عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
DÜNYA İran

İran: Azerbaycan ile ilişkiler karşılıklı saygıyla gelişecek

İran Dışişleri Bakanlığı: Azerbaycan ile ilişkiler karşılıklı saygıyla gelişecek

İran: Azerbaycan ile ilişkiler karşılıklı saygıyla gelişecek
TT
TT

İran: Azerbaycan ile ilişkiler karşılıklı saygıyla gelişecek

İran: Azerbaycan ile ilişkiler karşılıklı saygıyla gelişecek

İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, “Tahran ile Bakü arasındaki ilişkilerin karşılıklı saygı çerçevesinde gelişeceğini” söyledi. Abdullahiyan dün akşam Twitter hesabından yaptığı açıklamada, “iki Müslüman komşu ülkenin çok fazla ortak noktası” olduğunu belirterek önceki akşam Azerbaycanlı mevkidaşı Ceyhun Bayramov ile iki ülke arasındaki kapsamlı ilişkilerin yol haritası üzerinde “açık, samimi ve yapıcı” bir telefon görüşmesi yaptıklarını ifade etti.
İranlı bakan, önceki gün Azerbaycan'da gözaltına alınan İranlı kamyon şoförlerinin serbest bırakılmasına dikkati çekti ve İran kamyonlarının iki ülke arasındaki sınır bölgelerinde hareketini kolaylaştırmaya yönelik daha olumlu adımlar atılması çağrısı yaptı. İran'ın Azerbaycan'ın İran-Azerbaycan sınırına yakın bir İsrail ordusunun varlığına izin verdiğini iddia etmesi, son zamanlarda iki ülke arasındaki gerilimi tırmandırdı.
İran ve Azerbaycan, esas olarak güçlü etnik, dilsel ve tarihi bağlara sahip Şii Müslüman ülkeler olmasına rağmen, geçtiğimiz yıl Azerbaycan ile komşu Ermenistan arasında Dağlık Karabağ bölgesi nedeniyle yaşanan savaştan bu yana aralarında gerginlikler yaşanıyor. Bu savaş, Azerbaycan'ın Ermenistan'ın 1990'lardan beri kontrol ettiği İran sınırındaki 130 km'lik alanları geri almasıyla sonuçlandı. Ayrıca, Karadeniz ve Rusya'ya giden, İran'ı Ermenistan'a bağlayan önemli bir ticaret yolu olan ana karayolunun bir kısmını da Azerbaycan tarafından alındı.
Azerbaycan, Ermenistan'a mal taşıyan İran kamyonlarına yüksek vergi koyması iki ülke arasındaki ticareti felç etmesinin yanı sıra İran'ın daha uzak pazarlara erişimini baltalaması sebebiyle Tahran’ı kızdırdı.
Tahran, Bakü'nün geçtiğimiz ay tutuklanan iki İranlı sürücüyü serbest bırakmasını, son dönemde ilişkilerinde yaşanan gerilimin ardından iki taraf arasındaki farklılıkların çözülmesine katkı sağlayacak "yapıcı bir adım" olarak değerlendirdi. İran Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, Abdullahiyan ile Bayramov arasında iki haftadan kısa bir süre içinde iki telefon görüşmesi gerçekleştiğini doğruladı.
Geçtiğimiz hafta Tahran ve Bakü,  son zamanlarda iki ülke arasında ortaya çıkan farklılıkların çözülmesinde ‘diyaloğun’ önceliğini vurguladı. İranlı yetkililer geçtiğimiz günlerde, Azerbaycan ile İsrail arasındaki askeri işbirliği de dahil olmak üzere yakın ilişkilere dolaylı bir atıfta bulunarak, sınırları yakınında herhangi bir İsrail varlığını reddettiklerini yineledi.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in İran'ın 1 Ekim'de ülkenin Azerbaycan sınırına yakın kuzeybatı bölgelerinde başlattığı askeri tatbikatları eleştirmesiyle Tahran ve Bakü arasındaki zıtlık yaşandı. İ an Dışişleri Bakanlığı ise tatbikatları yürütmenin egemen hakkı olduğunu bildirerek, İran'ın “Siyonist varlığın sınırları yakınında herhangi bir şekilde bulunmasına müsamaha göstermeyeceğini” vurguladı.
Azerbaycan, geçtiğimiz yıl Dağlık Karabağ bölgesinde Ermenistan ile aralarında çıkan ihtilafın ardından  Ermenistan'a giden İran tırlarının geçtiği toprakların kontrolünü eline geçirdi ve Eylül ortasından itibaren Tahran’a gümrük vergisi uygulamaya başladı.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

İran ve İsrail: Büyük projelerin açmazı

İran'ın Gazze ve Lübnan'daki kolları ağır darbeler aldı (AFP)
İran'ın Gazze ve Lübnan'daki kolları ağır darbeler aldı (AFP)
TT
TT

İran ve İsrail: Büyük projelerin açmazı

İran'ın Gazze ve Lübnan'daki kolları ağır darbeler aldı (AFP)
İran'ın Gazze ve Lübnan'daki kolları ağır darbeler aldı (AFP)

Refik Huri

İran'ın tarihi geriye dönük olarak düzeltmenin imkânsız bir iş olduğunu kabul etmesi kolay değil. Coğrafyayla oynaması ve Ürdün Kralı İkinci Abdullah'ın Arap ve Sünni ayından Şii Hilali koparmak olarak adlandırdığı projeyi gerçekleştirmek umuduyla, Hegel'in tarihin kurnazlığı olarak adlandırdığı şeye karşı koymaya devam etmesi bir yanılsamadır. Hiçbir orta güç, bölgesel projesine hizmet etmek için savaşlara, kaosa ve istikrarsızlığa İran kadar bel bağlamamıştır. Donald Trump'ın Beyaz Saray'a dönmesinden önce bile, Mollaların yönettiği İslam Cumhuriyeti kadar fırtınanın ortasında duran bir bölgesel güç daha yoktur.

İran, onlarca yıl içinde İslami direniş adı altında silahlı mezhepçi örgütler kurarak en tehlikeli siyasi, askeri, güvenlik ve ideolojik yatırımı yaptı. Ardından bu örgütleri kendisini korumaya, İsrail ve en başta ABD olmak üzere Tahran'ın bütün düşmanlarına karşı vekaleten savaşmaya teşvik etti. Direniş ekseni ve arenalar birliği stratejisi aracılığıyla İsrail ile yaşanan çatışmada kendisini askeri bir aktör olarak dayattı. ABD'ye karşı olan ve onu Batı Asya’dan çıkarmak isteyen, ama bir anlaşma şansı varsa Washington’dan yana oynayan bir oyuncu, Arap sahnesinde bölgesel bir siyasi aktör olarak empoze etti. Çin, Rusya ve Kuzey Kore ile Richard Fontaine ve Andrea Kendall Taylor'ın kargaşa ekseni adını verdiği bir tür örtülü ittifaka da ulaşmış durumda. Kargaşa ekseni, ABD öncülüğündeki uluslararası sisteme karşı duruş ve çok kutuplu sisteme çağrıdır. Çoğulcu bir sistemin yokluğunda, kargaşa ekseninin kaos yaratmak için bir sistem projesine ihtiyacı yoktur.

Ancak İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi'nin İslam Cumhuriyeti'nin gücünün en önemli bileşeni olarak kabul ettiği direniş ekseninin nispeten düşük maliyeti, jeopolitik ve stratejik olarak maliyetli hale geldi. Zira öncelikle Hamas, İsrail'i sarsan Aksa Tufanı operasyonunun Filistin'i özgürleştirme dalgasının başlangıcı olacağını sandı. İkincisi, Hizbullah Güney Lübnan cephesi üzerinden Hamas'a destek savaşı başlatmaya karar verdi. Üçüncüsü, İran Suriye'de yayıldı. İlk önce Gazze’nin yapıları ve halkı bir imha savaşına maruz kaldı. Ardından Hizbullah ağır darbe aldı. Son olarak da Suriye'de Esed rejimi devrildi, böylece İran Suriye köprüsünü, Filistin kalesini, Arap derinliğini ve Lübnan arenasını kaybetti.

Esasında İran'ın bölgesel projesi, Velayet-i Fakih yönetimine giden yolda bir aşama olan Filistin'i kurtarma projesinden daha büyük ve her iki proje de şu anda çıkmaza girmiş durumda. Filistin'i kurtarma projesi sadece İsrail ve kıyamet silahlarına değil, ABD ve Avrupa duvarlarına tosladı ve Rusya ile Çin tarafından da kabul edilebilir bir proje değil. Ayrıca 22 Arap ülkesini temsil eden Arap Zirvesi, 2000'li yılların başındaki Beyrut Zirvesi'nden itibaren barışın stratejik bir tercih olduğunu teyit etti. İran'ın bölgesel projesi, ABD'yi askeri, güvenlik ve hatta ekonomik olarak Ortadoğu'dan çıkarmak gibi zorlu bir meydan okuma ile çatışıyor. Aynı zamanda kendi halkı, liderleri, ittifakları ve önemli stratejik konumu bulunan büyük ve güçlü bir Arap dünyasıyla da çatışıyor.

Filistin’i gerçekten kurtarmak isteği bir yana, kurtarma gücüne sahip olmayan Tahran, İsrail ile anlaşmazlık yoluyla da olsa iki devletli çözüm yoluna taş koymaya katkıda bulunuyor.  Binyamin Netanyahu hükümeti Filistin devletinin kurulmasını reddediyor ve Batı Şeria ile Gazze'yi ilhak etmeyi amaçlıyor. Mollalar rejimi, Batı Şeria ve Gazze'de kurulacak Filistin devleti projesini engellemede İsrail’in ağırlığına ek ağırlık katıyor. Nitekim İsrail, Filistin devletinin kurulmasının Filistin'de bir İran terör üssü kurma projesi olduğunu iddia etmeye başladı. Netanyahu’ya göre sorun, İran'ın Suriye'den çekilmesinden ve İsrail'in Suriye ordusundan kalan stratejik silahları imha eden hava saldırıları düzenlemesinden ve Tahran adına savaşan örgütlerin zayıflatılmasından sonra bile devam ediyor. Hiçbir şey onun bu tutumunu değiştirmiyor. Oysa Irak’ın nükleer reaktörünü yerle bir eden saldırıyı düzenleyen 69. Filo'ya komuta eden pilotun İngiliz dergisi The Economist’e verdiği röportajda da söylediği gibi İsrail için en büyük tehdit İran değil, Filistinlilerle geçinememek ve birlikte yaşayamamaktır. Çünkü İsrail'in karşı karşıya olduğu asıl zorluk, ‘askeri gücünü stratejik kazanımlara ve barışa dönüştürmektir’, aksi takdirde kan daha uzun yıllar akmaya devam edecektir.

Büyük açmaz ikilidir; İran'ın bölgesel projesi, kendi kapasitesinden, Batı ile çatışmasından ve İsrail ile vekiller üzerinden savaşmasından daha büyüktür. Keza İsrail'in bölgesel projesi, Tel Aviv'in ekonomik, askeri ve sosyal olarak taşıyabileceğinden daha büyüktür. Batı ve Doğu'nun İsrail'in aşırılığına ve Filistin devletinin kurulması fırsatının kaçırılmasına yönelik sabrını zorlamaktadır. General Şaron'un dediği gibi, Washington'un hizmetinde olan “yüzen bir uçak gemisi” konumundan çıkıp Amerikan korumasına ihtiyaç duyan İsrail'in yükünü ABD'nin ne kadar süre ve ne ölçüde taşıyacağı da bilinmemektedir. Buradaki ders, herkesin göreceği şekilde duvara asılı olan Amerikalı stratejik analist Anthony Cordesman'ın şu sözüdür: “Savaşlar riskleri ortadan kaldırmakla ilgili değil, riskleri yönetmekle ilgilidir.”

*Bu makale Şarku’l Avsat tarafından Independent Arabia’dan çevrilmiştir.