Çözüm fırsatlarını kaçıran Libya

Libya krizi, Birleşmiş Milletler'in (BM) Libya taraflarını bir araya getirme ve Libya toplumunu siyasi olarak temsil ederken eşit taraflar olarak bir masada oturtma girişimlerine rağmen, başlangıç noktasına yani dayanılacak herhangi bir ilerlemenin kaydedilmediği sıfır noktasına dönmekle karşı karşıya. Libya krizindeki uluslararası aktörler, ‘siyasal İslam’ı, özellikle de Müslüman Kardeşler Örgütü’nü (İhvan-ı Müslimin) ulusal hareketle eşit bir şekilde ve bazen de kavga dövüşle çözüm denklemine dahil etmekte ısrarcı. Nitekim 75 üyeli Libya Siyasi Diyalog Forumu’nda (LSDF) İhvan grubunun aşırı temsilinde bunu gördük. Üyeler, BM Libya Destek Misyonu (UNSMIL) tarafından belli kriterler olmadan seçildi. İhvan’ın Libya halkının nezdinde hatırı sayılır bir popülerliği olmamasına rağmen (Libya seçimlerinde ülkede siyasi ve toplumsal olarak etkisinin zayıf olduğunun ortaya çıkması bunun bir kanıtı) Libya’daki çözüm sürecine zorla dahil edilmesi neticesinde forumdan hiçbir sonuç elde edilemedi.
Libya'daki BM planı, halk tarafından seçilen Temsilciler Meclisi ve meşru bir şekilde seçim yapılmadan Genel Ulusal Kongre’nin siyasi bir uzantısı olarak ortaya çıkan Libya Devlet Yüksek Konseyi (DYK) arasındaki eşitliğe dayanıyor. Genel Ulusal Kongre’den 145 üyenin seçildiği DYK üyelerinin çoğu yalnızca siyasal İslam akımını temsil ediyor. DYK’da bağımsızlar saf dışı bırakıldı ve geriye sadece Suheyrat Anlaşması’na açık açık karşı çıkan ve çoğu İhvan akımına mensup olan Libya Ulusal Kurtuluş Cephesi üyelerinin yanı sıra İhvan ve Libya İslami Savaş Grubu (El-Kaide’nin eski Libya kolu) ile ittifak içerisinde olanlar kaldı. Bu durum, Libyalıları temsil eden Temsilciler Meclisi ile İhvan üyelerinin hâkim olduğu DYK arasındaki ortaklık ve temsiliyet eşitliğini, seçilmiş Temsilciler Meclisi'nde temsil edilen Libyalılar için adaletsiz bir eşitlik haline getiriyor.
UNSMIL’in başta siyasal İslam akımının katılımını belirlemedeki abartılı tavrı olmak üzere yaptığı hatalar, UNSMIL’i Libyalı seçmenler arasında büyük bir tartışma konusu haline getirdi. Öyle ki, UNSMIL, Libya halkının tabirine göre çeşitli kesimlerinde ulusal akımın aleyhine olacak şekilde siyasal İslam akımının yanında yer alıp ‘onunla danışıklı iş yapmakla’ suçlandı.
Libya'da altı kez temsilci değişimine tanık olan UNSMIL, son temsilcinin istifasıyla artık temsilcisiz kaldı. Bu pozisyonun bugüne kadar boş kalmasına sebep olan Libya'daki UNSMIL elçisinin uyruğuna ilişkin ABD-Rusya anlaşmazlığı ışığında, ABD’li diplomat Stephanie Williams, BM Genel Sekreteri’nin Libya Özel Danışmanı olarak dosyayı takip etmekle görevlendirildi.
Dünya ve Libya krizindeki aktör ülkeler yıllardır Libya'ya uluslararası bir temsilci atama konusunda uzlaşamazken, Libya krizindeki aktif ve müdahaleci güçler ve devletler tarafından sunulan ortak bir çözüm vizyonuna güvenilebilir mi?
Yerel olarak krizi çözmek için Libya-Libya uzlaşısının sağlanamamasının sebebi, Libya’daki çözüm konusunda uluslararası anlaşmazlığın devam etmesidir. Buna, Libyalıların uzlaşma sağladığı Libya seçimlerinin baltalanması ve Temsilciler Meclisi ile DYK arasında anayasal değişiklik ve yeni hükümet başkanının seçimi üzerindeki mutabakatın ve yakınlaşmanın engellenmesinden başka pek çok örnek gösterilebilir. Libya’daki çözüm konusunda farklı ülkeler tarafından güçlü bir muhalefet var. Bu da bazılarının zannettiği gibi ya da bölük pörçük haberlerin başlıklarından Libya krizini değerlendirdiği gibi Libya’daki krizin sadece Libya ile ilgili olmadığını, bilakis uluslararası olduğunu gösteriyor.
Parlamento tarafından görevlendirilen hükümet başkanının silahsız sivil araçlardan oluşan bir konvoy eşliğinde başkent Trablus'a girmesine rağmen o anda meydana gelen silahlı çatışmalar, nüfuz ve nimetlerden aslan payını almak için Libya'da huzursuzluk çıkaran dış mihrakların olduğunu gösteriyor. Yoksa niye böyle bir şey yaşansın ki?
Libya krizi, ateşkese sıcak bakılmasının ardından çatışmanın sürmesi ve çözüm fırsatlarının kaybolmasına alternatif bir çözüm olarak, Libya devletinin parçalanması ve kendi kaderini tayin etme hakkına yönelik çağrıların arttığı bir ortamda karmaşık bir hal alıyor.