Yeni NATO'da Türkiye'nin rolü

Soğuk Savaş yıllarının ardından bir türlü kendisini yenileyemeyen NATO, 70’inci yaşını kutlamaya hazırlanıyor. Üye ülkelerin liderleri, İngiltere’nin başkenti Londra’da 3-4 Aralık tarihlerinde bir araya gelerek ittifakın geleceğine ilişkin konuları ele alacak. Zirvenin, geçtiğimiz haftalarda “NATO’nun beyin ölümü gerçekleşti” demeciyle gündeme gelen Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ile NATO’yu ‘tarihteki en güçlü ittifak’ olarak tanımlayan ABD Başkanı Donald Trump arasında bir güç mücadelesine dönüşmesi bekleniyor. Her ne kadar Trump, göreve geldiği günden bu yana ittifakın paydaşlarının merkeze yaptığı savunma harcamalarında artış yapması gerektiğini savunarak mali sorunları gündeme getirse de ABD’nin masaya yatırmak istediği asıl konu “Yeni NATO” olacak.
Macron’un NATO’nun miadını doldurduğuna ilişkin sözlerinin perde arkasında “Avrupa Birliği ordusunu kurmak” gibi bir gizli ajanda olsa da aslında ifadeleri ittifakın üyelerinin paylaştığı bir tespiti içeriyor. Zira Soğuk Savaş yıllarında Sovyetler Birliği ve müttefiklerine karşı oluşturulan askeri birlik, bugün hangi “düşman”la mücadele edeceğini kestiremiyor. Tam da bu nedenle Washington yönetimi Trump’ın başkanlığı ile birlikte ittifakı yeniden dizayn etmenin yollarını arıyor. ABD’nin amacı, Avrupa’dan Afrika’ya kadar pek çok ülkede nüfuzunu artıran Rusya; Ortadoğu’da Lübnan, Irak, Suriye ve Yemen gibi ülkeleri desteklediği milis gücüyle kontrol eden İran ve ekonomik-teknolojik büyümesini Pasifik’teki hakimiyetini pekiştirerek farklı bir noktaya taşıyan Çin’e karşı NATO’yu kullanmak.
İran ve Rusya’yı bölgesel dengeleme politikalarıyla geriletebileceğini düşünen Washington, özellikle Hong Kong’daki protestolar ile birlikte kırılganlık testine maruz kalan “Pekin hükümetini NATO’nun kırmızı kitabına bir tehdit olarak yazdırmanın” peşinde. Liderler zirvesinin hazırlık buluşması olarak görülen ve geçen hafta gerçekleştirilen dışişleri bakanları toplantısı için Brüksel’e giden ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, “İttifakımız Çin Komünist Partisi’ni uzun vadeli tehdit olarak kabul etmeli. 70 yıl önce kurulurken kimse düşünmese de bugün, Çin Komünist Partisi, NATO’nun temel değerleri olan özgürlük ve demokrasi önündeki en büyük tehlike” ifadeleriyle Beyaz Saray’ın arzusunu en üst perdeden dile getirdi.
Trump yönetimi şimdi “müttefiklerini” de aynı istikamette adımlar atmaya zorlamayacak. ABD’nin Londra’daki toplantıda Çin’in Modern İpek Yolu Projesi’nin İtalya gibi Avrupalı ortaklarına “İttifaka daha fazla para ödeyin” baskısı yapması bekleniyor. Baskı kurulacak bir diğer müttefik ise Türkiye. Rusya’dan satın alınan S-400 hava savunma sistemlerinin aktif hale getirilmemesini talep eden Washington, Ankara’ya bu silah üzerinden “Çin’deki Doğu Türkistanlı soydaşlarını” hatırlatarak Pekin’e cephe almasını isteyebilir.
Bir süredir gerek Amerikan gerek de Avrupa gazeteleri Uygur Türklerinin yaşadığı Sincan Özerk Bölgesi’ndeki insan hakları ihlallerine kulak kesilmiş durumda. Çin’in “Radikal Düşünceyle Mücadele Merkezleri” ismini verdiği kamplara hapsettiği Uygurlara yönelik zulmü, Batı basınının manşetlerini süslüyor. Fakat Türkiye, sanki Çin’le arasında sözlü bir anlaşma varmış gibi, bu tür haberleri görmezden geliyor. Başka bir ifadeyle Ankara, Uygur meselesinde Pekin’in işine karışmamaya özen gösteriyor. ABD’nin kurguladığı Yeni NATO’da ise Türkiye’nin bu tutumunu değiştirmesi öngörülüyor.
Beyaz Saray, Londra’daki liderler zirvesinde Barış Pınarı Harekatı ve Suriye’deki güvenli bölgeden çok, S-400’leri gündeme getireceğinin sinyalini şimdiden verdi. Ancak Rus hava savunma sistemleri üzerinden sahnelenecek yeni bir Türk-Amerikan anlaşmazlığının alt metni bu sefer Türkiye’nin yeni NATO’ya entegre edilmesi amacını taşıyacak.