DEAŞ Mozambik’te gaz zengini Palma kasabasını ele geçirdi

DEAŞ’a bağlı militanların bölgeyi ele geçirmesinin ardından binlerce kişi yerlerinden edildi ve onlarca kişi de öldürüldü

Mozambik’in kuzeydoğusunda bulunan Palma kasabası vatandaşları, radikalizm yanlılarının şehre saldırmasının ardından tahliye fırsatını bekliyorlar (EPA)
Mozambik’in kuzeydoğusunda bulunan Palma kasabası vatandaşları, radikalizm yanlılarının şehre saldırmasının ardından tahliye fırsatını bekliyorlar (EPA)
TT

DEAŞ Mozambik’te gaz zengini Palma kasabasını ele geçirdi

Mozambik’in kuzeydoğusunda bulunan Palma kasabası vatandaşları, radikalizm yanlılarının şehre saldırmasının ardından tahliye fırsatını bekliyorlar (EPA)
Mozambik’in kuzeydoğusunda bulunan Palma kasabası vatandaşları, radikalizm yanlılarının şehre saldırmasının ardından tahliye fırsatını bekliyorlar (EPA)

SITE internet sitesinin 29 Mart’taki haberine göre DEAŞ örgütü, Mozambik’in kuzeyindeki gaz zengini Palma kasabasına bir saldırı düzenledi. DEAŞ’a mensup militanların şehre düzenlediği saldırı sonrasında onlarca kişi yaşamını yitirdi.
Mozambik Savunma Bakanlığı’ndan bir yetkili, daha önce kuzeydeki Palma kasabasının silahlı adamlar tarafından saldırıya uğradığını ve bölge sakinlerinin, iletişimler kesildikten sonra güvenli bir noktaya kaçmaya çalıştığını belirtmişti. Silahlılar, geçen Ağustos ayında ele geçirdikleri sahil kenti ‘Mocimboa da Praia’ bölgesinin kontrolünü de elinde bulunduruyor. Komşu köyler üzerinde de kontrollerini dayatan militanlar, onlarca kişinin kafalarını kesti, 670 binden fazla kişinin kaçmasına neden olarak, ülkenin kuzeyinde bir insani kriz oluşturdu. Son günlerde Mozambik’in kuzeydoğusunda radikalizm yanlılarının düzenlediği saldırılarda onlarca sivil hayatını kaybetti. Görgü tanıkları ve kaynakların belirttiklerine göre geçen pazar gününden bu yana, binlerce insan mevcut tüm yollarla bölgeden yerinden edildi.
Mozambik hükümeti, geçen pazar akşamı cuma günü sığındıkları bir otelden kaçmaya çalışan en az 7 kişinin bir pusuda öldürüldüğünü doğruladı. ‘Total’ grubunun 2024 yılında üretime başlaması beklenen dev gaz projesine yaklaşık 10 km uzaklıkta yer alan küçük liman kenti Palma’da geçen hafta başlayan saldırıda onlarca kişi hayatını kaybetti. Palma, 48 saatten fazla süren çatışmaların ardından cuma akşamı saldırgan grupların eline düştü. Pretorya’da Güvenlik Araştırmaları Enstitüsü’nde araştırmacı Fransız gazetesi Martin Eoy’un AFP’ye yaptığı açıklamaya göre bölgede yüzden fazla kişi kayıp. Uzman, ‘durumun hala puslu olduğunu’ belirtti.
DEAŞ’a bağlılık sözü veren militanlar, küçük şehre 3 cepheden saldırdılar ve 2017’den beri Tanzanya sınırında Müslümanların çoğunlukta olduğu Cabo Delgado bölgesinde terör yayıyorlar.
Öte yandan Fransız enerji devi Total, geçen pazar günü bin çalışanını radikal militanlar tarafından kuşatılmış, Mozambik’in sahil kasabası Palma’dan tahliye etti. Mozambik Dışişleri Bakanı Armindo Ngonga, söz konusu çalışanları tahliye eden geminin 29 Mart’ta kıyı kenti Pemba’ya ulaştığını söyledi. DEAŞ’a bağlı ‘Eş-Şebab ve-l Cemaa’ adlı silahlı gruptan yaklaşık yüz silahlı adam, geçen pazar günü Cabo Delgado bölgesindeki gaz zengini Palma kentine saldırı düzenledi. Palma, Total’in Avongi Yarımadası’ndaki doğalgaz fabrikasının yakınında 20 milyar dolarlık bir yabancı yatırım projesine liderlik ettiği bir bölgede bulunuyor. Proje, güvenlik gerilimleri ve isyanın tırmanması nedeniyle geçen Ocak ayında durdurulmuştu.
Total, mutlak önceliğinin, projede çalışan insanların güvenliğini sağlamak olduğunu belirtirken, hiçbir şiddet eyleminde Avongi çalışanlarından ölenin olmadığını açıkladı.
Görgü tanıkları, İnsan Hakları İzleme Örgütü’ne (HRW), saldırganların her yerde insanlara ve binalara ateş ettiklerini ve cesetleri sokaklarda bıraktıklarını söyledi. Savunma Bakanlığı Sözcüsü Albay Ömer Saranga, basın toplantısı sırasında ‘saldırıların onlarca savunmasız insanın öldürülmesiyle sonuçlandığını’ söyledi. Saranga’ya göre bazı vatandaşlar saklanmak için ormanlara kaçarken, diğerleri plajlara gidip tekneyle kaçtı.
Aktarılana göre bazı vatandaşlar, kasabayı yürüyerek ya da arabalarla terk etti ve büyük gaz projesi alanına yöneldi. Son yıllarda Hint Okyanusu’ndaki Palma, cihatçıların köylerdeki şiddet eylemlerinden kaçan vatandaşların göç dalgalarına tanık oldu. Geçen pazar günü saat 18 civarında (GTM 16.00) Avongi’den yaklaşık 200 kilometre uzaklıktaki Cabo Delgado bölgesinin başkenti Pemba yönünde bir tekne ayrıldı.
Yaklaşık 200 kişi, Palma’daki bir otelde 2 gün boyunca mahsur kaldı. Bölgede onlarca kişi ise hala kayıp. Söz konusu 200 kişinin yaklaşık 7’si çatışma bölgesini terk etmeyi başardı.



Dünyada ilk kez bir böcek türüne yasal hak tanındı

Yerli halklar, Meliponini arılarının kendilerine gıda ve ilaç sağladığını söylüyor (Wikimedia Commons)
Yerli halklar, Meliponini arılarının kendilerine gıda ve ilaç sağladığını söylüyor (Wikimedia Commons)
TT

Dünyada ilk kez bir böcek türüne yasal hak tanındı

Yerli halklar, Meliponini arılarının kendilerine gıda ve ilaç sağladığını söylüyor (Wikimedia Commons)
Yerli halklar, Meliponini arılarının kendilerine gıda ve ilaç sağladığını söylüyor (Wikimedia Commons)

Dünyada ilk kez bir böcek türüne yasal haklar tanındı. Peru'da yaşayan bir arı grubunu kapsayan gelişme, koruma çalışmalarında önemli bir adıma işaret ediyor.

Amazon Ormanları'nda yaşayan Meliponini arı sınıfı, bal arısı (Apis mellifera) kuzenlerinden farklı olarak iğne taşımaz. 

Peru'nun yerli halkları tarafından Kolomb öncesi dönemden beri yetiştirilen bu arılar, yağmur ormanlarında polen taşıyıcı rolü üstlenerek biyoçeşitliliği ve ekosistemi korumada kilit rol oynuyor. 

Grubun bilinen 500 türünün yaklaşık yarısı Amazon'da yaşıyor ve kakao, kahve ve avokado gibi bitkileri de içeren floranın yüzde 80'inden fazlasının tozlaşmasında rol oynuyor.

Ancak Meliponini arıları iklim krizi, ormansızlaşma, pestisit kullanımı ve  diğer arı türleriyle rekabet yüzünden ciddi bir yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. 

Peru'nun iki belediyesinde kabul edilen yasalar artık bu böceklerin sağlıklı ekosistemlerde yaşama, üreme ve gelişme haklarını garanti altına alıyor.

Bu iğnesiz arıların yasal haklar elde etmesi, kimyasal biyolog Rosa Vásquez Espinoza'nın yerli halklarla birlikte yıllar süren çalışmaları sayesinde mümkün oldu.

Kovid-19 pandemisinde yerli halklar ilaç bulamadıklarında bu arıların balını kullanıyordu. Bir meslektaşının ricası üzerine 2020'de balı inceleyen Espinoza çarpıcı sonuçlarla karşılaştı.

Guardian'a konuşan bilim insanı "Yüzlerce tıbbi molekül gördüm, tedavi potansiyeli taşıdığı bilinen moleküller" diyerek ekliyor: 

 Üstelik çeşitlilik de gerçekten çok fazlaydı. Bu moleküllerin antiinflamatuvar, antiviral, antibakteriyel, antioksidan, hatta kanser önleyici etkileri olduğu biliniyor.

Bu nedenle saha çalışmalarını genişleten araştırmacı, yerli halktan uzmanlarla birlikte ormanın derinlerine keşif gezileri düzenledi. Nesillerdir devam eden geleneksel arıcılık yöntemlerini kaydettiler.

Ancak kısa süre sonra ciddi bir sorun olduğu fark edildi: Arıcılar, eskiden arı kolonilerini yarım saatte bulurken, artık saatler sürüyordu.

Espinoza, "Farklı topluluk üyeleriyle konuşuyorduk ve ilk söyledikleri 'Artık arılarımı göremiyorum' oldu" diye anlatıyor.

Biyoloğun yaptığı çalışmada, endüstriyel çiftliklerden uzak bölgelerdeki arıların bile balında pestisit izlerine rastlandı.

Meliponini arılarının korumaya ihtiyaç duyduğuna karar veren Espinoza ve meslektaşları, ilk olarak bu hayvanların tanınması için çaba gösterdi.

Araştırmaları sayesinde 2024'te, Meliponini arılarını Peru'ya özgü yerli türler olarak resmen tanıyan bir yasa kabul edildi. Peru yasaları yerli türlerin korunmasını gerektirdiği için bu kritik bir adımdı.

Daha sonra bu yıl ekimde Satipo, 22 Aralık Pazartesi de Nauta belediyeleri dünyada bir ilke imza atarak bu böcekleri yasal hak sahibi olarak tanımladı. 

Earth Law Center'ın Latin Amerika direktörü ve kampanyanın parçası olan Constanza Prieto gelişmeyi şöyle değerlendiriyor: 

Bu yönetmelik, doğayla ilişkimizde bir dönüm noktası: Meliponini arılarını görünür kılıyor, onları hak sahibi özneler olarak tanıyor ve ekosistemlerin korunmasında temel rol oynadıklarını onaylıyor.

Hukuk uzmanları yeni yasaların habitat restorasyonunu, daha sıkı pestisit kontrollerini ve genişletilmiş araştırmaları zorunlu kılabileceğini söylüyor.

Düzenlemeyi Peru genelinde uygulamaya koymak için bir imza kampanyası düzenlenirken, Bolivya, Hollanda ve ABD gibi ülkelerdeki koruma grupları da kendi bölgelerindeki arılar için benzer yasal yaklaşımları inceliyor.

Independent Türkçe, Guardian, Interesting Engineering


Trump'la Musk nasıl barıştırıldı?

Elon Musk, Trump'ın seçim kampanyasına verdiği destekle gündem olmuştu (Reuters)
Elon Musk, Trump'ın seçim kampanyasına verdiği destekle gündem olmuştu (Reuters)
TT

Trump'la Musk nasıl barıştırıldı?

Elon Musk, Trump'ın seçim kampanyasına verdiği destekle gündem olmuştu (Reuters)
Elon Musk, Trump'ın seçim kampanyasına verdiği destekle gündem olmuştu (Reuters)

ABD Başkan Yardımcısı JD Vance'in Donald Trump ve Elon Musk arasında arabuluculuk yaptığı ortaya çıktı.

Dünyanın en zengin kişisi, yeni Donald Trump yönetiminin ilk aylarında Hükümet Verimliliği Bakanlığı'nın (DOGE) başına getirilince manşetlerden düşmemişti. 

Ancak Musk'ın, Trump'ın Büyük Güzel Yasa Tasarısı'nı sert bir dille eleştirmesinin ardından ikili arasındaki ipler haziranda kopmuştu. 

Trump, elektrikli otomobil teşviklerini kestiği için Musk'ın "çıldırdığını" söylemişti. 

Amerika Partisi'ni kuracağını öne süren Musk "Büyük bombayı patlatmanın zamanı geldi" diyerek Trump'ın Jeffrey Epstein dosyasında adının geçtiğini iddia etmişti.

İkili suikastla öldürülen sağcı aktivist Charlie Kirk'ün eylüldeki cenaze töreninde bir araya gelerek buzları eritmişti. 

Washington Post, ABD Başkan Yardımcısı JD Vance'in perde arkasında ikiliyi nasıl yumuşattığını dünkü haberinde işledi. 

41 yaşındaki Cumhuriyetçi'nin ekibiyle birlikte büyük çaba göstererek Amerika Partisi'nin kurulmasını engellediği bildirildi. 

Vance'in bunun için hem Musk'a hem de çevresine baskı yaptığı ifade edildi.

Washington Post, Musk-Trump ilişkisinin yumuşamasıyla birlikte teknoloji milyarderinin 2026'daki ara seçimlerde yarışacak Cumhuriyetçi adaylara bağış yapmaya başladığını belirtti. 

Aylar boyunca uğraşan Vance'in de 2028'de başkan adayı olup Musk'tan destek görmeyi planladığı öne sürüldü. 

Musk'ın kasımda Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman şerefine Beyaz Saray'da verilen akşam yemeğine katıldığı hatırlatıldı. 

Musk-Trump ilişkisinin hâlâ hassas bir dengede durduğu aktarılan haberde Jared Isaacman'ın NASA Direktörlüğü'ne atanmasının önüne engeller çıkarılmasının teknoloji milyarderini kızdırdığı da ifade edildi. 

ABD Başkanı Donald Trump, "geçmişteki bağlantılarını yeniden değerlendirdikten sonra" adaylığını haziranda geri çektiği milyarder iş insanı Isaacman'ı, NASA Direktörlüğü görevine yeniden aday gösterdiğini kasımda açıklamıştı.

Musk'ın iyi ilişkilere sahip olduğu bilinen Isaacman, önceki haftalarda resmen bu göreve getirilmişti. 

Isaacman, 2021 ve 2024'te Musk'ın SpaceX roketleriyle uzaya çıkmıştı.

Independent Türkçe, Washington Post, Daily Beast, Gizmodo


ABD, Venezuela topraklarını vursa da Maduro dans ediyor

Maduro, başkent Karakas'taki bir etkinlikte Bobby McFerrin'in meşhur Don't Worry Be Happy şarkısının sözlerine eşlik ederek "Endişelenme, mutlu ol" dedi (AP)
Maduro, başkent Karakas'taki bir etkinlikte Bobby McFerrin'in meşhur Don't Worry Be Happy şarkısının sözlerine eşlik ederek "Endişelenme, mutlu ol" dedi (AP)
TT

ABD, Venezuela topraklarını vursa da Maduro dans ediyor

Maduro, başkent Karakas'taki bir etkinlikte Bobby McFerrin'in meşhur Don't Worry Be Happy şarkısının sözlerine eşlik ederek "Endişelenme, mutlu ol" dedi (AP)
Maduro, başkent Karakas'taki bir etkinlikte Bobby McFerrin'in meşhur Don't Worry Be Happy şarkısının sözlerine eşlik ederek "Endişelenme, mutlu ol" dedi (AP)

ABD tehdidi altındaki Nicolás Maduro denizdeki ablukanın ardından ülkesinin topraklarına saldırı düzenlenmesine rağmen görevden ayrılacağına dair herhangi bir sinyal vermiyor.

Donald Trump, Venezuela liderinin zamanının dolduğunu öne sürerken 63 yaşındaki siyasetçi son haftalarda katıldığı etkinliklerde dans ederken görülüyor. 

Wall Street Journal (WSJ), ABD'nin askeri yığınağı ve petrol gemilerine uygulanan ablukayla karşı karşıya olan Maduro'nun kendine güvenini hem ülkesine hem de dünyaya göstermeye çalıştığını bildiriyor. 

Amerikan gazetesi, ekonominin büyük ölçüde devlet kontrolüne alındığı Venezuela'da Maduro'nun ihaleleri yandaşlarına vererek kendi konumunu güçlendirdiğini iddia ediyor. 

13 yılı aşkın süredir iktidarda olan lider, ülkeden kaçacağı iddialarına rağmen mitinglerde "Bizi devrim yolunda asla çıkaramayacaklar. Sonsuza kadar zafer!" diyor. 

Geçmişte ABD adına Venezuela'yla pek çok müzakere yapan eski diplomat Thomas A. Shannon Jr., 14 yıllık iktidarın ardından 2013'te ölen Hugo Chávez'in ülkeyi devrime ve anti emperyalizme inandırdığını söylüyor:

Chavezciler ne kadar yoz, zalim ve suçlu olursa olsun Latin Amerika'da onlardan başka anti emperyalist solcu kaldığına inanmıyor. Bu pozisyonlarından vazgeçmek istediklerini sanmıyorum.

Önceki haftalarda Nobel Barış Ödülü'nü almak için gizli bir operasyonla Venezuela'dan Norveç'e giden María Corina Machado ise Oslo'da yaptığı konuşmada "Müzakereyle ya da değil Maduro iktidardan düşecek" dedi. 

Geçmişte Chávez'e danışmanlık yapan Amerikalı avukat Eva Golinger, Maduro için şu yorumu yaptı:

Trump'ın Kim Jong-un'u övdüğünü, eski El Kaide liderini Beyaz Saray'a çağırdığını görünce 'Neden onunla müzakere edemeyim ki?' diye düşünüyor. Kanımca ülkeyi terk edeceğine orada ölmeyi tercih eder.

Diğer yandan Donald Trump, Venezuela'nın topraklarına ilk kez saldırı düzenlediklerini duyurdu. 

Cuma günü yaptığı açıklamada saldırının geçen hafta düzenlendiği dışında pek bir bilgi vermeyen ABD Başkanı teknelere uyuşturucu yüklenen bir limanı vurduklarını dün söyledi. 

CNN de kaynaklarına dayandırdığı haberde saldırıda drone kullanıldığını bildirdi. 

Karakas yönetimi hâlâ konuya dair sessizliğini koruyor. 

İnsan hakları ihlalleri ve siyasi mahkumlara işkenceyle suçlanan Maduro yönetimi, kendi doğal kaynaklarına göz diken ABD'nin bu iddiaları kullandığını savunuyor. 

ABD, Karakas yönetiminin kartellerle işbirliği yaptığını da iddia ediyor. Venezuela ise Washington'ın ülkede darbe planladığını öne sürüyor. 

ABD eylülden beri Karayipler ve Pasifik Okyanusu'ndaki teknelere uyuşturucu ticaretiyle mücadele iddiasıyla saldırılar düzenliyor.

En az 105 kişinin öldürüldüğü operasyonlar, yargısız infaz eleştirilerinin hedefi oluyor. 

"Uyuşturucu kaçakçılığıyla mücadele" gerekçesiyle Güney Mızrağı Operasyonu'nu geçen ay başlattığını duyuran ABD'nin Venezuela'ya askeri hareket düzenlemesi ihtimali haftalardır dünya gündeminde.

Amerikan ordusu, dünyanın en büyük uçak gemisi USS Gerald R. Ford'un da aralarında bulunduğu çok sayıda savaş gemisiyle birlikte 15 bin askerini bölgeye sevk etti.

Trump, iki hafta önce Venezuela limanlarında yaptırıma tabi tankerlere "tam abluka" uygulanması talimatını verdi.

Washington, geçen ay yabancı terör örgütü olarak ilan ettiği Güneşler Karteli'nin (Cartel de los Soles) liderinin Maduro olduğunu savunuyor. 

Beyaz Saray, Maduro'nun tutuklanması veya mahkum edilmesine ilişkin bilgi sağlanması karşılığında verilecek ödülü iki katına çıkararak 50 milyon dolara yükselttiğini 8 Ağustos'ta duyurmuştu.

Independent Türkçe, Wall Street Journal, CNN, Reuters