla aldıkları mesajı yerine getiriyorlar.

HDK’nın operasyon odalarında yabancı uyruklu, Sudanlı olmayan subaylar oturuyor

*HDK askeri olarak Darfur’un kontrol ediyor mu?

Evet, Darfur’u askeri olarak kontrol ediyor. Darfur dört eyaletten oluşuyordu. Darfur’daki savaş sırasında Ulusal Kongre Partisi hükümeti bu sayıyı Batı Darfur, Orta Darfur, Güney Darfur, Doğu Darfur ve Kuzey Darfur eyaletleri olmak üzere beşe çıkardı. HDK dört eyaleti kontrol ediyor, ama yönetimi ele geçirmedi. Tam bir kaos yaşanıyor. Vatandaşlar da bu yüzden tüm bu eyaletlerden kaçıyorlar. Gerçekler bunlar.

*Wagner güçlerinin HDK’ya Darfur'daki operasyonlarında yardım ettiği konuşuluyor. Bununla ilgili bir bilginiz var mı?

Bu konuda yeterli ve kesin bir bilgiye sahip değilim. Fakat savaştan önce bile duyduklarım ve elde ettiğim bilgiler doğrultusunda bunu göz ardı etmiyorum. Ama bu savaşı destekleyenler ve bu savaşı çok yüksek bir oranda, yüzde 50’nin üstünde yönetenler Sudanlı değiller. HDK’nın operasyon odalarında Sudanlı değil, yabancı uyruklu subaylar oturuyor.

(Soldan sağa) HDK Komutanı Orgeneral Muhammed Hamdan Daklu, Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan ve dönemin Başbakanı Abdullah Hamduk başkent Hartum'da düzenlenen bir tören sırasında, 8 Ekim 2020 (AFP)
(Soldan sağa) HDK Komutanı Orgeneral Muhammed Hamdan Daklu, Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan ve dönemin Başbakanı Abdullah Hamduk başkent Hartum'da düzenlenen bir tören sırasında, 8 Ekim 2020 (AFP)

*Sudanlı olmayanlar da var dediniz. Wagner’den olanların ve olmayanların olduğunu mu söylemek istiyorsunuz?

Evet, Wagner’den olanlar ve Wagner’den olmayanlar var.

*Wagner’den olmayanlar, yani Afrikalılar. Bildiğiniz gibi Çad'da darbe girişimi yaşandı. Kabilelerin Darfur bölgesine müdahalesi nedeniyle Darfur'daki savaşın Çad ve Orta Afrika'da yansımaları olduğunu düşünenler var. Bununla ilgili yorumunuz nedir?

Ben herhangi bir ülkenin adını vermedim ve daha fazla ileriye gitmek de istemiyorum. Ama Çad’a ile ilgili ne kastettiniz. Orada darbe girişimi mi oldu yoksa başka bir şey mi oldu bilmiyorum. Fakat güvenlik durumu ve kriz haline gelip çözülmesi gereken siyasi gerginliklerin yaşandığını biliyoruz. Ama bahsettiğim rol, Sudan'ın savaşın yönetilmesinde oynadığı rol. Burada Çad devletini kastetmiyorum.

Altın kaçakçılığı ve Sudan topraklarının sömürülmesi korkunç bir durum.

*Wagner meselesine dönecek olursak, basında Wagner'in HDK'yı desteklediğine dair birçok haber yer alıyor. Altın kaçakçılığına karıştığı konuşuluyor. Sizce bu haberler doğru mu? Bununla ilgili herhangi bir bilginiz var mı?

Biz bu tür haberleri ve bilgileri, hassas istihbarat bilgilerine sahip, modern istihbarat eğitimi almış, tecrübesi ve kabiliyeti yüksek, bu tür gelişmeleri takip edebilecek uyduları olan kişilerden alıyoruz. Elimde, basında çıkan haberleri teyit edecek bir bilgi yok ama altın kaçakçılığı ve Sudan topraklarının sömürüldüğü açık. Bu çok korkunç. Sudan'da kaynaklar gibi birçok alanda da sömürü var. Dolayısıyla bu sömürü sayesinde şimdi bu savaşın büyük potansiyeli ortaya çıktı.

*Milislerden ve HDK'dan bahsetmişken, sizce Orgeneral Hamideti ile ne ölçüde temas halindeydiniz? Hamideti’nin HDK’yı tamamen kontrol ettiğini düşünüyor musunuz? HDK’ın kaç üyesi var?

Bu güçler bir ya da birkaç kabileden oluşuyor. Hatta bu güçlerin içindeki kabilelerin doğal olarak kardeş lidere ve komutan yardımcısına yakınlıklarına göre düzenlenmiş kategorileri var. Bu yüzden sayıları çok. Ancak bu güçlere liderlik edenler seçkin kesimlerden kişiler. Seçkinler ve elitler birdir, kabile de birdir. Kabile içinde bile ailelerin en üst düzeyden en alt düzeye kadar çeşitlilik gösterdiği biliniyor.

*Tam bir kontrol ve net bir yapı olduğunu düşünüyor musunuz?

Tabii ki hayır, oluşumu gereği kontrol tam olamaz. Hatta bunu bizzat Hamideti bile söyledi. Olan bitenlerin sebebinin ‘isyancılar’ olduğunu ifade etti. Hamideti onlara böyle diyor. Hamideti’nin yardımcısı Sayın Abdurrahim Hamdan Dagalo ile görüştüm. O da (Darfur’daki) el-Cenine’de yaşananların ‘isyancılardan’ yani kendi kontrolleri dışında olanlardan kaynaklandığını düşünüyordu. Belki savaşlardan çıkar sağlıyorlar ve operasyonlarından faydalanıyorlar ama askeri emirlere ve talimatlara uyanlardan değiller. Bu sebeple isyancıların olduğuna şüphe yok. Bununla birlikte seçkinler gibi sistemin içinden gelen, ancak kişisel çıkar elde etme eğiliminde olanlar da var. Bunlar, HDK’nın düzenli ordu oluşturma yöntemiyle oluşturulmamasından ötürü varlar.

*HDK’nın üye sayısıyla ilgili bir tahmininiz var mı?

Sayılarını tam olarak bilmiyorum ama savaştan önce generallerden öğrendiğime göre Hartum’a dışarıdakiler hariç yaklaşık 120 bin HDK üyesi girdi. Bunların yüzde 70'inden fazlası eğitimsizdi. Gerçek sicile sahip HDK’ya bağlı seçkin güçler arasında yer almıyordu. Sudan'ı yağmalamak ve işgal etmek için (başkente) farklı ülkelerden çok sayıda genç getirildi.

Bu ittifak ‘Anayasal Bildiri’ üzerine kurulmuştu. Anayasal Bildirinin üç imzalı nüshası vardı ve her bir nüshada farklı hükümler yer alıyordu.

*Yaklaşık 120 bin HDK'lının Hartum'a girdiği söylenebilir mi?

O dönemde böyle olduğu söyleniyordu. Bu, Hartum'daki sayıydı. Çünkü savaşa altı aydan az bir süre kala HDK sayısının 25-30 bin civarında olduğunu söylüyorlardı. Ancak savaşa birkaç gün kala Hartum’a 120 binden fazla HDK üyesinin getirildiğini söylediler. Bu, sayının çok fazla olduğu ve çok az dönemde dramatik bir şekilde katlandığı anlamına geliyor. Bu artışın arkasında bir kuşatma vardı ve bunun arkasında da bir hedef.

*Röportajın başında Özgürlük ve Değişim Güçleri’nin (ÖDG) rolünden bahsettiniz. Siz o dönemde de önemli bir isimdiniz, şimdi de öylesiniz. 25 Ekim 2021 günü Abdullah Hamduk hükümetine yapılan darbe hakkında ne düşünüyorsunuz?

Hamduk hükümetine yapılan darbe üçüncü darbedir. Darbe diyebiliriz ama ben bunu darbe olarak görmüyorum. Çünkü iktidarı Beşir’in elinden alanlar Hamduk değil, Burhan ve Hamideti idi. Hamduk o dönem hükümetin üçüncü adamı olması için getirilmişti.

Orada bulunan görgü tanıklarından birinin aktardığına göre Hamduk 25 Ekim'den önce nüfuz sahibi biri değildi. Çünkü yönetim bizzat generallerin elindeydi. En nihayetinde Hamduk bir komutan değildi ve başbakanın yetkisi dahilinde olması gereken birçok konuda onlardan yardım istiyordu. Ancak Merkez Konseyi, ÖDG, ordu ve HDK arasında yapılan ittifak sonucu Hamduk hükümeti düştü. Bu bir darbeden ziyade bir ortaklığın sona ermesiydi. Çünkü bu ittifak ‘Anayasal Bildiri’ üzerine kurulmuştu. Anayasal Bildirinin üç imzalı nüshası vardı ve her bir nüshada farklı hükümler yer alıyordu. Dolayısıyla ne devlet ne de hükümet vardı. Bu da kaosun başlangıcı oldu.

Kaos, Anayasal Bildirinin imzalanmasıyla başladı.

*Kaos ile neyi kastediyorsunuz?

Kaos, Anayasal Bildiri imzalandığında başladı. ÖDG’nin Merkez Konsey kanadı ve ÖDG'yi kanla kurduğumuz, silahlı hareketlerle inşa ettiğimiz için benim de içinde bulunduğum Demokratik Blok kanadı dahil olmak üzere diğer gruplar tarafından darbe yapıldığına inanıyorduk. Ancak (eski Cumhurbaşkan Ömer) el-Beşir rejiminin devrilmesinin ardından ordu ve HDK ile ÖDG'nin temel oluşumuna karşı çıkanlar arasında gizli bir ittifak yapıldı. Çok sayıda kişi HDK'ya katıldı. Aslında Sudan'ın lehine değil de kendi lehlerine hedefleri olan ülkelerden uluslararası yardım aldılar. Bu kusurlu oluşum 25 Ekim'e kadar böyle devam etti.

FOTO: Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan ve dönemin Başbakanı Abdullah Hamduk Hartum'da siyasi bir anlaşmanın imzalandığı törende, 21 Kasım 2021 (Sudan Cumhurbaşkanlığı)
Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan ve dönemin Başbakanı Abdullah Hamduk Hartum'da siyasi bir anlaşmanın imzalandığı törende, 21 Kasım 2021 (Sudan Cumhurbaşkanlığı)

*Darbenin Burhan ile Hamideti tarafından Hamduk’a karşı yapılmadığını söylüyorsunuz ama gerçekte ÖDG ve Merkez Konsey kanadı içinde Hamideti’ye karşı bir anlaşmazlık mı vardı?

Darbe, ÖDG içinde gerçekleşti. ÖDG'den bazı gençler tarafından yönetilen ve Hamideti ve Burhan'la ittifak kurmalarını sağlayan bu darbe, 18 Ağustos 2019'da Beşir rejiminin düşmesinin ardından ‘geçiş hükümeti’ ve diğer oluşumların kisvesi altında üstü kapalı olarak gerçekleşti. Darbe böyle başladı. Bundan önce Hamideti ve Burhan Beşir'e darbe yaptı. Durum böyle ilerledi. Askeri Konsey’deki kardeşlerimiz darbecilerin merkez noktalarını tasfiye etmek için orduyu kullanıyorlardı. Mesela bir gün darbeye kalkışabilecekleri zayıflatmak için Burhan’ı kullanıyorlardı, başka bir gün askeri operasyonla iktidara gelebilecek silahlı hareketleri zayıflatmak için Hamideti'yi. Dile getirdikleri gizemli amaç da buydu.

*Sizce en fazla suçlu olan ÖDG-Merkez Konseyi mi?

Kesinlikle. Çünkü ÖDG-Merkez Konseyi, 25 Ekim öncesi dönemde siyasi güçlerle ulaşıp orduya sızdılar.

Sudan sahnesinde şu an yer alan taraflarla Anayasal Bildiriyi oluşturan taraflar aynı olduğundan bir yenilik görmüyorum.

*Hamideti ve Hamduk arasındaki son anlaşma hakkında ne düşünüyorsunuz?

Sivil Demokratik Güçler Koordinasyonu (Tekaddüm) lideri Abdullah Hamduk siyasi rol, HDK Komutanı Hamideti ise askeri rol oynuyordu. Dolayısıyla onların aynı partinin ya da örgütün kanatları olduğuna inanıyorum. Bu da Sudan halkı açısından ‘gülünç’ bir durum. Bir diğer ‘gülünç’ olan konu ise bu tür senaryolar, skeçler ve oyunlarla bizi kandırdıklarını düşünmeleri.

*Sizce bu Sudan'da daha geniş kapsamlı bir çözümün başlangıcı mı, yoksa şu an var olan bölünmenin devamı mı?

Henüz ortaya yeni bir yapı çıkmış değil. Sudan sahnesinde şu an yer alan taraflarla Anayasal Bildiriyi oluşturan taraflar aynı olduğundan bir yenilik görmüyorum.

*Ordu Komutanı Orgeneral Burhan ile iletişim halinde olduğunuzu sanıyorum, doğru mu?

Ben herkesle iletişim halindeyim. Ancak Cuba Barış Anlaşması çerçevesinde oluşturulan hükümetteyim. Bu hükümetin başında da hâlâ Orgeneral Burhan bulunuyor.

Bu savaşı yürüten ülkeler, Sudan’ı bölme ve bölgenin haritasını yeniden çizme planının arkasında olan ülkeler.

*Şu an Orgeneral Burhan’ın Port Sudan’da bulunduğu, ordunun güç merkezinin Port Sudan'da olduğu, Hamideti komutasındaki HDK’nın ise Hartum’da olduğu ve Darfur'da savaştığı bir durum söz konusu. Cevabını net olarak almak istediğim bir soru var. Sudan’ın bir gerçeklik bağlamında coğrafi olarak daha fazla bölünmeye doğru sürüklendiğini düşünüyor musunuz?

Bu savaşı ister orduda olsun ister HDK'da olsun, savaş saflarında yer alan Sudan vatandaşları ya da vatanseverler değil, devletler yürütüyor. Bu savaşı yürüten ülkeler, Sudan’ı bölme ve bölgenin haritasını yeniden çizme planının arkasında olan ülkelerdir. Eğer Sudan'da başarılı olurlar ve Sudan’ı bölmeyi başarırlarsa bu felaket daha fazla yere yayılacak. HDK, Hartum'dan dönüp kasım ayı sonları aralık ayı başlarına kadar Darfur’daki operasyonlara odaklandığında, amaç Darfur'u ele geçirmek ve bir oldubittiye getirmekti. Bu oldubittinin amacı, bir zamanlar Sudan’ın komşusu olan ülkelerde yaşananları tekrarlamaktı.

Bu elbette bildiğimiz gerçeklere dayanıyor. Bunun arkasında HDK’nın olması şart değil. Daha ziyade söz konusu ülkelerin bir gündemi var. Bu gündemin uygulanması gerekiyor ve iç unsurları da var.

FOTO: Sudan Ordusu ile HDK arasındaki çatışmalar sırasında başkent Hartum'da bir bölgede yükselen dumanlar, 8 Haziran 2023 (AP)
 Sudan Ordusu ile HDK arasındaki çatışmalar sırasında başkent Hartum'da bir bölgede yükselen dumanlar, 8 Haziran 2023 (AP)

*Kim o ülkeler?

İsim vererek hiçbir ülkeyi rencide etmek istemiyorum.

*Sudan'ın bölünmesinin oldubittiye getirilmesinden mi yoksa Sudan'ın bölünmesinden mi endişeleniyorsunuz?

Sudan’ın bölmek ya da bölünmeyi oldubittiye getirmek istiyorlar. Darfur'dan başlayıp HDK'nın Darfur’u ele geçirmesini ve ardından burayı insani yardım kisvesi altında kendisini dayatmasını istediler. Darfur'u ele geçirenlerin desteğiyle bu oldubittiye getirilecek. Hartum senaryosunun suya düşmesiyle bu senaryoya yöneldiler.

*Yani Sudan’ın bölünmesinden bahsediyoruz. Peki, ordu yalnızca Port Sudan’ı mı kontrol ediyor?

Ordu, Port Sudan'ı kontrol ediyor, Hartum'da, Darfur'da ve el-Faşir’de de ordu güçleri var. Yani ordu sadece Port Sudan’da değil, birçok bölgede güçleri var. Ancak örneğin, ülkeyi Port Sudan'dan yönetmeyi tercih ederse bu ordunun sadece Port Sudan’ı kontrol ettiği anlamına gelmez.

*Geçtiğimiz günlerde Burhan’ın Mısır’ı Hamideti’nin ise Libya’yı ziyaret ettiği söylendi. Bu ziyaretler oldu mu?

Hamideti’nin Libya’yı ziyaret ettiğine dair herhangi bir şey duymadım, ancak Burhan'ın Mısır ziyaret ettiğini biliyorum ve bu ziyareti takip ettim.

Mısır çok önemli ve Sudan’ın komşusu olan bir ülke. Sudan'daki istikrar Mısır’ın çıkarınadır. Aynı durum Sudan için de geçerli.

*Peki, Burhan’ın Mısır ziyaretini nasıl değerlendiriyorsunuz?

Bu sıradan bir ziyaretti. Mısır çok önemli ve Sudan’ın komşusu olan bir ülke. Sudan'daki istikrar Mısır’ın çıkarınadır. Aynı durum Sudan için de geçerli. İki ülkenin liderlerinin karşılıklı ziyaretlerde bulunmasının çok doğal olduğunu düşünüyorum.

*Eski ABD Başkanı George W. Bush'la şahsi ve doğrudan bir ilişkiniz vardı...

Şimdiye kadar birçok ABD’li ile şahsi ilişkilerim oldu. Cumhuriyetçi Parti'deki birçok önemli isimle de şahsi ilişkilerim var.

*ABD, birkaç gün önce Sudan'a özel bir temsilci atadı. ABD’nin Sudan’la ilgili eğilimleri hakkında ne düşünüyorsunuz?

Yeni özel temsilci atanmasını memnuniyetle karşıladık ama ABD’nin Sudan eğilimleri her zaman kurumsal eğilimler olarak kaldı. Kişisel ilişkilerden ziyade kurumlarının planlarına, kurumlarının ve ofislerinin yönlendirdiği yönlere ve yaklaşımlara bağlı olmaya devam etti. Bu konuda onlara yazdım ve Sudan'a yönelik politikalarını daha önceki özel temsilcilerin ve büyükelçilerin yönlendirmelerinden farklı bir şekilde ele almaları çağrısında bulundum. Çünkü Sudan çok büyük bir ülke. Kültürleri ve dinleri farklı milletlere ev sahipliği yapıyor. Burası uçsuz bucaksız bir ülke. Tüm bu milletler, Sudan'ın her karışını seviyor. Sudan'da iyi insanların yanında kötü insanların da olduğunu kabul etmezler. Dışarıdan gelen ve iyi biri olarak tanımlanan kişi Sudan’da sorun yaşayabilir. Bu yüzden onları Sudan'da istikrarın sağlanması ve Sudan halkının sevgisinin kazanılması için tüm sivil ve siyasi güçlerle temasa geçmeye çağırdım.

*Sanki siz de böyle olduğunu düşünmüyorsunuz?

Bilmiyorum. Çünkü atanan kişi henüz görevinde ilerleme kaydetmedi. Fakat son iki yıldır Sudan dosyasını bizi savaşa sürükleyecek şekilde yönetenlerle deneyimlerimiz oldu. Elbette onlarla birlikte başkaları da vardı. Onların değerlendirmeleri yanlış olabilir.

*Sudan'daki savaşta ABD’nin Sudan politikasının etkisi olduğunu düşünüyor musunuz?

Belki de bu, ABD’nin Sudan politikası değil, Sudan dosyasını yöneten kişilerin politikasıdır. Çünkü ABD, kendileri için belki de Sudan'dan daha büyük olan başka sorunlarla, Ukrayna gibi başka ülkelerle, başka eksenlerle ilgileniyordu. ABD’nin yol açtığı insani felaketlerin yanında büyük sorunlar da vardı. Örneğin Ukrayna, ABD’liler için bir iç felaketti. Belki de dosyaları yöneten kişiler tahminlerinde hata yapmışlardı.

Mevcut hükümetten ABD ile özel ilişkileri olduğuna dair herhangi bir sinyal almadım.

*Bu belki de şu ya da bu şekilde, Sudan hükümeti ile Rusya arasında, Port Sudan’da askeri bir deniz üssü kurulmasına ilişkin anlaşmaya atıftır. Belki de ABD’nin bu anlaşmayı engellemekte çıkarı vardır. Bize bu anlaşmayla ilgili daha fazla bilgi verebilir misiniz?

Bu anlaşma eski olmadığı gibi yeni de değil. Hatta bir anlaşma da değil, daha ziyade bir anlaşma taslağıydı ve henüz hayata geçirilmedi. Mevcut hükümetten ABD ile özel ilişkileri olduğuna dair herhangi bir sinyal almadım. Kimse bu konuyu gündeme getirmiyor.

*Ben Rusya’nın Port Sudan’a kurmak istediği askeri üsle ilgili anlaşmayı kastediyorum. Ordu ile Rusya arasında Port Sudan’da askeri üs kurulması konusunda sanırım bir taslak anlaşma vardı...

Şu an böyle bir anlaşma yok. Daha görüşülmedi bile. Ben bu anlaşmanın ölü doğmuş olabileceğine inananlardanım.

FOTO: Sınır Tanımayan Doktorlar (MSF) ekipleri Batı Darfur’da savaşta yaralananlara Çad'daki Adre Hastanesi’nde yardım ederken hastane önünde toplanan Sudanlı mülteciler, 16 Haziran 2023 (Reuters)
Sınır Tanımayan Doktorlar (MSF) ekipleri Batı Darfur’da savaşta yaralananlara Çad'daki Adre Hastanesi’nde yardım ederken hastane önünde toplanan Sudanlı mülteciler, 16 Haziran 2023 (Reuters)

*İran’ın, Kızıldeniz kıyısında bir deniz üssüne sahip olma karşılığında Sudan ordusunun envanterine SİHA sağlamayı teklif ettiğine dair haberleri okumuşsunuzdur. Bu konuda ne düşünüyorsunuz?

Tüm bunlar gerçek olmaktan ziyade basında dolaşan söylentiler. Sizin gibi ben de bu haberleri okudum, ancak şimdiye kadar bununla ilgili resmi bir hükümet kaynağından bilgi almadım. Ben de hükümetin içindeyim. Bu haberin doğru mu yanlış mı olduğunu herhangi bir zamanda herhangi bir kaynaktan tespit edebilirim. Ancak sorduğum insanlardan hiçbiri bana bunun doğruluğunu teyit edemedi. İran ya da başka ülkelerle iş birliği konusuna gelince, tüm bunlar ülkeler arası ilişkilere, özellikle Sudan gibi bir ülkenin değerlendirmesine, dış politikasına ve şu andaki mevcut durumuna bağlı. Ordu değil, devlet hisseder. Burada devlet ile orduyu birbirinden ayırmamız gerekiyor. Çünkü ordu devletin bir organıdır. Eğer devlet çevresinde bir kuşatma, kapatma, komplo olduğunu hissederse kuşatmayı kırabilecek herkesten yardım ister.

*Rusya, Port Sudan'da askeri üs kurmaya çalıştı, İran'ın da böyle bir girişimde bulunduğundan bahsediliyor. Aynı şekilde bölgedeki başka ülkeler için de aynı durum geçerli. Sudan konusunda bölgesel ve uluslararası bir rekabet olduğunu düşünüyor musunuz?

Bu savaş, Sudan konusunda uluslararası ve bölgesel rekabetin bir özelliğidir.

Sudan halkının tanık oldukları hiç kolay değil.

*Bu savaşın yakın zamanda sona ereceğini düşünüyor musunuz? Sizce bu savaşı sonlandırmanın en iyi yolu hangisi?

Elbette bu savaş bir gün bitecek. Çünkü savaş Sudan’da, dünyada ve hiçbir yerde normal olmayıp aksine anormal bir durumdur ve belli koşullar altında bitebilir. Dolayısıyla bu savaşa yol açan koşulların artık savaşa son vermenin bir yolunu bulması gerekiyor. Savaş, Sudan siyasi ve sivil güçlerinin onayı, birbirini tanıması, ulusal diyalog ve tüm tarafların rızasıyla sona erecektir. Sudan halkı bu noktaya ve bu kanaate ulaşırsa savaş bir daha başlamamak üzere biter.

FOTO: Batı Darfur'un yönetim şehri el-Faşir'de Sudan Kurtuluş Hareketi lideri Mini Arko Minawi ve ona sadık isyancılar, 19 Eylül 2008 (AFP)
 Batı Darfur'un yönetim şehri el-Faşir'de Sudan Kurtuluş Hareketi lideri Mini Arko Minawi ve ona sadık isyancılar, 19 Eylül 2008 (AFP)

*Gerçekten bunun olacağını düşünüyor musunuz?

Kesinlikle. Çünkü Sudan halkının sadece 15 Nisan savaşıyla değil, 70 yıllık bağımsızlık tarihi boyunca tanık oldukları hiç kolay değil.

*Size özel bir soru: Neden biraz ağır bir Arapça konuşuyorsunuz?

Ben Arapça konuşmayan bir kabileden geliyorum. Kabilemin farklı bir dili var. On yaşımdayken okula girdim ve Arapçayı burada öğrendim. İlk kez Arapça bir kelime duyduğumda on yaşındaydım. Arapça dersleri gördüm. Bu yüzden Arapçada dilim ağır geliyor, çünkü ana dilim değil.

*Darfur bölgesinde öğretmendiniz. Sonra Sudan Kurtuluş Hareketi'ne mi katıldınız?

Evet, bu doğru.

*Bu özel soruları size geçmişinizle ilgili okuyucularımıza daha fazla bilgi aktarmak için sordum.

Çok memnun oldum, teşekkür ederim.

*Bu röportaj Şarku’l Avsat tarafından Londra merkezli Al Majalla dergisinden çevrilmiştir.