Libya Başbakanı Dibeybe’yi görevinden alma çabaları başarılı olur mu?

Bazı taraflar Dibeybe’nin siyasi rakiplerinin başbakanlığa aday gösterilmesi çağrısı yaparken, bazı çevreler ise ülkenin batısındaki silahlı grupların varlığı nedeniyle Dibeybe’nin görevde kalmaya devam edeceği görüşünde.

Abdülhamid Dibeybe (Reuters)
Abdülhamid Dibeybe (Reuters)
TT

Libya Başbakanı Dibeybe’yi görevinden alma çabaları başarılı olur mu?

Abdülhamid Dibeybe (Reuters)
Abdülhamid Dibeybe (Reuters)

Libya’da bazı siyasi ve parlamento çevreleri, 2021’in sonlarında yapılması kararlaştırılan seçimleri düzenlemekte başarısız olmakla suçladıkları Ulusal Birlik Hükümeti (UBH) Başbakanı Abdülhamid Dibeybe’yi görevden almak için zamanla yarışıyor. Dibeybe’yi görevden alma hareketliliği, Temsilciler Meclisi Başkanı Akile Salih’in “Bu hükümetin meşruiyeti sona erdi ve yerine alternatif bulunmalı” diyerek, yeni isimlerin aday olması çağrısında bulunmasının ardından başladı.
Yerel medyada geçtiğimiz günlerde cumhurbaşkanlığı yarışı için ülkenin batısından Dibeybe’ye rakip olan bazı isimler dolaşıma koyuldu. Rakip adaylar arasında 21 Aralık’ta Bingazi’nin ev sahipliği yaptığı toplantıya katılan isimlerden Eski İçişleri Bakanı Fethi Başağa, Başkanlık Konseyi Başkanı Yardımcısı Ahmed Muaytik ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesi siyasi harekete dönüşen Libya İleri Araştırmalar Enstitüsü (İhya Libya) Başkanı Arif en-Nayed de bulunuyor.
Temsilciler Meclisi Üyesi Hasan ez-Zerka, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada, geçen ay Bingazi’de Libya Ulusal Ordusu (LUO) Komutanı Halife Hafter ile bir araya gelen cumhurbaşkanı adaylarının isimlerinin aynı zamanda Dibeybe’nin halefi olarak yeni hükümeti kuracak olan adaylar arasında da geçtiğini söyledi. Zerka bu meselenin yakında netleşeceğini belirtti. 
Libya Ulusal Eylem Grubu Başkanı Halid et-Tercüman, Bingazi’deki toplantıda ‘Dibeybe’nin görevden alınması ve Seyfülislam Kaddafi’nin cumhurbaşkanlığı yarışına adaylığın’ ana gündem maddesi olduğu yönündeki iddiaları daha önce yalanlamasına rağmen Temsilciler Meclisi Başkanı Salih’in “Ulusal Birlik Hükümeti’nin meşruiyeti sona erdi” sözüne destek verdi.
Tercüman, Şarku’l Avsat’a verdiği demeçte, “Halihazırda Bingazi’de toplanan isimler veya mecliste destekçileri de dahil olmak üzere Dibeybe hükümetinin gitmesini isteyen sesler birleşti. Bu durum, hükümete yönelik bir komplonun olduğu anlamına gelmez aksine herkesin hükümetin başarısızlığının ne kadar farkında olduğunu yansıtıyor. Dibeybe’nin cumhurbaşkanı adayı olma şansı, başbakanlıktan ayrılmasıyla azalmaz” dedi.
Tercüman, “Bingazi’deki toplantının amacı, Libya’nın üç bölgesini temsil eden adaylar arasında cumhurbaşkanlığı seçimi sonrası dönemin yönetimi üzerinde uzlaşmaktı. Bu toplantının hedefi, bazılarının söylediği gibi herhangi bir ismi görevden almak veya makam paylaşımı yapmak değildi” ifadelerini kullandı.
Temsilciler Meclisi’nin Eylül ayında Dibeybe hükümetinden güvenoyunu geri çekmesinin akabinde birçok silahlı grubun desteğine sahip olmasının yanı sıra ülkenin doğusundaki siyasi ve askeri güçlerle de iyi ilişkilerini koruyan Fethi Başağa’nın adı başbakanlık koltuğu için gündeme getirildi.
Libyalı kaynaklar birkaç gün önce bazı siyasi çevrelerin ülkenin doğu ve güneyindeki bileşenlerin de onay vermesi halinde Arif en-Nayed’in başbakan olması ve Ahmed Muaytik’in de ülkenin batı temsilcisi olarak bu hükümette yer alması önerisine sıcak yaklaştığını bildirdi.
Ancak gözlemciler diğer siyasi gruplar ile bazı silahlı yapıların Temsilciler Meclisi’nin Dibeybe’yi görevden alma hamlesini kabul etmeyeceği görüşünde. Dibeybe, Birleşmiş Milletler’in (BM) desteklediği barış süreciyle bu göreve getirildi.
Dibeybe hükümeti, biri doğuda diğeri batıda çatışan iki hükümetin yerine kuruldu. Bazı çevreler aynı durumun tekrarlanmasından endişeli.
Siyasi aktivist Ahmed Ebu Arkub, Bingazi’deki toplantıya katılan isimlere başbakanlık için güven duyulmasının, seçim sandıklarına gitmek için seçim kartlarını teslim alan iki buçuk milyon Libyalının iradesine saygı duyulması başta olmak üzere, bu toplantıda yapılan anlaşmaların hızlı bir şekilde uygulanmasına katkı sağlayabileceğini söyledi.
Arkub, Şarku’l Avsat’a yaptığı değerlendirmede şu ifadeleri kullandı:
“Ülkenin doğusundaki askeri ve siyasi liderlerle doğrudan uzlaşıya varmak için güvenlik konusunda tecrübe sahibi Başağa gibi bir ismin yeni hükümetin başkanlığını üstlenmesi, askeri kurumun birleştirilmesi dosyasıyla ilgili çalışmayı ve silahlı yapılarla ilgili meselede adil ve uygulanabilir planların yapılmasını hızlandırır. Tüm bu faktörler anayasal çerçeve üzerinde uzlaşı sağlanır sağlanmaz seçimlerin yapılması olasılığını artırıyor. Bingazi’deki toplantıya katılan cumhurbaşkanı adaylarının hepsi ve hatta aday olmayanlar bile Dibeybe hükümetinin görevden alınmasından kazançlı çıkacaklar. Çünkü Dibeybe hükümeti seçimleri baltalıyor ve dolayısıyla bu adayların cumhurbaşkanlığı koltuğuna ulaşma beklentilerini de baltalıyor.”
Temsilciler Meclisi Üyesi Ali et-Tikbali, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’nin Libya Özel Danışmanı Stephanie Williams’ın “Mevcut hükümetin geldiği yol haritası Haziran’a kadar uzanıyor ve şu anki öncelik yeni bir hükümet kurmak değil, seçimleri yapmaktır” sözlerine işaret ederek, Dibeybe hükümetini görevden alma çabalarının “çok şansı olmadığını” belirtti.
Dibeybe hükümetinin meşruiyetini BM’nin bu tutumuna dayandırdığına dikkat çeken Tikbali, Dibeybe hükümetinin gerekmesi halinde Libya’nın batısında güçleri bulunan ve ülkede yönetimi üstlenen tarafla işbirliği yapmayı tercih eden Türkiye’den de askeri destek alabileceğini ifade etti.



Irak'ta seçimlerin boykotu iktidar koalisyonunu karıştırdı

Bağdat'ta düzenlenen Koordinasyon Çerçevesi toplantısından (X)
Bağdat'ta düzenlenen Koordinasyon Çerçevesi toplantısından (X)
TT

Irak'ta seçimlerin boykotu iktidar koalisyonunu karıştırdı

Bağdat'ta düzenlenen Koordinasyon Çerçevesi toplantısından (X)
Bağdat'ta düzenlenen Koordinasyon Çerçevesi toplantısından (X)

Eski Başbakan Haydar el-İbadi Irak'ta ‘seçim sisteminin reforme edilmesi’ çağrısında bulunurken, Koordinasyon Çerçevesi’nin Mukteda es-Sadr'ın Kasım 2025'te yapılması planlanan seçimleri boykot etme kararına karşı tavır alması bekleniyor.

El-İbadi liderliğindeki Zafer Koalisyonu, seçim sisteminin ‘yolsuzluk’ suçu işleyen kişilerin seçime katılmasını engellemesi gerektiğini bildirdi. Koalisyon tarafından bugün yapılan basın açıklamasında, “Ülkenin karşı karşıya olduğu zorluklar, özellikle de bu tarihi anda, sistemin siyasi tabanını genişletmeyi, herkesi dahil etmeyi ve seçim sürecini yolsuzluğa bulaşmış kişilerden ve manipülatörlerden korumayı gerektiriyor” denildi.

Koalisyon, ‘herhangi bir devletin çöküşünün üstesinden gelmenin, halkın çıkarlarını ve devletin varlığını koruyarak iç siyasi ve sosyal birlikle başarılabileceğini’ vurguladı. Açıklamada, “Ulusal bir reform vizyonu temelinde aday olmamak, çıkarlar nedeniyle başkalarının seçimlere katılmasına izin vermemekten temelde farklıdır” ifadesi yer aldı.

Koordinasyon Çerçevesi’nin ana bileşenlerinden biri olan el-İbadi'nin koalisyonu, Sadr'ın benzer bir açıklama yapmasından bir gün sonra seçimleri boykot ettiğini duyurdu.

 Eski Irak Başbakanı Haydar el-İbadi (X)Eski Irak Başbakanı Haydar el-İbadi (X)

Koordinasyon Çerçevesi'nin pozisyonu

Koordinasyon Çerçevesi, Sadr ve el-İbadi'nin kararları ve bunların bir sonraki parlamentoda Şii temsiliyeti üzerindeki etkileri konusunda hemen bir görüş bildirmedi. Bilgi sahibi kaynaklar, “Sadr ve el-İbadi'nin kararlarını ele alma konusunda Şii meclisi içinde anlaşmazlıklar var” dedi.

Şarku’l Avsat'a konuşan kaynaklar şu ifadeleri kullandı: “Bedir Örgütü lideri Hadi el-Amiri ve Hikmet Hareketi lideri Ammar el-Hekim'in başını çektiği bazı Şii liderlerin durumu kontrol altına alma çabaları var. Yaşananlara uyum sağlamak için uzlaşmacı bir çözüm arayışının yanı sıra Sadr'a seçimlere katılması ve boykotu tersine çevirmesi için davette bulunma ve Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu'nu birkaç günlüğüne adaylık kapısını yeniden açmaya davet etme olasılığı da var… Koordinasyon Çerçevesi içinde farklı görüşler var, ancak Kanun Devleti Koalisyonu lideri Nuri el-Maliki'nin tutumunun Sadr'ı boykotu kırmaya ve seçimlere katılacağını açıklamaya davet etme eğiliminde olduğu dikkat çekiyor.”

Sadr, Kasım ayında yapılması planlanan parlamento seçimlerini boykot etme kararından dönmek için zorlu koşullar öne sürdü.

Sadr X platformundaki hesabı üzerinden yaptığı paylaşımda, “Yolsuzluk var olduğu sürece hiçbir seçime katılmayacağım. Doğruluk ancak kontrolsüz silahların teslim edilmesi, milislerin dağıtılması ve ordunun güçlendirilmesiyle tesis edilecektir” ifadelerini kullandı.

Yerel platformlarda, Sadr Hareketi liderleri ile aralarında Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani'nin de bulunduğu Şii liderler arasında seçimlere katılma amacıyla temaslar kurulduğuna dair sızıntılar dolaşıyor.

Şarku’l Avsat'a konuşan siyasi bir kaynak, ‘Sadr Hareketi ile geri dönme olasılıkları konusunda şu ana kadar görüşmelerin durmadığını’ söyledi.

Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr (Sadr Hareketi medyası)Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr (Sadr Hareketi medyası)

Seçimlerin meşruiyeti

Son dönemde izlenen çeşitli göstergelere göre seçimlerin meşruiyetine ilişkin endişeler bulunuyor. Boykotun kırılgan bir bölgesel ve uluslararası ortamda diğer kesimler tarafından da tekrarlanması, özellikle silah taşıyan ya da geçmişte silah taşımış olanlar başta olmak üzere pek çok Şii gücün, İran'ın hedef alınmasının ardından ABD ve İsrail tarafından hedef alınabilecekleri korkusunu taşımaya devam ettikleri bir dönemde, siyasi sistemin meşruiyetini etkileyebilir.

Aynı bağlamda araştırmacı Seyf es-Saadi Şarku’l Avsat'a verdiği demeçte şu ifadeleri kullandı: “Irak'taki siyasi sınıf, boykot eden çoğunluğun seçimlere katılma güvenini yeniden tesis edecek olgun bir seçim sistemi sunamadı. Bunun nedeni, seçim yasasının her seçim döneminde, oy veren halkın gerekçeleri dikkate alınmaksızın, büyük geleneksel partilerin ölçülerine uyacak şekilde değiştirilmesidir… Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr ve iki eski başbakan Haydar el-İbadi ve Mustafa el-Kazımi'nin boykotu, seçimlere giden sürecin ciddiyetinin bir göstergesidir.”

Ancak es-Saadi, ‘seçim bölgesi sistemi, Sainte Lague sistemi ve benimsenen yüzde ile her seçimde sorunlara neden olan sonuç hızlandırma cihazlarına ilişkin doğru istatistiklere dayanan olgun bir yasanın çıkarılması yoluyla Irak'taki seçim sisteminde reform yapılabileceğini’ düşünüyor.