ABD, İran’ın Viyana görüşmelerine ilişkin ‘ciddiyetini’ sorguluyor

İran’ın tüm yaptırımların kaldırılması konusundaki ısrarının, görüşmeleri çıkmaza sokabileceği uyarısı yapıldı

İran rejimi karşıtları, Cuma günü Viyana'da gerçekleşen nükleer anlaşmanın yeniden canlandırılması konulu görüşmeler sırasında protesto gösterisi düzenledi (EPA)

ABD’li üst düzey bir yetkili, Tahran’ı, İran’ın ABD tarafından uygulanan tüm yaptırımların kaldırılması konusundaki ısrarının, Viyana görüşmelerinde bir ‘çıkmaza’ yol açabileceği konusunda uyardı. Viyana görüşmeleri, hem İran'ı hem de ABD'yi Kapsamlı Ortak Eylem Planı’na (KOEP), diğer bir deyişle nükleer anlaşmaya uymalarını sağlamayı amaçlıyor. ABD’li yetkili, ‘oldukça yapıcı ve verimli’ geçtiğini söylediği ilk tur görüşmelerin ardından bu hafta ortalarında yapılacak dolaylı müzakerelerde İran tarafının ikinci tur görüşmelere daha fazla ‘ciddiyet’ göstermesini umduğunu ifade etti.
Kimliğinin açıklanmasını istemeyen ABD’li yetkili, gazetecilere yaptığı açıklamada, ABD’nin, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin (BMGK) beş daimi üyesi ve Almanya’dan oluşan P5 + 1 grubu çerçevesinde iki taraf arasında yapılan dolaylı görüşmelerin ilk turuna ilişkin değerlendirmesine dair bilgi verdi. İran ile yapılan nükleer anlaşmanın asıl taraflarının P5 + 1 grubu olduğunun altını çizen üst düzey yetkili, ABD'nin İran hapishanelerinde tutuklu bulunan ABD vatandaşlarının serbest bırakılması çabalarının bir parçası olarak başta Avusturyalı ve İsviçreli yetkililer olmak üzere diğer ülkelerin yetkilileriyle iletişim halinde olduğunu da sözlerine ekledi.
Viyana müzakerelerinin ikinci turunun önümüzdeki hafta ortalarında yapılması bekleniyor.
Viyana’daki görüşmeleri, ‘birinci aşamanın ilk adımı’ olarak niteleyen yetkili, Trump yönetimi döneminde İran'a uygulanan yaptırımların tamamının kaldırılmayacağını vurgularken İran Merkez Bankasını hedef alan ve herhangi bir terör eylemi veya insan hakları ihlalleri ile ilgili yaptırımların sürebileceğine işaret etti.
ABD'nin Avrupa, Rusya ve Çin’den olan diğer katılımcılarla yaptığı değerlendirmenin, ABD’li ekibin nükleer anlaşmaya uyum konusuna geri dönmeye yönelik ciddi fikirlerini ortaya koyduğunu söyleyen yetkili, görüşmelerin yapıcı bir atmosferde ve verimli geçtiğini kaydetti.
İran'ın ‘ABD’nin ciddiyetine’  karşılık verip vermeyeceğiyle ilgili olarak ise yetkili, bu konuda halen soru işareti olduğunu belirterek, “Bununla ilgili bazı göstergeler var, ancak yeterli değil. İran'ın anlaşmadaki taahhütlerine geri dönmek amacıyla pragmatik bir yaklaşım benimsemesi için gerekenleri yerine getirmeye hazır olup olmadığına dair bir takım soru işaretleri var” şeklinde konuştu. Görüşmelerin ilk turunun beklentileri karşıladığını, ancak Tahran'ın atacağı adımlara ilişkin bir soru işaretinin halen zihinleri kurcaladığını söyleyen yetkili, söz konusu soru işaretinin, İranlıların 2017 yılından bu yana uygulanan tüm yaptırımların kaldırılmasıyla ilgili sürekli tekrarlanan açıklamalarıyla ilgili olduğunu belirtti. Yetkili, İran’ın bu açıklamalarının, ‘ABD, terörizm, insan hakları ihlalleri, seçimlere müdahale vb. nükleer ile ilgili olmayan nedenlerle yaptırım uygulama hakkını saklı tutar’ yazan anlaşmayla çeliştiğini ifade etti.
Washington’ın KOEP ile çelişen ve İran'ın KOEP’ten beklediği çıkarlarla çatışan yaptırımları kaldırmaya hazır olduğuna işaret eden yetkili, Trump yönetiminin, daha sonraki yönetimlerin KOEP’e yeniden katılmasını zorlaştırmak için elinden geleni yapması nedeniyle bunun karmaşık bir süreç olduğu vurguladı. Bu yüzden KOEP’e yeniden katılmak için hangi yaptırımların kaldırılması gerektiğini görmek amacıyla yaptırımların gözden geçirileceği yorucu bir çalışma yapılması gerektiğini kaydetti.  KOEP’e geri dönme konusunda ABD Kongresi üyeleriyle sürekli olarak istişareler yapıldığına ve çeşitli anlaşmazlıkların olduğuna dikkati çeken yetkili, “Buna karşın üzerinde anlaştığımız bir nokta var. Geri döner dönmez KOEP’i geliştirme konusunda hemfikiriz.  İran ile yapılan anlaşmanın güçlendirilmesi ve uzatılmasının yanı sıra tüm Amerikalıları ilgilendiren diğer konular hakkında konuşmalıyız” dedi.
ABD'li yetkili, kendisine yöneltilen soruya verdiği bir yanıtta ise, “İran, 2017 yılından bu yana uygulanan tüm yaptırımların kaldırılması gerektiği konusunda ısrar ederse, bir anlaşma yapılamaz. O zaman da bir çıkmaza gireriz” uyarısında bulundu. Yetkili, ABD'nin İran Özel Temsilcisi Robert Malley başkanlığındaki ABD’li ekibin, İsviçreli ve Avusturyalı arabulucular aracılığıyla, İran’da tutuklu bulunan ABD vatandaşlarının bir an önce serbest bırakılması konusunu da gündeme getirdiğini belirtti.