Suriye’de güvensiz bölge

Birleşik Devletler ile Türkiye arasında, çoğunluğunu YPG’nin oluşturduğu Suriye Demokratik Güçleri (SDG) hakimiyetindeki Suriye’nin kuzeyinde kurulması planlanan “güvenli bölge” pazarlıkları sürüyor. Masadaki tartışmalar, Türkiye’nin talebi olan, “sınırdan Rakka-Halep otoyoluna uzanan 32 metrelik bir hat” ile Amerikan heyetinin “14 kilometrelik derinlik yeterli” dayatması etrafında şekilleniyor. Pentagon’un kısa menzilli önerisi, ilk 5 kilometrelik alanın Türk-Amerikan ortak denetiminde sonraki 9 kilometrenin ise sadece ABD’li askerlerin kontrolünde olması yönünde. Henüz bir neticeye varılmış değil. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar’ın bir hafta boyunca “İstediğimizi alamazsak tampon bölgeyi kendimiz kurarız” tehdidi sonuç vermiş olacak ki süreçte – kaplumbağa hızında da olsa- ilerleme kaydedildi. Pazar günü ilk kez Amerikan ve Türk askerleri ortak kara devriyesi gerçekleştirdi.
Bir haftalık gecikmenin nedeni, Pentagon’un, “Suriye’nin kuzeyini parselleyerek 20 askeri üsse sahip olmasını sağlayan müttefiki” SDG’yi koruma çabası. Öyle ki bu süre zarfında Amerikan askerlerinin emriyle SDG’liler sınır hattında kazdıkları hendekleri ve gözlem noktalarını Türkiye’den görülmeyecek bir yere taşıdı. Böylece SDG, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin menzilinden çıkarılarak koruma altına alındı. Devriyenin hemen ardından DEAŞ Karşıtı Uluslararası Koalisyon’un Amerikalı Sözcüsü Albay Myles Caggins’in yaptığı açıklama “sınırdaki ortak gezinin” amacının Türkiye’yi oyalamak olduğunu teyit eder nitelikte: “Müttefiklerimiz, SDG unsurlarının gönüllü olarak terk ettiği yerlerdeki mevzilerin ortadan kaldırılmasına birinci elden tanıklık etmiştir."
Aslında Türk-Amerikan ilişkilerinin Suriye sahasında test edildiği güvenli bölge pratiği “Münbiç sendromu” adını verebileceğimiz bir güvensizlik hastalığının tekrarından ibaret. Hatırlayalım, 15 Temmuz sonrası ABD’nin darbe girişimi karşısındaki uzun sessizliği ve FETÖ elebaşına sahip çıkmayı sürdürmesi ilişkileri kopma noktasına getirmiş, Beyaz Saray’a Donald Trump’ın yerleşmesi ile birlikte yeni bir sayfa açılma ihtimali ufukta belirmişti. Trump’ın ilk Dışişleri Bakanı Rex Tillerson Türkiye’ye yaptığı ziyarette Fırat’ın batısındaki Münbiç’ten SDG’nin çıkarılması adına anlaşmaya varılabileceği sinyalini vermişti. Akabinde defalarca bir araya gelen heyetler ve sayısı dörtte kalan ortak askeri devriyeler, SDG’nin Münbiç’ten çıkmak bir yana Amerikan korumasında bölgede kalıcı hale gelmesini sağlamıştı. Türkiye bu travmadan kurtulabilmiş değil. Ankara, bugün Washington’la güvenli bölge pazarlıklarına devam ederken zihnini bir köşesinde hep acaba Münbiç tiyatrosunun bir benzerini mi izlediğini sorguluyor.
Masa başındaki görüşmeler, Türk-Amerikan ilişkilerindeki güvensizliğe teslim olmuş durumda. Güvensizlik öyle bir boyutta ki ortak devriye için sınıra yapılan TSK sevkiyatı Fırat’ın doğusuna operasyon yapılacak büyüklükte araç ve askerle icra ediliyor. Fakat her ne kadar SDG kontrolündeki bölgeye bodoslama girmek istese de Suriye’deki dengeler Türkiye’nin elini kolunu bağlıyor. SDG’ye operasyon için yola çıkacak Ankara, Rus kılavuzluğundaki Esad rejimi saldırıları sonrası milyonlarca Suriyeli göçmenin sınıra dayandığı İdlib’den gelecek haberle yönünü Fırat’ın batısına çevirmek zorunda kalabilir. “Kapıları açarız” tehdidinin hedefindeki mülteci karşıtı popülist siyasetin esiri olan Avrupalı devletler ise maalesef ne sahada ne de diplomaside etkin. Sonuç olarak, dış politikadaki sıkışma kendini en çok Suriye sahasında gösterirken, Türk-Amerikan pazarlıkları, “kurulacak tampon bölgenin sadece SDG için güvenli olacağı bir senaryoya” doğru ilerliyor.