Venetia Porter’ın Arap ve İslam sanatıyla geçen 33 yılı

British Museum'da düzenlenen "Hac: İslam'ın Kalbine Yolculuk" sergisinde yer alan sanatçı Ahmed Mater'in "Manyetizma" adlı çalışması (Şarku’l Avsat)
British Museum'da düzenlenen "Hac: İslam'ın Kalbine Yolculuk" sergisinde yer alan sanatçı Ahmed Mater'in "Manyetizma" adlı çalışması (Şarku’l Avsat)
TT

Venetia Porter’ın Arap ve İslam sanatıyla geçen 33 yılı

British Museum'da düzenlenen "Hac: İslam'ın Kalbine Yolculuk" sergisinde yer alan sanatçı Ahmed Mater'in "Manyetizma" adlı çalışması (Şarku’l Avsat)
British Museum'da düzenlenen "Hac: İslam'ın Kalbine Yolculuk" sergisinde yer alan sanatçı Ahmed Mater'in "Manyetizma" adlı çalışması (Şarku’l Avsat)

“Ayrılmak zor” British Museum İslâmî Eserler Küratörü Dr. Venetia Porter, emekli olarak çalışma hayatındaki bir dönemin sona ermes ve Çağdaş Arap sanatıyla yeni bir aşamaya hazırlanmak adına müzedeki işinden ayrılma vesilesiyle röportaja başladı.

-Buhari İslâm Sanatları Salonu'ndaki en sevdiği yerde, Suudi sanatçı Ahmed Angavi'nin yapımında ustalaştığı ahşap bir perdenin altında güzel yapılmış bir koltukta oturuyoruz.  Burada geçtiği en önemli yerler, sergiler ve isimleri hatırlıyor. Ona soruyorum: Şu anda neyi geliştiriyorsunuz?
Gözleriyle etrafa bakıyor ve gururla şunu söylüyor:
“Ziyaretçilerin bu salona gelip farklı parçaların önünde yavaşladıklarını gördüğümde mutlu oluyorum. Ancak aynı zamanda da üzüntü hissediyorum. Burada 33 yıl çalışmaktan sonra ayrılmak zor. Bütün hayatım buradaydı.

Ahmed Angavi'nin tasarımları, British Museum'daki (Ortadoğu) İslam sanatı salonlarında önemli bir yeri kaplıyor (Şarku’l Avsat)
Ancak en sevdiğim konu olan Sanatçı Defterleri konulu bir sergiyle ayrılıyorum. Harika insanlar sayesinde bir çok eserin Müze koleksiyonuna dahil edilmesi sürecini yönettim. 1 Ocak’ta ne hissedeceğimi bilmiyorum?” dedi.

-British Museum ile yolculuğunuzdaki ilk önemli projeyi hatırlıyor musunuz?
Porter: “Çok farklı şeyler var. 1989'da burada çalışmaya başladığımdan beri meslektaşlarım eski İslam sanat galerilerinin kurulması için çalışıyor. Heyecan vericiydi, hala öyle. O dönem el yordamıyla adım atmaya başlıyordum. Madeni Para Dairesi ve ayrıca Doğu Sanatı Bölümü'nde çalışıyordum. Uzun bir süre seramik, çanak ve çömlek hakkında çok şey öğrendim”

-Çömlekçiliğe olan sevginizden bahsettiğiniz başlangıçlarınızla ilgili bir makale okuduğumu hatırlıyorum
“Bil fiil üniversitede İslami Seramik Sanatları okudum, akıl hocam ve öncü James Allen'ın bana öğrettiği şekilde oldu. Parçalara dokunarak öğrenebilirsiniz, kırık parçalara dokunarak öğrendiğinizi unutmazsınız. Bence bisiklete binmek gibi, asla sürüş becerisini unutmuyorsunuz. Dokunarak parçaların nerede yapıldığını her zaman anlayabilirsiniz”

Sanatçı Nasır es-Salim’in 2014'te Medine'de düzenlenen “Harfler ve Tezhipler” sergisindeki bir çalışması (Şarku’l Avsat)
2006 yılında döndüğü müze hayatındaki ilk önemli durak: “Bence yaptığım en büyük proje 2006'daki ‘Sanattaki kelime’ sergisiydi. Sergi, müzenin başlattığı satın alma sürecinin bir sonucu olarak ortaya çıktı. Bu parçaları 2006'da ücretsiz bir şekilde halka açık sergiye koymanın amacını anlamadım. Mayıs ayıydı ve Lübnan iç savaşına denk geliyordu. Gösterideki eserlerin çoğu doğası gereği politikti. Lübnan ve Irak'tan sanatçıların eserlerinde ortaya çıktı”
“Sergide metin ve kelime fikrini sanatta kullandım. Hat sanatı üzerine değil, daha ziyade sanatçıların metin kullanımı üzerine geleneksel bir sergiydi. Eserlerden bazıları doğası gereği klasik ve Arap hat sanatıyla ilgiliydi. Ayrıca sanatçı Nja Mahdaoui’nin eseri gibi hat eserleri de vardı. Ancak serginin sonunda Azzavi gibi Iraklı ve Lübnanlı Muhammed Ravas gibi siyasetle ilgili eserlerde vardı. İşte o an, bu eserlerin günümüz durumlarıyla konuşabileceğini fark ettim. Sergi, müzede bu tür çalışmaların önemi konusunda bir tür farkındalık yarattı. Bu, 2009 yılında Modern ve Çağdaş Ortadoğu Sanatı eserlerini edinme girişimi (CaMMEA) oluşumuna yol açtı. Bununla birlikte, satın alma sürecinin farklı yönlere yayılması ve dallanmasının yanı sıra kendi gerçekliklerinden ve zamanlarından söz eden eserler elde edilmesi için destek veren çok cömert insanlar geldi”

Venetia Porter, British Museum'da "Hac... İslam'ın Kalbine Yolculuk" sergisinin hazırlıkları sırasında (Şarku’l Avsat)

Hac Sergisi: İslam’ın Kalbine Yolculuk

-Porter’ın kariyeri 2012 yılında Hac… İslam’ın Kalbine Yolculuk” sergisiyle önemli bir yere taşınıyor. Bunu sergilerin düzenlenme şeklini değiştiren önemli bir sergi olarak tanımlıyor ve bunu birden fazla nedene bağlıyor

“Öncelikle önemi ve ayrıca İslam dini fikri ile ilgili olması, tüm Müslümanlara hitap eden bir sergi sunmakla alakalı. Katıldıklarında kendilerini rahat ve tanıdık hissetmeleri için gösterinin gayrimüslimlerle iletişim kurması da önemliydi. Klasik işlerle çağdaş işlerin harmanlanmasının önemini sergi sayesinde anladım”
‘Hac: İslam’ın Kalbine Yolculuk’ sergisinde Suudi sanatçı Ahmed Mater'in “manyetizma” eserinde temsil edilen, zamanları aşan ve anlamın kalbine dokunan bir eserin içeriğini somutlaştıran temel bir eser vardı. Meşhur sergi hakkında konuşan Porter, “Başından beri iki temel parçaya ihtiyacım olduğunu biliyordum. İlki Fransız Milli Kütüphanesinden (Makamat el-Hariri), diğeri ise Ahmed Mater'in (manyetizma) eseriydi. Bu iki parçanın varlığını sağlarsam bundan sonra her şeyin kolay olacağına emindim. Şanslıydım ki, Fransız kütüphanesi çok cömertti ve elyazmasının ödünç alınmasına izin verdi”

Sanatçı Farah Behbehani'nin 2014'te Medine'de düzenlenen “Harfler ve Tezhipler” sergisinde yer alan bir çalışması (Şarku’l Avsat)

-Londra'daki Hac sergisine katılanlar için, sergi salonlarına ve müzedeki Büyük salonunun arasına dağılmış bir dizi çağdaş sanat eseri olması şaşırtıcı. Porter, İngiliz sanatçı İdris Han’ın istisnai bir çalışmasını büyük salona yerleştirdi. Klasik ve antik sanatı çağdaş sanatla harmanlamak onun için önemli bir deneyimdi: “Çağdaş sanatı dahil etmekten çok gurur duydum. Gelenlere uzun bir tarihi bağlam yaşatmak istedim. Hac için de duygusal bir durum ve değişiklik yaratmak istedim. Burada müze uzmanlarından birinden yardım istedim, o da Hac yaptı, birlikte çalıştık. Sergiyi kütüphaneye bağlı okuma odasında yaptığımız için şanslıydık ve ziyaretçi sergilere ulaşmadan önce gösterinin başında Telbiye yayınlayarak özel bir durum oluşturabildik. Hacıların sesinden Telbiye okunan loş bir koridor vardı. Ziyaretçilerin Telbiye'yi duyduklarında tenlerinin nasıl titrediğini, Kâbe’nin perdesini görmek için dışarı çıktıklarını ve ardından müzeden nadide bir Kur’an'ın ilk nüshasını anlatan yorumlarını duymak ilginçti”
“Gösterinin amaçlarından biri de İngiltere'deki çeşitli Müslüman topluluklarla iletişim kurmaktı. “Müslüman topluluklardan gelen ziyaretçilerin gösteriyle nasıl etkileşime gireceğini bilmiyorduk, meslektaşım birçoğuyla iletişim halindeydi. İngiltere'den hac ziyaretinde bulunan Müslümanların yaşadıklarını ve duygularını aktardıkları ses kayıtlarıyla gösteriye Müslüman topluluklara dair güncel bir boyut katabildik. Bu ses kayıtları mükemmel ötesiydi, buna ek olarak ziyaretçilerin gözlemlerini kaydetmeleri için kitaplar koyduğumdan emin oldum. Daha önce hiç yapmadığımız bir şekilde sürekli kitap koyduk”,
“Sergi izleyici olan etkileşimle müzenin en popüler sergilerinden biri haline geldi. “İnsanlar sergiyi çok beğendi ve bence farklı bir izleyici kitlesi çekti. Çünkü Salita isimli küçük bir kızın günlüğü gibi onların günlük hayatlarına dokunan parçaları gösterdik. Salita’nın annesi benimle iletişime geçerek kızının annesiyle Hac yaparken günlük tuttuğunu söyledi. Bana onu sergiye eklemek isteyip istemediğimi sordu ve ben de hemen kabul ettim. Sergide Makamet el Hariri’nin Hicaz yazısıyla yazdığı eski el yazması bir Kuran’ı Kerim nüshası, Kabe’nin eski bir örtüsü, Ahmed Mater tarafından kaleme alınmış eserler ve Hacıların kutsal yerlerden satın aldığı seccade, zemzem matarası, tesbih gibi bazı parçalardan oluşan müstakil parçalar yer aldı. Bence insanlar bu kombinasyonu beğendi”

Antik müze koleksiyonundaki çağdaş eserler

-Sizde böyle bir kültür yapısında çağdaş eserler ortaya koyan bir insan görüyorum. Bu müzede tartışılan bir konu muydu, zorluklar yaşandı mı?
“Özellikle ‘Sanattaki Kelime’ serginden sonra heyecan geldi, bu kombinasyon geniş bir kabul gördü. Hac: İslam’ın Kalbine Yolculuk sergisinde de bunu yaptık. Buhari İslam Eserleri Salonu'nu kurarken güçlü bir şekilde, sergi salonunun sonunda çağdaş eserler eklemek için boşluk bırakmaya özen gösterdik. Ayrıca ana teşhir dolaplarında çağdaş ve antikayı harmanlayabildik. Salonun temel tasarımının çağdaş ve antik karışımı olmasına da özen gösterdik. İşin garibi bu hamleye yetkilileri ikna etmemize gerek kalmadı”

-Fikir alıp uygulayacak birine mi ihtiyacınız var mı?
“Evet, bunun için yer olduğundan eminim. İmkanımız var, olağanüstü bir parça seçimimiz var. Ayrıca önemli olan mekanın çağdaş bir dokunuş içerecek şekilde inşa edilmiş olması. Yenilenen mekanlarda bunu yapamazsınız, mesela eski İslâmî sanat salonlarında yapamıyorduk. Ama burada çağdaş sanatı sunmak doğal görünüyor. Burada esas olan, bu çalışmaları bir konuyu tartışmak için kullanabilmemiz… Bunu eserlerle yapabilirsiniz, bizim her sergide yaptığımız bu, halka gösterdiğiniz eserler var. Ama onu birlikte organize etme şeklimiz ve bununla anlattığı hikayeler neler”

-Bu salonu inşa etmekten ve içinde tarih olan çağdaş dünya hissinden bahsediyorsunuz, mekanı yakınımızda hissediyoruz, Suudi ressam Ahmed Angavi'nin yaptığı pencereler de bu unsurlardan biri. Salonun tasarımının özüne tanıtılma şekli, sergilerde temsil edilen asırlık tarihi gözden kaçıran çağdaş dokunuşlar.
“Aynen öyle. Müze ekibi ile tasarımcılar arasında güzel bir işbirliği oldu. Esasen, parçaları yaratıcı bir şekilde göstermek zorunda olan tasarımcılara fikirler, hikayeler ve parçalar sunan dört küratörüz. Ancak kolay değildi. Örneğin, bir dolap için 50 parça önerebilirim ancak tasarımcı bunu hemen reddedebiliyor. Sayıyı 30’a indirmemizi istiyor. Serginin başarılı olmasının sebebi bu. Tasarım güzel, vitrinler de öyle. Sonuç olarak fuar koordinatörü yalnız çalışmıyor. Parçaları görebiliriz ancak parçaların boşluğa ve diğer parçalara nasıl uyduğunu tam olarak bilemeyiz. Buhari Vakfı bunu desteklediği için şanslıyız. Buhari'nin salonlarının müzenin diğer salonlarından farklı olması beni özellikle mutlu ediyor, çünkü ziyaretçiler buralara akın ediyor. Belki de farklı parçaları bir araya getirdiğimiz için. Diğer müzeleri gezdiğimizde genellikle 1850'de duran İslam sanatı adını taşıyan bir bölümle karşılaşıyoruz ve bu nedenle ziyaretçi resmin geri kalanını, sürekliliğini alamıyor”

-İslam dünyasının sanatlarındaki sürekli anlatıya dair konuşması beni meraklandıran önemli bir noktayı gündeme getiriyor. İslam sanatı kavramının değişim ve yeniden tanımlanma sürecinden geçtiğini söyleyebilir miyiz?
“Çok zor. Keşke o isim olmasaydı, çünkü bu sanatla yaşıyoruz, bu terimleri her zaman kullanmamaya çalışıyoruz. Demek istediğim şu ki, bu salonda İslam dünyasından bahsediyoruz ve bu çerçevede farklı aşamalarımız ve hareketlerimiz var. Çağdaş döneme geldiğimizde kafa karıştırıcı olduğunu düşünüyorum, çağdaş İslam sanatı terimini kullanmıyorum. Sanatçının ülkesinden bahsetmeyi tercih ediyorum, Sudanlı, Filistinli, Mısırlı vs…. Ayrıca Ortadoğu tabirini de sevmiyorum, çünkü oryantalizm dalgasını ifade eden bir tabir bence”

Porter Beyrut doğumlu ve Arapçaya aşık
Konularını büyük bir aşkla işleyen Porter, son sergisi “Ressamın Defterleri” ile ilgili bir kitap hazırladığını söylüyor ve gülüyor: “Bence bu benim görevim, bu işlere takıntılı oldum. Yazacak çok şey olduğunu hissediyorum, şiirler çok yaratıcı”

-Şiire yaptığı gönderme sebebiyle ona Arapça okuyor musun?
“Evet ama yavaş yavaş. Arapça okuyordum, Beyrut’ta okudum e gençken konuşuyordum. Beyrut’ta doğdum dadım Suriyeliydi. Benimle her zaman Arapça konuşurdu, çok şanslıydım. On yaşımdayken dadımdan alınana kadar İngilizce, Fransızca ve Arapça olmak üzere üç dil konuşarak büyüdüm. Daha sonra İngiltere’de yatılı bir okula gönderildim. Annemle Fransızca, babamla İngilizce, dadımla Arapça konuştum. O kadar iyiydim ki üniversitede okumuştum, maalesef şimdi o kadar akıcı değilim. Suudi Arabistan'a yaptığım ziyaretler beni tekrar oraya götürdü. Orada giderek daha fazla Arapça konuşuyorum. Emekliliğimden sonra hazırladığım projelerden biri de daha fazla Arapça okumak. İngilizce çevirisi olan birçok Arapça şiir okudum ama Arapça okumak istiyorum. Mahmud Derviş ve Ali Ahmed Said Eşber’i orijinalinden okumak istiyorum”

-Arap sanatına olan sevginiz yetiştirilme tarzınızdan mı kaynaklanıyor?
“Tabiki. Hayatımın ilk 10 yılını bölgede geçirdiğim ve dedemler de orada yaşadığı için mutlaka ziyaret ediyordum. Çağdaş sanat teması beni oraya geri getirdi, çemberi tamamlamış gibi hissediyorum. Moda tasarımcısı olan annem aynı zamanda Lübnan'da ressamdı. Arif er-Rayes, Abboud, Gerghesian, Fatih Muderris ve diğerleri gibi tüm bu sanatçıları tanıyordu. Dili seviyorum ve Arap dünyasını gezmeyi seviyorum. İnsanları, yemeği ve Arapça konuşan insanları duymayı seviyorum”

Suudi Arabistan'daki sergiler
“Arap dili ve seyahat hakkında konuşmak bizi otomatik olarak 2012 yılında  Suudi Arabistan'da Medine'de “Harfler ve Tezhipler” sergisine ve bu yılın başında Cidde'de yaptığım sergiye götürüyor”. Harfler ve Tezhip sergisini eşsiz bir etkinlik olarak anlatıyor, serginin düzenlendiği zamanı ve Meridien Medina Oteli'ndeki spor kulübü merkezindeki ikametgahını hatırlayarak, “Olağanüstü bir sergiydi. Şehir otelindeki o salonu bir sergiye dönüştürmek bile inanılmazdı”
“Cidde'de düzenlenen 21.39 etkinliği kapsamındaki ‘Mekanlar’ sergisi de özellikle pandemi döneminde düzenlendiği için ön plana çıktı.” Mekanlar sergisi, özellikle koronavirüs döneminde benim için önemli. İlk defa doğrudan sanatçıları görevlendiriyorum ve onlarla konuşup tartışmalar yapıyorum. British Museum'da durum farklıydı. Genellikle koleksiyonlardan ödünç alınıyor ve sergi buna göre planlanıyor. Serginin daha sonra Dahran'daki Ithra Center'da sergilenmek üzere taşınması da güzeldi. Heyecan vericiydi. Sergiye güçlü bir dokunuş vermesi için Şarkiyye bölgesinden sanatçı Abdurrahman es Süleyman’la çalıştık. Şarkiyye’nin sanatını öne çıkarırken yeni mekanlara uymak adına sergisinin tasarımını da değiştirdik. Sanki birden fazla sergi varmış gibi oldu”

Suudi sanatı mercek altında

-Sizi Suudi sanatına geri götüreceğim. Suudi Arabistan'da Ahmed Mater ve Ahmed Angavi gibi bazı sanatçılara ışık tutmada rolünüz var, bize bundan bahseder misiniz?
“Gerçekten heyecan vericiydi. Ahmed Mater'in tablosunu ilk kez (Edge of Arabia) girişiminin kurucularından sanat uzmanı Stephen Stapleton aracılığıyla gördüm. Sanırım bu eseri görecek kadar şanslıydım ve hemen satın alıp British Museum koleksiyonuna koyduk. Doğrudan patronumun ikna edilmesine gerek yoktu, işi çok beğendim, harikaydı. Sanatçının eseri tıbbi çağrışımları taşıyor ve resmin merkezinde Kabe vardı, sadece güzelliği ile değil, arkasındaki fikirlerle duyularıma da haki olan harika bir eser. Mater, doktorluğu nasıl sanatıyla harmanladı. Mater ve Stapleton aracılığıyla Maha Al-Mallouh, Menal ed-Dowayan, Eymen Yousry ve diğerleri gibi harika sanatçılar hakkında çok şey öğrendim”

-Porter'ın sanatçı Ahmed Angavi'nin çalışmalarına duyduğu coşku, eserini Buhari İslam Sanatları Galerisi'nde bulunduğu British Museum'a taşıdı.
“British Museum'daki Buhari Salonu'nun yapımında çalışırken pencereler için farklı bir tasarım düşündük. O sırada 21.39 sergisine katılmak için Cidde'deydim, Ahmed Angavi de Cidde'nin el Beled bölgesinde ahşap oyması eserleriyle kişisel sergi düzenliyordu. Kendi kendime bağırdım buldum diye. Bu nedenle Ahmed Angavi, British Museum'daki Buhari Salonu'ndaki pencereler için ahşap paravanlar yapmamız için bizi görevlendirdi. Ahmed'in çizimleri orijinal boyutunda toplantımıza getirdiğini ve onları toplantı masasına yaydığını hatırlıyorum, herkes yaptığı iş karşısında etkilenmişti. Angavi'nin çalışmalarında özel bir şey var, sanatıyla kendi damgasını taşıyan işleri, burada etrafımızdaki pencereler için farklı ve çağdaş tasarımlarla sunmuş, her şey saf bir zevkle”



Şera bir Yahudi gazetesine ilk röportajını verdi: İstikrarlı bir Suriye nutuk ve sloganlarla inşa edilmeyecek

Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şera, geçtiğimiz şubat ayında Şam'da düzenlenen Ulusal Diyalog Konferansı’nın kapanışında konuştu. (AFP)
Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şera, geçtiğimiz şubat ayında Şam'da düzenlenen Ulusal Diyalog Konferansı’nın kapanışında konuştu. (AFP)
TT

Şera bir Yahudi gazetesine ilk röportajını verdi: İstikrarlı bir Suriye nutuk ve sloganlarla inşa edilmeyecek

Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şera, geçtiğimiz şubat ayında Şam'da düzenlenen Ulusal Diyalog Konferansı’nın kapanışında konuştu. (AFP)
Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şera, geçtiğimiz şubat ayında Şam'da düzenlenen Ulusal Diyalog Konferansı’nın kapanışında konuştu. (AFP)

Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şera, iç ve dış politikadaki sorumlulukları veya pozisyonları hakkında yorum yaparken devrik lider Beşşar Esed'i çevreleyen tüm duvarları yıkıyor. Şera doğrudan konuşuyor; İsrail ile ilişkiler ve Suriye topraklarının işgali gibi daha önce çifte dille konuşulan, bazıları sloganlarla kamuoyuna duyurulan ancak gerçeklerin masanın altında olduğu ‘tabu konular’ hakkında açıkça konuşmaktan çekinmiyor. Şera, 6 aydan kısa bir süre önce iktidara gelmesinden bu yana ilk kez  bir Yahudi medya kuruluşuna konuştu. Şera, The Jewish Journal’a röportaj verdi.

Esed rejiminin mirası

28 Mayıs'ta yayınlanan röportaj, Jonathon Bass'ın şu sözleriyle başlıyor: “Pek çok Suriyeli, Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şera'da bir devrimci değil; savaş yorgunu, kimliği yıpranmış bir ulusu yeniden inşa edebilecek, yenilenmiş bir lider görüyor. Tarihin her duvarından fısıldadığı, yaşayan en eski şehir olan Şam, iktidarla değil, yeniden inşa, uzlaşma ve uzun süredir parçalanmış bir ulusa liderlik etme yüküyle ilgili bir diyalog için uygun bir yer.”

Bass, Suriye Cumhurbaşkanı hakkındaki izlenimlerini şöyle aktarıyor: “Sessiz biri ama söylediği her kelimeyi düşünerek söylüyor. Sesinde zafer tonu yok, sadece kastettiği ve vurguladığı kelimeler var.”

Şera röportajın başında, “Bize enkazdan daha fazlası miras kaldı. Travma, güvensizlik ve yorgunluk miras aldık. Ama aynı zamanda umudu da miras aldık. Kırılgan bir umut” ifadelerini kullandı.

fgthyj
Sednaya Hapishanesi’ndeki tutukluların ailelerinden oluşan bir kalabalık, hayatta kalanları arama çalışmalarının sürdüğü binanın dışında bekliyor. (Suriye Sivil Savunma Müdürlüğü)

Suriye on yıllar boyunca sadakat ve sessizliği, bir arada yaşama ve nefreti, istikrar ve baskıyı birbirine karıştıran bir sistemle yönetildi. Esed hanedanı, Hafız ve ardından Beşşar, ülke üzerindeki kontrollerini sağlamlaştırmak için korku ve infazları kullanarak demir yumrukla yönetirken, ülkenin kurumları soldu ve muhalefet ölümcül bir ayaklanmaya dönüştü.

Gazeteci Jonathon Bass, Şera'nın aldığı miras konusunda açık görüşlü olduğunu düşünüyor. Zira Şera şöyle diyor: “Temiz bir sayfadan bahsetmek sahtekârlık olur. Geçmiş, her insanın gözünde, her sokakta, her ailede mevcuttur. Şimdi görevimiz bunu tekrarlamamak. Daha hafif versiyonu yok. Tamamen yeni bir şey yaratmalıyız.”

Suriyelilerin güveni

Eş-Şera'nın iktidara geldiğinden beri attığı ilk adımlar, röportajı yapan kişinin de belirttiği gibi, temkinli ama son derece sembolik oldu. Siyasi tutukluların serbest bırakılmasını emretti, sürgün edilen ya da susturulan muhalif gruplarla diyalog başlattı ve kötü şöhretli Suriye güvenlik aygıtında reform yapma sözü verdi. Ayrıca, kayıp ve ölülerin akıbetini ele almak üzere bir bakanlık kurulmasını önerdi.

Suriye'deki toplu mezarların ardındaki gerçeği ortaya çıkarmak için Şera, DNA veri tabanları oluşturmaktan geçmişteki zulümlerden sorumlu olanların iş birliğini sağlamaya kadar adli tıp teknikleri ve ekipmanları sağlamak için ABD ile bir ortaklığa ihtiyaç olduğunu söyledi.

Şera, “Eğer konuşan tek kişi bensem, Suriye hiçbir şey öğrenmemiştir. Tüm sesleri diyalog masasına davet ediyoruz. Devlet artık başkalarına dikte ettiğinden daha fazla dinlemelidir” dedi.

‘Ama insanlar bir kez daha güvenecek mi? Diktatörlüğün küllerinden doğan bir hükümetin vaatlerine inanacaklar mı?’ sorusuna Şera şöyle cevap verdi: “Ben güven istemiyorum, sabır ve inceleme istiyorum. Beni sorumlu tutun. Güven bu şekilde sağlanır.”

Suriyelilerin evlerini yeniden inşa etmeleri gerekiyor

Şera, Suriyelilerin şu anda en çok neye ihtiyacı olduğu sorusuna tereddüt etmeden cevap verdi: “Eylem yoluyla haysiyet. Amaç yoluyla barış.”

Savaşın boşalttığı şehirlerde ve çatışmanın etkilerinden halen mustarip olan köylerde kimse siyaset istemiyor, normale dönüş istiyor; evlerini yeniden inşa etme, çocuklarını büyütme ve barış içinde hayatlarını kazanmak istiyorlar.

dfgthy
Halep'te yıkılan evlerin yeniden inşası bazı bölge sakinlerinin kişisel inisiyatifiyle gerçekleştiriliyor. (Reuters)

Şera bunun gayet farkında. Tarım, sanayi, inşaat ve kamu hizmetlerinde istihdam yaratmaya odaklanan acil ekonomik programlar için bastırıyor. Şera, “Artık mesele ideoloji değil, mesele insanlara kalmak için bir neden, yaşamak için bir neden, inanmak için bir neden vermek. Bir işi olan her gencin radikalleşme riski daha az olacak. Okuldaki her çocuk gelecek için bir ses” dedi.

Şera, bölgesel yatırımcılarla ortaklıkların, geri dönenlere yönelik küçük işletme hibelerinin ve ‘gençler için mesleki eğitimin’ önemini vurguladı. Şera, “İstikrarlı bir Suriye nutuklarla ya da sloganlarla değil, eylemlerle inşa edilecek; pazarlarda, sınıflarda, çiftliklerde, atölyelerde... Tedarik zincirlerini yeniden inşa edeceğiz. Suriye bir ticaret merkezi olarak geri dönecek” şeklinde konuştu.

İsrail ile ilişkiler

Bu ekonomik vizyonun ardında daha derin bir vizyon var. Bir neslin kaybından sonra Suriyeliler çatışmadan yoruldu. Barışa, sadece savaşın yokluğuna değil, fırsatların varlığına da hasretler. Bass şöyle diyor: “Sohbetimizin en hassas bölümlerinden birinde Şera, Suriye'nin İsrail ile gelecekteki ilişkisine değindi. 1948'den bu yana bölgeyi rahatsız eden bu konu, her hava saldırısı, gizli operasyon ve vekalet savaşı suçlamasıyla daha da şiddetleniyor.”

ı89o
Golan'daki tampon bölge sınırında duran bir İsrail askeri (AFP)

Şera, “Açık konuşmak istiyorum. Sonsuz karşılıklı bombardıman dönemi sona ermeli. Hiçbir ülke korku ile doluyken gelişemez. Gerçek şu ki ortak düşmanlarımız var ve bölgesel güvenlikte kilit bir rol oynayabiliriz” ifadelerini kullandı.

dwert5y6
İsrail saldırılarına tepki olarak 25 Şubat'ta Suriyeli Dürziler tarafından açılan bir pankart: ‘Suveyda, Suriye'nin sırtındaki zehirli hançer olmayacak.’ (AP)

Şera, sadece bir ateşkes hattı olarak değil, karşılıklı itidal ve sivillerin, özellikle de güney Suriye ve Golan Tepeleri’ndeki Dürzilerin korunması için bir temel olarak 1974 Ayrılma Anlaşması’nın ruhuna geri dönme arzusunu dile getirdi. Şera, “Suriye'nin Dürzileri piyon değildir. Onlar vatandaştır, köklüdür, tarihsel olarak sadıktır ve yasalar çerçevesinde her türlü korumayı hak etmektedir. Onların güvenliği müzakere edilemez” dedi.

Derhal normalleşme önermekten kaçınan Şera, uluslararası hukuk ve egemenlik temelinde gelecekteki görüşmelere açık olduğunu belirtti.

Trump bir barış adamı

Belki de Trump'ın yaptığı en önemli diplomatik jest, doğrudan masaya oturma isteğiydi. Şera şunları söyledi: “Medya onun hakkında ne imaj çizerse çizsin, ben onu bir barış adamı olarak görüyorum. İkimiz de aynı düşman tarafından saldırıya uğradık. Trump nüfuzun, gücün ve sonuçların ne anlama geldiğini biliyor. Suriye'nin diyaloğu yeniden başlatabilecek dürüst bir arabulucuya ihtiyacı var. Eğer bölgede istikrara ve ABD ile müttefiklerinin güvenliğine katkıda bulunacak bir uzlaşma ihtimali varsa, ben bu diyaloğu kurmaya hazırım. Bu bölgeyi onarabilecek ve bizi adım adım bir araya getirebilecek tek kişi o.”

ferty6
ABD Başkanı Donald Trump ve Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şera, 14 Mayıs'ta Riyad'da bir araya geldi. (AP)

Bass şu yorumu yaptı: “Bu sadece açık sözlülüğü açısından değil, aynı zamanda içerdiği anlamlar açısından da dikkate değer bir açıklamaydı. Yeni Suriye, barış ve tanınma arayışında alışılmadık adımlar atmaktan korkmuyor. Şera Suriye'nin sorunlarını (toplu mezarlarda bir milyondan fazla ölü, 12 milyon yerinden edilmiş insan, yaşam destek ünitesine bağlı bir ekonomi, halen yürürlükte olan yaptırımlar ve kuzeyde saklanan milisler) yumuşatarak anlatmıyor. ‘Bu bir peri masalı değil. Bu bir iyileşme ve iyileşme sancılıdır’ diyor.”