Şirketler hükümet gibi davrandığında

Microsoft ve Amazon şirketleri, George Floyd’un öldürüldüğü hadiseden sonra Amerikan polisine yüz tanıma programı satmaktan kaçındı. Bu şirketler, sosyal adaletin sağlanması amacıyla yasaları yeniden düzenlemesi için ABD hükümetine baskı yapmaya çalışıyorlar. Böylece her iki şirket oldukça basit bir şekilde -doğru ya da yanlış olması fark etmeksizin- ilkelerine uygun olmayan bir hükümetle işlem yapmayı reddetti ve teknik gücünü hükümetin kararlarını yönlendirmek için kullandı.
Teknoloji şirketlerinin imparatorluklara benzeyen yükseliş ve genişlemeleriyle birlikte son yıllarda açık bir şekilde şirketler ile hükümetlerin karşı karşıya geldiği durumlarda artış oldu. Öyle ki bazı şirketler hükümetlerden, bu şirketlerin yöneticileri de devlet başkanlarından daha güçlü ve etkili hale geldiler.
Şirketlerin hükümet rolüne bürünmesi tarihte ilk kez olmuyor. Muhtemelen bunun en meşhur örneği, İngiliz Doğu Hindistan Şirketi’dir. 1600 yılında kurulan şirket, Hindistan ticaretinin tamamını ve Doğu Asya'daki İngiliz kolonileriyle olan ticaretin büyük bir kısmını tekelleştirdi. Şirket, bu bölgelere en yakın yönetici güç olarak vergi koydu ve yaptırım uyguladı. Şirket, İngiliz askeri ve siyasi desteğiyle 19’uncu yüzyılın ortalarında dağılana kadar varlığını sürdürdü.
Ancak bugünlerde yaşananlar, Doğu Hindistan Şirketi'nin durumundan farklı. Şirketler hükümetlerine dayandıklarından dolayı güçlü değiller, bilakis güçlerini Doğu Hindistan Şirketi’nin sahip olmadığı daha farklı standartlardan alıyorlar. Google ve Apple üç buçuk milyardan fazla kişiye erişiyor. Facebook’un dünya çapında iki buçuk milyar kullanıcısı, Twitter’in ise 330 milyondan fazla aktif kullanıcısı var. Bu çok sayıda kullanıcı, bu şirketleri dünyadaki kültürel ve sosyal düzeylerde güçlü ve etkili kıldı. Bundan dolayı burada belirli sınırlar dahilindeki bir ülkeden değil, dünyanın tamamından bahsediyoruz. Ayrıca bu şirketlerin, tarihte daha önce herhangi bir tarafta bulunmayan ekonomik güçleri var. Bu şirketlerin bazılarının piyasa değeri devlet bütçelerini aşıyor ve karları da sürekli bir şekilde yükseliyor. Tüm bunlar şirketleri, hükümetlerin otoritesini aşan politik bir güç haline getirdi. Bill Gates kısa bir süre önce, şirketi Microsoft da dahil olmak üzere, şirketlerin mevzuatının yeniden düzenlenmesi gerektiği açıklamasında bulundu.
Microsoft'un ABD polisine karşı tutumunun ötesinde bu şirketlerin çoğu, benimsedikleri siyasi eğilimler ile hükümetleri etkilemektedir. Örneğin Netflix her zaman solcu eğilimleriyle itham ediliyor. Netflix’e bakan, ABD Başkanı Trump’a saldırı mesabesinden olan birçok şeye denk gelir. Muhtemelen bu türden saldırıların sonuncusu, Trump’ın Jeffrey Epstein ile ilişkisiyle ilgiliydi. Netflix yapımlarının kısa vadede yapılacak seçimler ve uzun vadede Amerikan siyasi geleceği üzerindeki etkisini gösteren çeşitli raporlar yayınlandı. Dünyadaki Netflix kullanıcılarının sayısının 182 milyonu aştığı ve bunlardan 70 milyonun yalnızca Amerika'da bulunduğu göz önüne alındığında bu etkinin pek de şaşırtıcı bir tarafının olmadığı görülür. Aynı şekilde Twitter da Trump'ın tweetlerinden birinin altında yanlış bilgi içerdiği yönünde bir etiket koyarak kendisine açıkça meydan okudu.
Şirketlerin hükümetlere karşı meydan okuması bugünlerde her ne kadar endişe duyulacak bir şey olmasa da gelecekte durum farklılaşabilir. Nitekim bu şirketlerin sosyal ve ekonomik gücü hızla artıyor. Öte taraftan şirketlerin kültürel etkileri benzeri görülmemiş bir şekilde kendini gösteriyor. Ayrıca şirketler, sürekli olarak faaliyet alanlarını genişletiyorlar. Teknoloji şirketleri, yapay zekâ ve elektrikli araba gibi yatırımlarıyla gelecekte ekonomik ve sosyal etkilerini daha da artıracak stratejik endüstrilere sahiptirler. Şirketler daha önce siyasi lobiler aracılığıyla seçimleri etkilerken, şu anda insanlara doğrudan ulaştıkları için böyle bir aracıya ihtiyaç duymuyorlar. Bu şirketler mevcut durumda hükümetleri etkileyebiliyorsa, geleceğin endüstrilerine sahip olduklarında durum ne olacak?