Yaklaşık 10 gün önce elinde bir adet Bitcoin tutan birinin yaklaşık 57 bin 500 doları vardı.
Bu değer hafta sonu 33 bin dolara kadar indi.
Dünyanın en zengin ikinci kişisi Elon Musk'ın açıklamaları ile başlayan bu süreç, Çin'in aldığı yasak kararıyla 19 Mayıs'ta "Kara Çarşamba"ya dönüştü.
Sadece bir günde tüm kripto para piyasasında kayıp yaklaşık 1 trilyon dolara ulaştı ve Mart 2020'den bu yana görülen en büyük günlük kayıp olarak kayda geçti.
Sene başından bu yana, yine Musk'ın açıklamaları sayesinde tarihi zirvesini gören Bitcoin, bir günde değerinin yaklaşık üçte birini kaybetti. Toplam kayıp 70 milyar dolara yaklaştı.
Bitcoin'den sonra piyasanın en büyüklerinden Ethereum ise çarşamba günü yüzde 30'a yakın geriledi.
Fotoğraf: Reuters
Çin'in yeni yasakları
Dünyanın en büyük elektrikli araç üreticisi Tesla'nın CEO'su Elon Musk, 13 Mayıs'ta yaptığı açıklamada şirketinin Bitcoin ile ödeme alma planının askıya alındığını duyurmuş, gerekçe olarak Bitcoin madenciliği için kullanılan fosil yakıtlar ve harcanan devasa enerji gösterilmişti.
Musk'ın açıklamalarının ardından pek çok kripto paraya günde yüzde 50'ye yakın kayıp yaşatan Çin kararı geldi.
Türkiye gündemine 19 Mayıs Çarşamba erken saatlerde düşen karara göre finans kuruluşları ile ödeme aracı olarak faaliyet gösteren kuruluşların kripto paralar ile işlem yapması yasaklandı.
Gerekçe olarak ise piyasanın volatilitesinin yüksekliği gösterildi. Çin'in yerli parası yuan ya da yabancı para birimlerinin dijital paralarla değiş-tokuşu da yasak kapsamında.
"Çin Merkez Bankası'nın yasakları alışılagelmiş bir durum"
New York Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi ve "Dijital Savaş" (The Digital War) kitabının yazarı Profesör Winston Ma, Reuters'a yaptığı açıklamada yeni kararların, kripto bağlantılı transferleri Çin'in finansal sisteminden tamamen çıkarılması için alındığını söyledi.
Fotoğraf: Hardwaretimes
Hong Kong Bitcoin Vakfı'nda yapılan açıklamada ise Bitcoin'in 2013 ve 2017'deki fiyat yükselişleri hatırlatıldı ve şu tweet atıldı:
"Bitcoin'e yeni başlayanlar için söyleyelim: Çin Merkez Bankası'nın, Bitcoin'i boğa döngüsüne girdiğinde en az bir kez yasaklaması alışılagelmiş bir durum."
Yasaklar 2017'de başladı
Bitcoin'in ilk kez piyasaya sürüldüğü 2009'dan 2016'ya kadar kriptopiyasalara herhangi bir müdahalede bulunmayan Çin, Eylül 2017'de ICO'lara (Initial Coin Offerings), yani yeni üretilecek bir kripto varlığın fonlanması için Bitcoin, Ethereum gibi popüler kripto paralar karşılığında halka arz edilmesi işlemlerine yasak getirdi.
2013'te Bitcoin'i sanal bir varlık olarak kabul eden, bireylerin online ticarete katılmalarına izin veren Çin, ICO yasakları kapsamında kripto ticaret platformlarının milli para - kripto para dönüşümü yapmasını engellemişti. Bu engellemeyle mali kurumlar, hesap açma, kayıt, ticaret, takas ve ödeme hizmetleri vermekten alıkonuldu.
Bankalar ve ödeme firmalarının da Bitcoin bağlantılı hizmet vermesi yasaklanınca pek çok kripto borsası kapanmış ya da ülke dışına taşınmıştı.
Blockchain güvenlik şirketi PeckShield'ın hazırladığı kara para aklama önleme raporuna göre Çin kripto borsalarından ülke dışına çıkan dijital varlık miktarı 17,5 milyar dolar değerinde. Bu, bir önceki seneden yüzde 53 daha fazla.
Çin Merkez Bankası yedi yıldır dijital para üzerinde çalışıyor
Çin'in bu yasak kararları için öne sürdüğü üç neden var. Bunlardan ilki kripto paraların manipülasyona açık, yüksek riskli bir yatırım aracı olarak görülmesi.
İkincisi ise pek çok yeni kripto para projesinin "dolandırıcılık" riski taşıdığı. Üçüncüsü ise ülke yönetiminin kendi ulusal dijital para konusundaki çalışmaları.
Yani Çin, bir yandan blockchain teknolojilerini desteklerden diğer yandan bu teknolojileri kontrol altında tutmaya devam etmek istiyor. O nedenle blockchain teknolojilerinin geliştirilmesi için Alibaba gibi bazı birkaç kuruma izin veriliyor.
Bunun yanı sıra Çin Merkez Bankası, 2014'ten bu yana yuanın karşılığı olacak dijital parayı geliştirmek için bir proje yürütüyor.
Tüm Bitcoin madenciliğinin yüzde 60 ila 70'i Çin'den
Çin hükümeti, son hamlesinde ise hem yasakların kapsamını genişletti hem de Bitcoin madencilerine faaliyetlerini durdurmaları için yaptığı uyarıyı yineledi.
Zira yıllık enerji tüketimini yüzde 15 azaltmak isteyen Çin, muazzam enerjinin tüketildiği kripto para madenciliğini de sınırlandırmak istiyor.
Pekin merkezli, kripto ödeme sistemleri şirketi Quantiex'in verilerine göre tüm dünyada dolaşımda olan Bitcoinlerin madenciliğinin yüzde 60'ı Çin'de gerçekleşiyor.
Asya Dijital Bank'ın danışmanlığını da yapan Quantiex Kurucusu Gieno Miao'nun açıklamasına göre bu oran, 2018 yılında yüzde 85 ile yüzde 95 arasında değişiyordu.
İç Moğolistan'ın üretimi ABD'den fazla
Çin'in Sincan ve Sichuan'dan sonra kripto para madenciliğinin en fazla yapıldığı üçüncü bölgesi İç Moğolistan.
Çin'in kuzeyindeki İç Moğolistan bölgesinde yaklaşık 24 milyon insan yaşıyor/ Harita: Wikipedia
Cambridge Centre of Alternative Finance'in (Cambridge Alternative Finans Merkezi) verilerine göre Eylül 2019-Nisan 2020 arasında üretilen Bitcoin'in yüzde 7,71'i zengin kömür yataklarının bulunduğu, Çin'in kuzeyindeki İç Moğolistan bölgesinden çıktı. Yüzde 71,7'si ise Çin'in tamamından. ABD için ise bu oran yalnızca yüzde 5,29.
İç Moğolistan Kalkınma ve Reform Komisyonu, Çin'in beş yıllık enerji planı kapsamında hazırlanan enerji tasarrufu planını 2 Mart'ta açıklamıştı.
Buna göre aşırı enerji harcayan sektörlerin tamamen ortadan kaldırılması için nisan ayı sonuna kadar kripto para madenciliği yapan işletmelerin kapatılacağı duyuruldu. Bunun yanı sıra PVC, çelik, kola ve metanol üretimi de sınırlanacak.
2021'de enerji yoğunluğunu yüzde 3 oranında azaltmak isteyen İç Moğolistan, enerji tüketiminde büyümeyi de yüzde 1,9 engellemek istiyor.
Neden İç Moğolistan?
Soğuk ve kuru bir iklime sahip İç Moğolistan, madencilik cihazlarının sürekli çalışması için uygun ortamı sağlıyor. Bölgede oldukça zengin şekilde bulunan kömür ise hem elektrik için en ucuz kaynak hem de hava kirliliğin çok önemli bir nedeni.
HaoBTC'ın Siçuan'da yer alan madeni/ Fotoğraf: The Washington Post
Bir dönem kömür kaynaklı elektrik üretimini sübvanse eden İç Moğolistan bölge yönetimi, Eylül 2019'dan itibaren kripto para madencilerini incelemeye almaya başladı.
İncelemeler sonucunda enerji tüketimini devlet denetiminde ve rasyonel seviyede gerçekleştirmeyen firmaların ehliyetsiz sayılacağı belirtildi.
Ağustos 2020'de yapılan açıklamada 30 kripto para çiftliğinden 21'inin yeterliliğe sahip olmadığı ve imtiyazlı elektrik fiyatlarının iptal edildiği duyuruldu. Açıklamada ayrıca bu çiftliklerin faaliyetlerini sırasıyla bitirmesi ve bulut teknolojilerine yönelmesi yönünde uyarıda bulunuldu.
Çin, 40 yıl içinde karbon nötr olmak istiyor
2019 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nda konuşan Çin Devlet Başkanı Şi Jinping, karbon emisyonu artışını 2030'a kadar durduracaklarını ve karbon nötr hedefine 2060'ta ulaşacaklarını söylemişti.
Çin'in enerji tüketimini kontrol edilmesi için hazırladığı beş yıllık planın sonuncusu 2021-2025 yıllarını kapsıyor. İç Moğolistan ise Çin'in 2019 yılına ait enerji tasarrufu hedefini tutturamamıştı. Bunun ardından Çin Komünist Partisi'nden bölge yönetimine eleştiri yağmıştı.
Bitcoin için harcanan elektrik, Arjantin'in tükettiğinden fazla
New York merkezli Çin temelli yayın yapan SupChina'da yer alan bilgiye göre Çin'de 100 binden fazla kripto para madencisi var. Pek çok madenci artık piyasanın büyük oyuncularından. Ya maden cihazlarının olduğu fabrikalara sahipler ya da bu cihazların ticaretini yapıyorlar. Evde üretim yapılacak kadar küçük bir boyut değil.
Cambridge Üniversitesi'nin araştırmasına göre Bitcoin ekonomisi, 45 milyon nüfuslu Arjantin'in yıllık elektrik kullanımından daha fazlasını tüketiyor.
Yüksek oranlı bir cihaz, ayda 2 bin kilovat saatten daha fazla elektrik tüketiyor. Bu, ortalama bir Çinli ailenin altı ayda tükettiği elektriğe yakın.
Elektrik faturası ne kadar?
Quantiex'in kurucusu Gieno Miao'nun SupChina'ya yaptığı açıklamaya göre bazı fabrikalar ayda milyonlarca dolar fatura ödüyorlar. Ancak günde 200 Bitcoin çıkaran bir fabrikanın elde ettiği günlük gelir (Bitcoin'in 50 bin dolar kabul edilmesi durumunda) 10 milyon doları aşıyor.
Çin'in resmi ajansı Xinhua'nın 2018'de yayınladığı rapora göre iki aylık madencilik operasyonundan elde edilen gelir yaklaşık 10,8 milyon dolardı.
Kanada ve Kuzey Avrupa'dan madencilik cihazlarına çok talep var
Çin'in en büyük maden cihazı üreten şirketlerinden Bitmain, madencilik için özel olarak tasarlanmış ASIC madencisi cihazların küresel talebinin yüzde 75'ini karşılıyor. Hisseleri 2019'dan bu yana Nasdaq'ta işlem gören Canaan Creative'in ise o yıl net cirosu 204,3 milyon dolardı.
Bitmain'in İç Moğolistan bölgesinde madencilik cihazlarını tuttuğu depo / Fotoğraf: Bloomberg
Canaan'ın Başkan Yardımcısı Edward Lu, mart ayında Reuters'a yaptığı açıklamada elektriğin daha ucuz ve öngörülebilir düzenlemelerin olduğu Kanada, Kuzey Avrupa, Orta Asya'ya çok sayıda cihaz ihraç ettiklerini söyledi.
Lu, "Çin, kripto para madenciliğinin çok hızlı geliştiği bir yerdi ancak politikalar nedeniyle giderek daralıyor" diye konuştu.
Elon Musk ne demişti?
Aynı zamanda uzay araştırmaları ve taşımacılığı şirketi SpaceX'in de CEO'luğunu yürüten Elon Musk'ın kripto para piyasasına yarattığı rüzgar şubatta başlamıştı.
Musk esasında, 2013'te "şaka amaçlı" geliştirilen kripto para Dogecoin'i sevdiğini 2019'dan bu yana farklı Twitter mesajlarıyla söylüyordu.
Ancak şubatta yaptığı "Dogecoin, halkın kriptosu" ve "Dünyanın gelecekteki para birimi" açıklamaları hem değeri 1 doları bulmayan Dogecoin'i hem de tüm kripto para piyasasını şaha kaldırdı.
Aynı ay Tesla, ocakta 1,5 milyar dolarlık Bitcoin satın aldıklarını ve yıl sonuna kadar kripto parayla ödeme kabul edeceklerini açıkladı.
ABD'nin en büyük kripto para borsası Coinbase'in halka arz edilmesinden sonra ise Bitcoin, 64 bin 350 dolar üzerine çıkarak tarihi rekorunu kırdı.
ABD Başkanı Joe Biden'ın sermaye kazancı vergisi oranını, neredeyse iki katına çıkaracağı yönündeki haber akışıyla Bitcoin, yeniden 49 bin dolar seviyesine kadar geriledi.
Elon Musk ve Tesla'daki "U dönüşü" ise 13 Mayıs'ta geldi.
Milyarder girişimci, Twitter hesabından yaptığı paylaşımda Bitcoin madenciliği ve işlemleri için kullanılan fosil yakıtların giderek artmasından endişe duyduklarını söyledi.
"Özellikle de kömür ki, tüm sera gazları arasında en kötü etki onun" diyen Musk, "Kripto para pek çok açıdan iyi bir fikir. Ümit vadeden bir geleceğe sahip. Ancak bu, çevreye zarar verme pahasına olamaz" ifadesini kullanmıştı.
Tesla'nın elindeki Bitcoinleri satmayacağını ancak Bitcoin ile ödeme alma planının askıya alındığını duyuran Elon Musk, "Eğer madenciliği daha çevre dostu olabilirse yeniden kullanabiliriz. Bunun yanı sıra Bitcoin'in tükettiği enerjinin yüzde 1'inden daha azını tüketen kripto paralara da bakıyouruz" dedi.
Musk'ın açıklamalarından sonra Bitcoin yüzde 15 düşüşle 46 bin dolara kadar gerilemişti.
Independent Türkçe
