Güneş'ten dev bir parça koptu

Kopan parça Güneş’te büyük bir girdap oluşturdu.
Kopan parça Güneş’te büyük bir girdap oluşturdu.
TT

Güneş'ten dev bir parça koptu

Kopan parça Güneş’te büyük bir girdap oluşturdu.
Kopan parça Güneş’te büyük bir girdap oluşturdu.

NASA’nın 2010 yılından bu yana faal olarak Güneş’i gözlediği program kapsamında, Güneş Dinamikleri Gözlemevi tarafından yapılan incelemede Güneş’ten büyük bir parça koptuğu ve bunun girdap oluşturduğu ortaya koyuldu.
Sosyal medyada yayınlanan çarpıcı görüntülerde, Güneş’in yüzeyinden püsküren plazma parçasının kırılarak bir girdap oluşturduğu görüldü.
Uzay Bilimciler, ayrıntıların anlaşılması için daha fazla analize ihtiyaçları olduğunu belirtirken Londra'daki Metro gazetesinin haberine göre daha önce böyle bir olay görülmedi.
Fizikçi Dr. Tamitha Skov, Twitter hesabında girdabı gösteren görüntüleri yayınladığı paylaşımında “Güneş'in atmosferik dinamiklerini anlamak için yapılan hiçbir çıkarım abartılı olmaz. Güneş’in önemine rağmen olay hakkında pek bir şey bilmiyoruz” dedi.
Bununla beraber Güneş’te yaklaşık her 11 yılda bir döngü gerçekleştiği ve şu an ivmenin arttığı biliniyor. Bu durum, olabildiğince büyük olan X-sınıfı da dahil olmak üzere giderek daha fazla güneş parlamasının yayılacağı anlamına geliyor.
Yapılan açıklamalara göre Güneş’ten bir parçanın koparak girdaba neden olması oldukça sıra dışı.
Gözlemler, söz konusu parçanın Güneş’in kuzey kutbunu dolaşmasının yaklaşık 8 saat sürdüğünü ve olayda tahmin edilen en üst seviyeden yatay rüzgâr hızının ise saniyede yaklaşık 100 kilometre olduğunu ortaya koydu.
Görüntüler, SDO (Güneş Dinamikleri Rasathanesi) uzay aracı tarafından kaydedildi.
Uzay aracı, Güneş’in korona adı verilen dış atmosferini ve parlamaların sıcak plazmasına ilişkin verileri analiz ediyor. Ayrıca, Güneş'in radyasyonundaki değişimlere ilişkin de görüntüleri kaydediyor.
NASA’dan konuya ilişkin yapılan açıklamada "Aktif sıcak noktalar ve Güneş’teki patlamalar artık daha net görülecek” denildi.



Yapay zekaya yöneltilince çevreye en çok zarar veren sorular belirlendi

Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)
Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)
TT

Yapay zekaya yöneltilince çevreye en çok zarar veren sorular belirlendi

Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)
Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)

Yeni bir araştırmaya göre OpenAI'ın ChatGPT'si gibi yapay zeka sohbet botlarının mantıklı düşünmesini ve akıl yürütmesini gerektiren sorgular, diğer soru türlerine göre daha fazla karbon salımına yol açıyor.

ChatGPT gibi geniş dil modellerine (GDM) yazılan her sorgu enerji gerektiriyor ve karbondioksit salımına yol açıyor. Almanya'daki Münih Uygulamalı Bilimler Üniversitesi'nden araştırmacılar bu emisyon seviyelerinin sohbet botuna, kullanıcıya ve konuya bağlı olarak değiştiğini söylüyor.

Hakemli dergi Frontiers'ta yayımlanan araştırma, 14 yapay zeka modelini karşılaştırarak karmaşık akıl yürütme gerektiren cevapların, basit cevaplara göre daha fazla karbon salımı yaptığını ortaya koydu.

Soyut cebir veya felsefe gibi uzun uzun muhakeme gerektiren sorgular, lise tarih dersi gibi daha dolambaçsız konulara göre 6 kat daha fazla emisyon üretiyor.

Araştırmacılar yapay zeka sohbet botlarını sık kullananların, karbon emisyonlarını sınırlamak için sordukları soruların türünü ayarlamasını öneriyor.

Çalışma, farklı konularda bin standart soru üzerinden 14 GDM'yi değerlendirerek karbon salımlarını karşılaştırdı.

Çalışmanın yazarı Maximilian Dauner, "Eğitimli GDM'lere sorulan soruların çevresel etkisi, bunların muhakeme yaklaşımına büyük ölçüde bağlı ve doğrudan akıl yürütme süreçleri, enerji tüketimini ve karbon salımlarını önemli ölçüde artırıyor" diyor.

Akıl yürütme özelliğine sahip modellerin, yalın yanıt veren modellere kıyasla 50 kata kadar daha fazla karbondioksit salımına yol açtığını gördük.

Bir kullanıcı yapay zeka sohbet botuna soru sorduğunda, sorgudaki kelimeler veya kelime parçaları bir dizi sayıya dönüştürülerek model tarafından işleniyor. Bu dönüştürme ve yapay zekanın diğer hesaplama süreçleri karbon salımlarına neden oluyor.

Çalışma muhakeme becerisine sahip modellerin soru başına ortalama 543,5 jeton (token) oluştururken, yalın modellerin sadece 40 jeton gerektirdiğini belirtiyor.

Makalede "Daha yüksek jeton ayak izi, her zaman daha yüksek CO2 emisyonu anlamına gelir" ifadeleri kullanılıyor.

Örneğin yaklaşık yüze 85 doğruluk oranına ulaşan Cogito, en isabetli modellerden biri. Yalın cevaplar veren benzer boyutlardaki modellere göre üç kat daha fazla karbon emisyonu üretiyor.

Dr. Dauner, "Şu anda GDM teknolojilerinin doğasında, doğruluk ve sürdürülebilirlik arasında bir taviz verme ilişkisi görüyoruz" diyor. 

Emisyonları 500 gram karbondioksit eşdeğerinin altında tutan modellerin hiçbiri, bin soruyu doğru cevaplamada yüzde 80'in üzerinde doğruluk oranına ulaşamadı.

Karbondioksit eşdeğeri, çeşitli sera gazlarının iklim değişikliği üzerindeki etkisini ölçmek için kullanılan bir birim.

Araştırmacılar yeni bulguların, insanların yapay zeka kullanımı hakkında daha bilinçli kararlar almasını sağlayacağını umuyor.

Araştırmacılar bir örnek vererek DeepSeek R1 sohbet botundan 600 bin soruyu yanıtlamasını isteyen sorguların, Londra'dan New York'a gidiş-dönüş uçuşuna eşdeğer karbon emisyonu yaratabileceğini söylüyor.

Buna karşılık Alibaba Cloud'ın Qwen 2.5'i, benzer doğruluk oranlarıyla üç kat daha fazla soruya cevap verirken aynı emisyon seviyelerine ulaşıyor.

Dr. Dauner, "Kullanıcılar, yapay zekadan yalın cevaplar vermesini isteyerek veya yüksek kapasiteli modellerin kullanımını, gerçekten bu gücü gerektiren görevlerle sınırlayarak emisyonları önemli ölçüde azaltabilir" diyor.

Independent Türkçe