Bilim insanları uzun yaşam genini farklı bir türe başarıyla aktardı

Genetiği değiştirilmiş farelerde daha az inflamasyon ve daha sağlıklı bağırsaklar görüldü

(Rochester Üniversitesi)
(Rochester Üniversitesi)
TT

Bilim insanları uzun yaşam genini farklı bir türe başarıyla aktardı

(Rochester Üniversitesi)
(Rochester Üniversitesi)

Bilim insanları uzun ömürle bağlantılı bir geni çıplak kör farelerden, farelere başarıyla aktardı. Bu gelişme, farelerin sağlığının iyileşmesini ve yaşam süresinin uzamasını sağladı.

Araştırmacılar uzun ömürleri ve yaşa bağlı hastalıklara karşı olağanüstü dirençleri nedeniyle uzun süredir çıplak kör fareler üzerinde çalışıyor.

Yakın zamanda Nature adlı bilimsel dergide yayımlanan yeni çalışmada bu kör farelerdeki gelişmiş hücresel onarımdan sorumlu spesifik bir genin farelere aktarılmasıyla ortalama yaşam süresinde yaklaşık yüzde 5'lik bir artış ve genel sağlık durumunda iyileşme sağlandı.

Aralarında ABD'deki Rochester Üniversitesi'nden isimlerin de bulunduğu bilim insanları bulguların, yaşlanmanın sırlarını aydınlatma ve insan ömrünü uzatmada heyecan verici olanaklara kapı açtığını söylüyor.

Çalışmanın ortak yazarı Vera Gorbunova şöyle diyor: 

Çalışmamız uzun ömürlü memeli türlerinde evrimleşen ve uzun süre yaşamalarını sağlayan benzersiz mekanizmaların, diğer memelilerin yaşam sürelerini iyileştirmek için onlara aktarılabileceğine dair bir kavram ispatı sunuyor.

Bilim insanları çıplak kör farelerin kansere karşı olağandışı direncinden sorumlu bir molekül olan yüksek molekül ağırlıklı hyalüronik asit (HMW-HA) üretimini sağlayan geni farelere başarıyla yerleştirdi.

Önceki çalışmalar kör farelerinin vücudunda fareler ve insanlara kıyasla yaklaşık 10 kat daha fazla HMW-HA bulunduğunu ve genin ürettiği molekül bu farelerden çıkarıldığında hücrelerinin tümör üretmeye daha yatkın olduğunu gösteriyor.

Yeni araştırmadaysa bilim insanları farelerin genetiğini değiştirerek HMW-HA üreten proteinin yapımından sorumlu olan hyalüronan sentaz 2 geninin çıplak kör fare versiyonunu üretmelerini sağladı.

Bilim insanları genin çıplak kör fare versiyonuna sahip farelerin hem spontan tümörlere hem de kimyasal yolla oluşan cilt kanserine karşı daha iyi korunduğunun tespit edildiğini söylüyor.

Araştırmacılar genetiği değiştirilmiş farelerin genel sağlık durumunun da iyileştiğini ve normal farelere kıyasla daha uzun yaşadıklarını ifade ediyor.

Çalışmada bu farelerin vücutlarının farklı bölgelerinde daha az inflamasyon görüldüğü (daha yavaş yaşlanmanın göstergesi) ve bağırsaklarının daha sağlıklı olduğu da belirtildi.

Araştırmacılara göre yeni bulgular insanların yaşam süresini uzatma ve inflamasyonu azaltmada yeni olasılıklara kapı açabilir.

Çalışmanın diğer yazarı Andrei Seluanov, "Hyalüronan bozulmasını yavaşlatan molekülleri halihazırda belirledik ve bunları klinik öncesi deneylerde test ediyoruz" diyor.

Dr. Seluanov şöyle belirtiyor: 

Bulgularımızın uzun ömürlü bir türün uzun süre yaşamasını sağlayan adaptasyonların, insanların uzun ömürlü olmasına ve sağlığına fayda sağlayacak şekilde nasıl uyarlanabileceğinin ilk (ama son değil) örneğini sunacağını umuyoruz.

Independent Türkçe 



Yapay zekaya yöneltilince çevreye en çok zarar veren sorular belirlendi

Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)
Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)
TT

Yapay zekaya yöneltilince çevreye en çok zarar veren sorular belirlendi

Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)
Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)

Yeni bir araştırmaya göre OpenAI'ın ChatGPT'si gibi yapay zeka sohbet botlarının mantıklı düşünmesini ve akıl yürütmesini gerektiren sorgular, diğer soru türlerine göre daha fazla karbon salımına yol açıyor.

ChatGPT gibi geniş dil modellerine (GDM) yazılan her sorgu enerji gerektiriyor ve karbondioksit salımına yol açıyor. Almanya'daki Münih Uygulamalı Bilimler Üniversitesi'nden araştırmacılar bu emisyon seviyelerinin sohbet botuna, kullanıcıya ve konuya bağlı olarak değiştiğini söylüyor.

Hakemli dergi Frontiers'ta yayımlanan araştırma, 14 yapay zeka modelini karşılaştırarak karmaşık akıl yürütme gerektiren cevapların, basit cevaplara göre daha fazla karbon salımı yaptığını ortaya koydu.

Soyut cebir veya felsefe gibi uzun uzun muhakeme gerektiren sorgular, lise tarih dersi gibi daha dolambaçsız konulara göre 6 kat daha fazla emisyon üretiyor.

Araştırmacılar yapay zeka sohbet botlarını sık kullananların, karbon emisyonlarını sınırlamak için sordukları soruların türünü ayarlamasını öneriyor.

Çalışma, farklı konularda bin standart soru üzerinden 14 GDM'yi değerlendirerek karbon salımlarını karşılaştırdı.

Çalışmanın yazarı Maximilian Dauner, "Eğitimli GDM'lere sorulan soruların çevresel etkisi, bunların muhakeme yaklaşımına büyük ölçüde bağlı ve doğrudan akıl yürütme süreçleri, enerji tüketimini ve karbon salımlarını önemli ölçüde artırıyor" diyor.

Akıl yürütme özelliğine sahip modellerin, yalın yanıt veren modellere kıyasla 50 kata kadar daha fazla karbondioksit salımına yol açtığını gördük.

Bir kullanıcı yapay zeka sohbet botuna soru sorduğunda, sorgudaki kelimeler veya kelime parçaları bir dizi sayıya dönüştürülerek model tarafından işleniyor. Bu dönüştürme ve yapay zekanın diğer hesaplama süreçleri karbon salımlarına neden oluyor.

Çalışma muhakeme becerisine sahip modellerin soru başına ortalama 543,5 jeton (token) oluştururken, yalın modellerin sadece 40 jeton gerektirdiğini belirtiyor.

Makalede "Daha yüksek jeton ayak izi, her zaman daha yüksek CO2 emisyonu anlamına gelir" ifadeleri kullanılıyor.

Örneğin yaklaşık yüze 85 doğruluk oranına ulaşan Cogito, en isabetli modellerden biri. Yalın cevaplar veren benzer boyutlardaki modellere göre üç kat daha fazla karbon emisyonu üretiyor.

Dr. Dauner, "Şu anda GDM teknolojilerinin doğasında, doğruluk ve sürdürülebilirlik arasında bir taviz verme ilişkisi görüyoruz" diyor. 

Emisyonları 500 gram karbondioksit eşdeğerinin altında tutan modellerin hiçbiri, bin soruyu doğru cevaplamada yüzde 80'in üzerinde doğruluk oranına ulaşamadı.

Karbondioksit eşdeğeri, çeşitli sera gazlarının iklim değişikliği üzerindeki etkisini ölçmek için kullanılan bir birim.

Araştırmacılar yeni bulguların, insanların yapay zeka kullanımı hakkında daha bilinçli kararlar almasını sağlayacağını umuyor.

Araştırmacılar bir örnek vererek DeepSeek R1 sohbet botundan 600 bin soruyu yanıtlamasını isteyen sorguların, Londra'dan New York'a gidiş-dönüş uçuşuna eşdeğer karbon emisyonu yaratabileceğini söylüyor.

Buna karşılık Alibaba Cloud'ın Qwen 2.5'i, benzer doğruluk oranlarıyla üç kat daha fazla soruya cevap verirken aynı emisyon seviyelerine ulaşıyor.

Dr. Dauner, "Kullanıcılar, yapay zekadan yalın cevaplar vermesini isteyerek veya yüksek kapasiteli modellerin kullanımını, gerçekten bu gücü gerektiren görevlerle sınırlayarak emisyonları önemli ölçüde azaltabilir" diyor.

Independent Türkçe