Yeniden nükleer anlaşma görüşmeleri ‘ince ayrıntılar’ aşamasında

Viyana'daki müzakereler, özellikle de ABD yaptırımlarıyla ilgili beklenenden daha uzun süreceği anlaşılan ince ayrıntıları tartışma aşamasına girdi. Şarku’l Avsat’a konuşan Avrupalı kaynaklar, görüşmelerin artık ‘ciddi ve ayrıntılı tartışma’ aşamasına girdiğini, ABD yaptırımlarıyla ilgili küçük detayların ‘şimdiye kadar bir atılımın kaydedilmesini engellediğini’ söyledi.

İran havayolu Iran Air’e yönelik yaptırımların kaldırılması konusunun tartışıldığı örneğini veren kaynaklar, bir tarafın yaptırımları kaldırmayı reddetmesinin konuyu karmaşıklaştırdığını, uzun soluklu bir tartışmaya sebebiyet verdiğini söyledi.

İran medyasında, İranlı 500 kişi ve kuruluş adlarını içeren bir yaptırım listesinin Washington'un isimleri listeden çıkarmayı reddetmesi nedeniyle ‘müzakereleri çıkmaza soktuğu’, bunun İran'ın nükleer anlaşmaya dönüşten ‘ticari olarak’ yararlanmasını zorlaştıracağı ifadeleri yer almıştı.

Nitekim Avrupalı ​​kaynaklar, İran'ın nükleer yükümlülüklerine ilişkin tartışmanın ‘daha kolay’ olduğunu, zirâ İran'ın bu konudaki görevlerinin bilindiği ve netleştiğini belirtti. Bu ifadeler, İran'ın yaklaşık üç yıl önce edindiği modern ve ileri teknoloji ile ilgili müzakerelerde var olmaya devam eden zorluklara rağmen kaydedildi.

İran’ın kurduğu, yüksek kalitede uranyum zenginleştirebilen yaklaşık 150 modern santrifüj, müzakerelerde tartışılan bir sorun olmaya devam ediyor. İran, bu cihazların demonte edilmesi ve Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) tarafından izlenmeye tabi tutulması ardından da elinde tutmak isterken ABD ise bu cihazların imha edilmesi ya da demonte edilip yurtdışına satılmasını talep ediyor.

Söz konusu Avrupa kaynakları, UAEA Başkanı Rafael Grossi'nin, nükleer teknolojideki deneyimlerinden yararlanılması ve kendisinden tavsiye alınması için müzakere oturumlarından birine katılmaya davet edildiğini söyledi. Nitekim Grossi'nin önümüzdeki günlerde bu toplantılardan birine katılması bekleniyor. Avrupalı müzakereciler, söz konusu tartışılan konu hakkında Grossi’den tavsiye isteyebilir.

Avrupa’nın ​​müzakerelerdeki koordinatörü İspanyol diplomat Enrique Mora, görüşmelerde kaydedilen ilerleme hakkında bilgi vermek üzere iki gün önce UAEA merkezinde Grossi ile bir araya geldi.

Görüşmelerin sonuçlarını, geçtiğimiz Şubat ayında Tahran ile UAEA arasında imzalanan ve ajans müfettişlerinin denetimine izin veren teknik anlaşma süresinin 21 Mayıs'ta sona ermesi öncesinde bir sonucun kaydedilip kaydedilmeyeceğini bekleyen Grossi, önümüzdeki birkaç gün içerisinde İranlılarla bu yönde görüşmelere başlayacak. Öncesinde ise İran parlamentosu, İran'a yönelik yaptırımların kaldırılmasını garanti edecek siyasi bir anlaşmanın yokluğunda bu denetimlerin durdurulmasını öngören bir kararı oylayacak.

Bu turun başında yaptığı açıklamada, ülkesinin 21 Mayıs'a kadar herhangi bir anlaşmaya varılamaması durumunda bu süreyi uzatmaya hazır olduğunu açıklayan İranlı Başmüzakereci Abbas Arakçi, bir gün önce ise İran'ın denetimlere imkan sağlayan Ek Protokol’e yaptırımlar kaldırılmadan dönmeyeceğini söyledi.

Söz konusu Ek Protokol’ü geçtiğimiz Şubat ayında askıya alan İran, diğer denetimlerin de sınırlandırmış, 21 Mayıs'ta kalıcı olarak durdurulacağı uyarısında bulunmuştu.

Şarku’l Avsat’a konuşan kaynaklar, bu tarihe kadar bir anlaşmaya varmanın zor olduğunu söylüyor. Diğer yandan ülkesinin müzakerelerdeki heyetine başkanlık eden Rus Büyükelçisi Mihail Ulyanov ise 21 Mayıs öncesinde bir anlaşmaya varmanın ‘zor ancak mümkün’ olduğunu söyleyerek daha iyimser görünüyor. Ulyanov, bu tarihin atlanmasının bu ay sonunda herhangi bir anlaşmaya varılmayacağı anlamına gelmediğini belirtti.

Dördüncü tur müzakereler, yaklaşık altı gün içinde sona eren önceki üç müzakereye kıyasla en uzun soluklu olanıydı. İran heyeti, Tahran'a dönmeden önce görüşmeleri tamamlamak için Viyana'daki kalış süresini birkaç gün daha uzattı. Dün Ramazan Bayramı'nın ilk günü ve Avusturya'nın resmi tatili olmasına rağmen müzakereler durmadan devam etti.