Washington merkezli, 60 yıllık düşünce kuruluşu Politika Araştırmaları Enstitüsü'nün desteklediği Inequality.org'un verilerine göre dünyanın en zengin yüzde 1'lik kesimi, küresel servetin yüzde 44'ünü elinde tutuyor.
Küresel yoksulluğa karşı 1942'den bu yana mücadele veren Oxfam da benzer şekilde dünyanın en zengin yüzde 1'lik kesiminin, 6,9 milyar insanının toplam servetinin iki katından fazlasına sahip olduğunu söylemişti.
Oxfam'ın verilerine göre insanlığın neredeyse yarısı, günde 5,50 doların altında geçinmeye çalışıyor.
Bu uçurum ne zaman bu denli hızla açılmaya başladı, küreselleşme bunu ne kadar tetikledi, fatura Batı'ya mı kesilmeli Doğu'ya mı yılların bitmeyen tartışma konusu.
Aşikar olan bir şey varsa o da alt gelir grubundakilerin bu uçuruma karşı susmadığı, uçurumun tepesindekilere sesini ulaştırmak konusunda her yolu denediği.
Bir siyahın öldürülmesiyle başlayıp tüm dünyaya yayılan "Black Lives Matter" fırtınasından, yoksulluk karşıtı eylemlerin büyük bölümünün işçi mahallelerinde çıktığı Tunus'a kadar görmek mümkün bu çabayı.
Varlıklı ile orta ve alt sınıfın çatışmasının son arenası küresel finansın kalbinin attığı Wall Street oldu.
Güçlü yatırımcıların "buraya para yatıran enayidir" dediği şirket GameStop'un hisselerinin, küçük ve sıradan yatırımcılar tarafından "sen misin enayi diyen" diyerek alınmaya başlamasıyla GameStop'un hisseleri 2021'nin başından bu yana yüzde 1914 yükseldi.
Twitter'da #gamestop, #robinhood hashtagleriyle çok fazla konuşulan bu eşine az rastlanan olayın aktörlerini başlık başlık tanıyalım:
1. GameStop nedir?
1984 yılında Teksas'ın Dallas kentinde "Babbage's" adıyla kurulan bir yazılım perakendesi şirketiydi GameStop.
Software Etc.'yi satın alarak büyüyen şirket, 1999'da ABD'nin en büyük kitap perakendecisi Barnes & Noble'a satıldı. Daha sonra ise oyun üreticisi Funco Inc. ile birleşti.
Funco Inc. adının GameStop olarak değişmesiyle asıl hikayesi başlayan şirket, 2002'de "GME" koduyla New York borsasında halka arz edildi.
10 ülkede 5 binden fazla dükkânda (en az 4 bini ABD ve Kanada'da) bilgisayar oyunu satan GameStop için işlerin ters gitmesi ise pandemi ile başlamadı.
Bilgisayar oyunlarının da artık dükkânlardan değil internetten satın alınmasıyla GameStop zor bir döneme girdi.
2019'un üçüncü çeyreğinde 415,3 milyon dolarlık satış kaybı yaşayan GameStop, yatırımcılara yaptığı açıklamada yıl sonuna kadar 200'e yakın mağazayı kapatacaklarını söylemişti.
2020 başında ise Noel ve yılbaşını içeren tatil sezonunda bile toplam satışların yüzde 25 gerilediği açıklandı. Şirketin hisseleri 17 yılın en düşük seviyesi 4 dolar 49 senti gördü. Nisan 2020'de bu değer, 2,80 dolara kadar çekildi.
Haziran 2020'de borçlarının yüzde 50 ila 75'ini 2023 tarihli bonolarla takas eden şirket, bir süre nefes alsa da GameStop hakkındaki "iflas ediyor" açıklamaları hiç kesilmedi.
2. Büyük yatırımcılar kimdi ve GameStop ile dertleri neydi?
GameStop hisselerindeki bu eşi görülmemiş hareketlilik 11 Ocak 2021'de başladı.
Değerli kağıt piyasasının büyük oyuncuları, yatırım fonu yöneten şirketlerin "enayi yatırımı" denilen GameStop hisselerini shortlamaya başladı.
Finans dünyasının kullanmaya bayıldığı terimlerden biri olan "shortlamak", bir hissenin değerinin düşeceği beklentisine girildiğinde uygulanıyor. Yatırımcı, elinde olmayan bir finansal varlığı, aracı kurumlar gibi başka bir partiden ödünç alıyor ve satıyor. Beklediği gibi hisse senedinin değer kaybetmesi durumunda daha düşük fiyattan ikinci kez satın alıp, yerine koyuyor. Aradaki farkı da kâr diye yazıyor.
Dünyanın en zengin iki kişisinden biri, Tesla ve SpaceX'in sahibi Elon Musk, 28 Ocak'ta Twitter hesabından yaptığı paylaşımda "shortlamayı" şu şekilde eleştirmişti: Sahip olmadığınız evleri satamazsınız, sahip olmadığınız otomobilleri satamazsınız ama sahip olmadığınız hisse senedini satabilirsiniz öyle mi? "Shortlamak" bir dolandırıcılık.
3. GameStop hisseleri 23 günde 17 dolardan 347 dolara nasıl çıktı?
Meydanı piyasanın köpekbalıklarına bırakmak istemeyen küçük yatırımcıların birleştiği yer ise ABD'nin bir nevi Ekşisözlük'ü olan Reddit oldu.
Reddit'te yatırım tavsiyelerinin konuşulduğu "WallStreetBets" adlı forumda buluşan bu kişiler, küçük miktardaki paralarını bir miktar artırmak isteyen insanlardı.
The New York Times, "‘Enayi Parası' GameStop'ta ve Wall Street'i Kendi Oyunuyla Yeniyor" başlıklı makalesinde bu yatırımcıları şöyle açıklıyordu:
Valparaiso, Indiana'da yaşayan bir emlakçı, Bronx'ta yaşayan bir aşçı, Kaliforniyalı bir papaz ve eşi, Milwaukee'nin banliyölerinde yaşayan bir lise öğrencisi…
Onlar, Wall Street'in en sofistike yatırımcılarına karşı kolektif şekilde pozisyon alan milyonlarca amatör yatırımcılardan bazıları. Ve en azından şimdilik, kazanıyorlar.
Hırs ve sıkılganlığın tetiklemesiyle, son derece neşeli bir şekilde Wall Street'e dersini verme konusunda kararlılar. Sosyal medyada yayılan 'Çok hızlı şekilde zengin ol' fikriyle doldurulan bu yatırımcıların birçok şirkete yatırım yapmaya başlamasıyla şirketlerin hisseleri stratosfer seviyesine çıktı.
The New York Times'ın bahsettiği "birçok şirket", GameStop dışında da şirketler olduğu anlamına geliyor.
WallStreetBets altında örgütlenen Reddit kullanıcıları, pandemiden ağır darbe alan dünyanın en büyük sinema zincirlerinden AMC'den, bir dönemin yıldızı olsa da akıllı telefon pazarında geride kalan BlackBerry ve Nokia'dan da hisse aldı.
4 Ocak 2021'de 17 dolar 25 sentten işlem gören GameStop hisseleri yüzde 1914 artışla 27 Ocak'ta 347 dolar 51 sent oldu. 28 Ocak'ta ise 193 dolara kadar geriledi.
Aynı sürede AMC hisseleri yüzde 895 artışlar 19,90 dolar oldu. Artış, BlackBerry için yüzde 281, Nokia için yüzde 40 oldu.
Elon Musk'ın Twitter hesabından WallStreetBets'in linkini paylaşarak "Gamestonk" yazması ise zaten alevlenen ortama dökülen son benzin oldu. "Stonk", internet argosunda "hisse senedi" yerine kullanılan bir kelime.
Ve elbette ki küresel pazar boş durmadı, bir krizi daha fırsata çevirdi ve Gamestonk tişörtleri raflardaki yerini aldı.
4. "Occupy Wall Street'in asla yapamadığını yapabildiler"
Reddit'in CEO'su Steve Huffman, perşembe günü Bloomberg Televizyonu'nda yaptığı açıklamada "Reddit'in iyi birer vatandaşı olmak için elinden geleni yapan topluluklarımızla birlikte bizde elimizden gelenin en iyisini yapmaya çalışıyoruz" dedi.
WallStreetBets forumunun GameStop hisseleri üzerindeki etkileri için "Wall Street ve diğer herkes arasındaki kültür savaşı" değerlendirmesinde bulunan Huffman, forum kullanıcılarına "aptal" diyenlere de şu yanıtı verdi:
Bence forumdaki tartışmaları okumaya daha fazla zaman ayrımalılar. Bence büyüleyici bir zekayı maskeleyen ‘aptal cakası'.
Forumun kurucularından Alexis Ohanian ise "Forumun GameStop hisselerindeki beklenmedik etkisi piyasalara, büyük finansal şirketlerin uzun süredir elinde tuttuğu gücün küçük yatırımcılar tarafından alınmaya başladığını gösterdi" ifadelerini kullandı.
WallStreetBets'i kuran ancak forumla artık bağlantısı olmayan Jaime Rogozinski ise AFP'ye yaptığı açıklamada küçük yatırımcıların, gücü, kalabalıklardan ustalıkla almaları karşısında büyülendiğini söyleyerek "Occupy Wall Street'in asla yapamadığını yapabildiler" dedi.
Eylül 2011'de Wall Street'te, Kanadalı aktivist grup Adbusters tarafından başlatılan Occupy Wall Street (Wall Street'i İşgal Et) eylemleri, sosyal eşitsizliği ve şirketlerin ABD yönetimi üzerindeki nüfuzunu protesto ediyordu.
Mexico City'de eşi ve üç yaşındaki ikizleriyle yaşayan ve hekimlik yapan 39 yaşındaki Rogozinski, 2012'de kurduğu WallStreetBets'in yaptıkları hakkında The Wall Street Journal'a verdiği röportajda ise "Kötü adamın merdivenlerden yavaşça çıktığını izlediğin korku filmlerinden biri gibi. Gerçek zamanlı olarak tren kazasının olduğunu da görüyorsun" ifadelerini kullandı.
"Responsible-Height77" takma adıyla WallStreetBets üzerinden AFP'ye konuşan bir kişi, "Sürekli olarak dünyanın yüzde 1'lik kesiminin yılda trilyonlarca dolar kazandığını görüyoruz. Hatta pandemide bile… Buna karşılık milyonlarca Amerikalı işsizlik maaşına başvurmak zorunda kaldı. Bence artık kitlelerin diyecek bir sözü olduğunu ve bizim diyeceklerimizin de önemli olduğunu gösterme zamanı" değerlendirmesini yaptı.
5. GameStop'un kazananları kim oldu?
GameStop'un Nisan 2019'da göreve gelen CEO'su George Sherman ile başlayalım.
Daha önce uluslararası elektronik eşya perakende zinciri Best Buy'ın başkan yardımcılığını, Amerikan çok uluslu telekomünikasyon şirketi Verizon'un CEO'luğunu yapan Sherman'ın 2,3 milyon adet GameStop hissesinin değeri 28 Ocak'ta 7 milyon dolardan 745 milyon dolara çıktı. Ki bu değer, Sherman'ın göreve geldiği tarihte 23 milyon dolardı ancak şirketin kayıplarıyla gerilemişti.
2010-2019 yılları arasında GameStop'un CFO'luğunu yapan Robet Lloyd, hâlâ şirketin 543 bin adet hissesinin sahibi. Önceden değeri 1,6 milyon dolar olan bu hisseler ise şimdi 173 milyon dolar.
2011'den bu yana evcil hayvan gıdası pazarlayan Chewy'nin kurucusu ve eski CEO'su Ryan Cohen, Ağustos 2020'de GameStop'un yüzde 10'unu satın almıştı.
Kasım 2020'de şirketin yönetim kuruluna gönderdiği mektupta "GameStop, satış stratejisini fiziki mağazalardan e-ticarete doğru çevirmeli. Ancak bu şekilde bilgisayar oyunlarının Amazon'u olur" diyen Cohen, aralıkta payını yüzde 13'e yükseltmişti.
GameStop kamikazesiyle Cohen'in 75 milyonluk yatırımı, 1,3 milyar dolara kadar çıktı. Cohen'in son iki haftada saatte kazandığı para, 3 milyon dolara ulaştı.
Credit Acceptance Coorporation'ın eski CEO'su, 76 yaşındaki yatırımcı Donald Foss'un şubatta aldığı yüzde 5'lik GameStop hissesi ise 12 milyon dolardan yarım milyar dolara çıktı.
2008 küresel krizini tetikleyen emlak balonunun patlayacağını önceden tahmin eden, ona göre yatırım yaparak krizin önemli kazananlarından olan Michael Burry'nin, başında olduğu varlık yönetimi şirketi Scion Asset Management aracılığıyla sahip olduğu GameStop hissesinin değeri 250 milyon doların üzerinde. Hatta bu miktar daha fazla olabilirdi ancak Burry, geçen yıl GameStop hisselerinin yüzde 38'ini satmıştı.
2015 yapımı "The Big Short" filminde Christian Bale tarafından canlandırılan Burry, dört aydan az bir sürede yüzde 1500 oranında kazandı.
Burry, salı günü paylaştığı ancak daha sonra silinen bir tweette, GameStop'taki alım-satımlar için "Olağan dışı, çılgınca ve tehlikeli. Yasal ve düzenleyici sonuçları olmalı" demişti.
Zengin-fakir arasındaki GameStop savaşının kazananları arasında enteresan isimler de var.
Gerçek adını açıklamayan, sosyal medyada Roaring Kitty olarak bilinen ve 2015'ten bu yana finansal yatırım bilgileri paylaşan Youtuber, 50 bin GameStop hissesi için 56 bin dolar ödedi.
Youtube'daki abone sayısı, bir günde 57 binden 98 bine çıkan Roaring Kitty'nin GameStop hisselerinin değeri ise 16 milyon dolara yükseldi.
6. GameStop'un kaybedenleri kim?
Finansal teknoloji ve veri şirketi S3 Partners'ın verilerine göre GameStop'un kaybedeceğine ilişkin kısa pozisyon alanlar, geçen yıla göre 5 milyar dolardan fazla kaybettiler. Buna, pazartesi günkü 917 milyon dolarlık ve cuma günkü 1,6 milyon dolarlık kayıp da dahil.
New York merkezli varlık fonu yönetim şirketi Melvin Capital Management, GameStop olayından sonra basında kayıplarıyla en fazla yer alan şirket oldu.
Şirketin sözcüsü 28 Ocak'ta yaptığı açıklamada "Melvin Capital portföyünü yeniden düzenledi. GME'deki (GameStop) pozisyonumuzu kapattık" ifadelerine yer verdi. Sözcü ayrıca Melvin Capital'in iflas ettiği yönündeki açıklamaları yalanladı.
Reuters'a konuşan kaynaklar, Melvin Capital'in ocak ayının ilk üç haftasında yüzde 30 gelir kaybettiğini söyledi.
Amerikan çokuluslu hedge fon ve finansal hizmetler şirketi Citadel ve 1992'den bu yana faaliyet gösteren hedge fon kuruluşu Point72, Melvin Capital'in finansmanını desteklemek için 3 milyar dolara yakın para transferi yaptı.
Yıllardır müşterileriyle online finans raporları paylaşan Citron Research'ten 29 Ocak'ta yapılan açıklamada GameStop ile ilgili kısa pozisyonların durdurulduğu belirtildi.
20 yıldır "açığa satış" konusunda rapor yayınlayan Citron Research, bu konudaki faaliyetlerine son vereceğini ve uzun pozisyonlara yönelik raporlara odaklanacaklarını duyurdu.
Şirketin kurucusu Andrew Left, bir YouTube videosu ile yaptığı açıklamada "20 yıl önce Citron'u bireysel yatırımcıları, Wall Street'e, yolsuzluklara, hisse senedi promosyonlarına karşı korumak için kurdum. Başladığımız noktada Citron'un düzene karşı olması gerekiyordu ancak açıkçası biz düzenin kendisi olduk" dedi.
7. Robinhood nedir?
Hayır zenginden alıp fakire veren masal kahramanı değil, bir finans uygulaması.
Reddit komünitesinin Wall Street'e öfkesi, komisyonsuz alım-satım hizmeti sunan Robinhood adlı uygulamanın GameStop işlemlerini durdurmasıyla daha da büyüdü.
Robinhood, insanların küçük miktarlarda da yatırım yapabildiği, yatırımcılardan komisyon alınmadığı ve toplanan sermayeyi finansal kuruluşlara yönlendirerek kazanç elde eden bir platform.
"Robinhood'da finansal sistemin herkes için çalışıyor şekilde inşa edilmesine inanıyoruz" sloganıyla 2013'te kurulan Robinhood, Mayıs 2020'de 280 milyon dolarlık finansman toplamıştı.
Ağustos 2020'de değeri 10,2 milyar dolara çıkan şirketin 13 milyon kullanıcısının arasında Reddit üyeleri de var. O nedenle Robinhood'un GameStop işlemlerini durdurması büyük yankı uyandırdı.
ABD Demokrat Parti Temsilciler Meclisi Üyesi Alexandria Ocasio-Cortez, Twitter'dan yaptığı paylaşımda Robinhood'un bu hamlesi için "kabul edilemez" dedi ve ekledi: Hedge fonlar uygun gördüğü her hissede işlem yaparken Robinhood'un bireysel yatırımcıların hisse senedi almasını engellemesi hakkında daha çok şey öğrenmeliyiz. Finansal Hizmetler Komitesi'nin bir üyesi olarak, Robinhood'un sorgulanmasını destekleyeceğim.
Soruşturmanın Robinhood'la sınırlı kalmaması gerektiğini söyleyen Ocasio-Cortez, "Bu ciddi bir mesele. Komite müfettişleri, hisse senedi alımını donduran her servisi denetlemeli. Özellikle satışlara izin verip, alımları durduranları" dedi.
GameStop, AMC, Nokia ve Blackberry'nin yanı sıra Amerikan Hava Yolları, Bed Bath & Beyond, Castor Maritime, Express Inc, Koss Corporation, Naked Bradn Group, Sundial Growers, şekerleme üreticisi Tootsie Roll Industries ve Trivago şirketlerinin işlemlerini de durduran Robinhood, internet sitesinden yayınladığı bir yazıda kararın gerekçesini şöyle açıkladı:
"Robinhood'daki görevimiz finansı herkes için demokratik hâle getirmek. Her tür sosyal çevreden gelen insanlara yardım ettiğimiz, finansal geleceklerine şekil verdiğimiz ve uzun vadeli yatırım yapılan bir platform oluşturduğumuz için gururluyuz.
Kayda değer bir hareketliliğin olduğu durumda, müşterilerimizi bilgilendirmek son derece önemli. "İnsanların, sunduğumuz yüzlerce finansal kaynaktan yararlanmaları ve kendilerini yetiştirmeleri için Robinhood Learn (Öğren)"ü yeniledit ve genişlettik. Buna volatil bir piyasanın nasıl anlamlandırılacağı da dahil. 2020'de 3,2 milyon kişi Robinhood Learn'deki makalelerimize ulaştı.
Müşterilerimizin mevcut belirsizliği anlamalarına yardım edeceğiz. Piyasaya ilk kez giren birçok kişiye yardım etmiş olmaktan dolayı onur duyuyoruz. Kendilerine uzun dönem finansal geleceklerinde yardımcı olacak araç ve kaynaklara sahip, yeni ve tecrübeli yatırımcıları sağlamakta kararlıyız."
Robinhood daha sonrasında gelen tepkiler üzerine GameStop ve diğer volatil hisse senetlerinin sınırlı olarak satın alınmasına izin vereceklerini açıkladı. Haftalık bazda GameStop yüzde 420, Koss yüzde 1800 ve AMC yüzde 280 yukarıda.
8. Düzenleyici kuruluşlar ne dedi?
Amerika Birleşik Devletleri Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC), 29 Ocak'ta yaptığı açıklamada "Yatırımcıları korumak için GameStop ve AMC Entertainment hisseleri gibi meteorik yükselişleri tetikleyen işlem volatilitesini inceliyoruz" ifadelerine yer verdi.
ABD'nin en büyük finansal regülatöründen yapılan açıklamada "Bireysel yatırımcıları koruyacağız ve yatırımcılara zarar veren ya da bazı menkul kıymetlerde işlem yapmalarını haksız yere engelleyen aracıları inceleyeceğiz" denildi.
Açıklamada ayrıca "Federal menkul kıymetler yasalarıyla yasaklanan bazı manipülatif ya da kötü amaçlı işlem aktivitlerinden bireysel yatırımcıları koruyacağız" ifadelerine de yer verildi.
Diğer düzenleyici ortaklarla beraber çalışacaklarını söyleyen SEC, "Hem hükümet kanadıyla, hem Finans Endüstrisi Düzenleme Kurumu'yla, hem de özdenetim kuruluna sahip organizasyonlarla potansiyel yanlışları takip etmek için ortaklık yapacağız" açıklamasını yaptı.
CNBC'ye konuşan Demokrat Senatör Elizabeth Watten, SEC'in aksiyon almakta başarısız olduğunu söyleyerek "SEC'in piyasa manipülasyonu konusunda açık kuralları ve bu kuralları uygulamak için dayanıklılığı olmalı. Sağlıklı bir hisse senedi piyasası için devriye bir polise ihtiyaç var ve bu SEC olmalı. Öne çıkıp, görevlerini yapmalılar" dedi.
Independent Türkçe
