Siyasi meselelerin engellediği hayati öneme sahip dosya: Libya’nın yeniden inşası

Bazıları, Libya’nın yeniden inşası için halk tarafından seçilmiş bir hükümetin kurulması ve güvenliğin yeniden sağlanması gerektiğini düşünüyor

Bingazi’de ‘terörist gruplarla’ yaşanan çatışmalar sırasında zarar gören binaların bir bölümü (Reuters – Arşiv)

Libya’daki siyasi krizler, Birleşmiş Milletler’in (BM) ülkedeki siyasi taraflarla cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerinin yapılması için yeni bir tarih belirlemeye yönelik istişareleri karşısında Libya’nın yeniden inşası dosyasını tartışmaya başlama şansını azalttı. Ancak Libya Devlet Yüksek Konseyi (DYK) Üyesi Ahmed en-Naki’nin Başbakan Abdulhamid ed-Dibeybe liderliğindeki Ulusal Birlik Hükümeti’nin (UBH) seçimler yapılana kadar herhangi bir engel olmaksızın görevlerini yerine getirmesine izin verilmesi halinde bu durumun tamamen değişebileceğini söyledi.
Şarku’l Avsat’a açıklamalarda bulunan Naki, başta Temsilciler Meclisi (TM) ve DYK olmak üzere çeşitli taraflar arasında ülkede seçimlerin düzenlenmesi için gerekli anayasal zeminin bulunması konusunda bir uzlaşıya varılmasına ilişkin istişarelerin sürdüğünü ve bu istişarelerin yaklaşık altı ay veya daha uzun bir süre devam edebileceğini kaydetti.
Naki, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Elbette seçimler nedeniyle yeniden inşa gibi bazı hayati öneme sahip konular gözden kaçabilir. Bu, 2011 yılından bu yana Libya'da yaşanan silahlı çatışmalar sonucunda evlerinin yıkılması yüzünden ülke içinde yerinden edilmiş durumda olan Libyalıların çoğunluğu için özel önceliği olan bir dosyadır. Eğer hükümete çalışamaya devam ederse şu an var olan siyasi gerilimler nedeniyle aksayan Mısır gibi bazı komşu ülkelerle yeniden yapılanma ve kalkınma projeleri için imzalanan sözleşmelerin bazılarını uygulamaya başlayabilir.”
Naki, yeniden inşa sürecine getirdikleri zorluklar bakımından ülke genelindeki silahlı grupların ya birleştirilmeleri ya da lağvedilmeleri gibi güvenlik konusunda yaşanan mevcut kaosu ortadan kaldırmaya yönelik çeşitli planların hazırlandığını ve yakında uygulanacağını belirtti. Naki’ye göre yatırımcıların ve yabancı işçilerin ülkeye gelmeyi ve yeniden yapılanma sürecine katılmayı reddetmesinin ana nedeni de bu güvenlik kaosu.
Libya'da, son yıllarda, özellikle bazı komşu ülkelerden gelen yabancı işçilerin, silahlı gruplar tarafından ailelerinden fidye istemek için kaçırılması olayları meydana geldi.
TM Fizan Parlamento Bloğu Başkanı Milletvekili Mehdi el-Ağver, yakın bir gelecekte yeniden yapılanma dosyasının ciddi bir şekilde ele alınmasını beklemediğini söyledi. Ağver, dosyanın, elektrik gibi ‘hayati öneme sahip alanlarda acil ihtiyaçları karşılayan projeler’ olarak tanımlanabilecek projelerle sınırlı kalacağını düşündüğünü belirtti.
Şarku’l Avsat’a konuşan Ağver, ülkenin yeniden inşası dosyasının, yatırımla ilgili yasaların gözden geçirilmesi ve güncellenmesinin yanı sıra ülkede siyasi ve güvenlik alanlarında istikrarın sağlanmasını gerektirdiğini söyledi. Ağver, bazı çevrelerin, Ulusal Birlik Hükümeti’nin (UBH) siyaset sahnesine odaklandığı ve bu dosyayla ilgilenmediği yönündeki iddialarını da reddetti.
UBH’nin geçici bir hükümet olarak görev süresinin kısa olması nedeniyle yeniden yapılanma üzerinde çalışması gerekmediğini belirten Ağver, ülkenin yeniden inşasının uzun ve orta vadeli planlar gerektirdiğinin altını çizdi.
Ağver, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Dosyanın, siyasi kazanımları elde etme umuduyla yeniden inşa sürecini belirli ülkelerin onayını almak için kullanan bir hükümete değil, konuyu ülke için birinci öncelik olarak gören iradesi güçlü bir hükümete ihtiyaç duyduğuna şüphe yok.”
Bingazi Şehri Yürütme Konseyi Başkanı Sakir Ebu Civari, Libya halkının çoğunluğu gibi, gerek silahlı çatışmalar sırasında zarar gören eski yerleşim bölgeleri için gerekse yeni yerleşim bölgeleri için olsun yeniden inşa dosyası geri plana itilip siyasete odaklanılmasından duyduğu endişeyi dile getirdi.
Siyaset sahnesindeki gelişmelerle ilgilenilirken daha önce de girişimlerde bulunulan yeniden inşa sürecinde önümüzdeki dönemde ilerlemeye yönelik bir ivmenin de olmasını umduğunu ifade eden Ebu Civari, herkesin, UBH’nin 2011 yılından bu yana askıya alınmış haldeki projeleri yeniden başlatmak amacıyla gerekli fonlara sahip olunduğu ve yabancı firmaların Libya’daki çalışmalarına başlamak için geri döneceği konusunda yaptığı açıklamayla sevindiğine işaret etti.
Bingazi’nin durumuna değinen Ebu Civari, şehrin, başta İtalya’nın mirasına ve mimari özelliklerine sahip eski mahallelerinde olmak üzere yüzde 25'inde halen büyük bir yıkım içinde olduğunu söyledi. Ebu Civari, terör örgütlerinin, 2017 yılının ortalarında su ve elektrik santralleri ile köprüler dahil olmak üzere altyapı ve hayati öneme sahip tesislere verdikleri zararlar yüzünden şehrin yeniden inşası ve kalkınma projelerinin maliyetlerinin yükseldiğini de sözlerine ekledi.
Hükümetin ekonomi kurmaylarının yeniden inşanın maliyeti konusundaki tahminleri, bir takım farklılıklar gösteriyor. Ekonomi İşlerinden Sorumlu Devlet Bakanı Selame İbrahim el-Guveyl, bu maliyetin yaklaşık 500 milyar dinar (yaklaşık 110 milyar dolar) olduğunu söylerken Ekonomi ve Ticaret Bakanı Muhammed el-Huveyc, yeniden inşanın toplam maliyetinin 200 milyar doları bulmasının beklendiğini belirtti.
Libya’da yeniden inşa sürecinin başlatılmasına en çok ihtiyaç duyan şehirlerle ilgili olarak eski Ulusal Mutabakat Hükümeti’nin (UMH) Göç ve Mültecilerden Sorumlu Devlet Bakanı Yusuf Ebu Bekir Celale, bu şehirlerin Sirte, başkent Trablus'un güneyi, Mezrak, Ubari, Sebha ve Taverga gibi doğrudan silahlı çatışmalara sahne olan bölgeler olduklarını söylemişti. Söz konusu bölgelerde yaşayanların çoğu halen ülkenin batısı, doğusu ve güneyindeki çeşitli bölgelerde yerinden edilmiş durumdalar. Terör örgütlerine karşı yapılan operasyonlara sahne olan Bingazi de yeniden inşaya ihtiyaç duyan Libya şehirlerinden biri.