Fas’ın büyük barış adamı: Abdurrahman Yusufi

Fas diplomasisi bir okuldur. Zorlu politikalarla birlikte birçok düşmanlıkların ve dostlukların bulunduğu bir dönemde bu diplomasiye öncülük eden Kral II. Hasan kılavuzluk yaptı.
Şüphesiz Kral, eski bir sömürgeci güç olan ve sonrasında kültürel ortağa dönüşen Fransız düşüncesinden çok etkilenildi.
Fransız basınının yayın yaptığı tek ülke Fas’tı.
Bugün hala böyle olup olmadığını bilmiyorum.
Abdurrahman Yusufi, sosyalist çizgisinde Fransız düşüncesinden büyük ölçüde etkilendi. O ve diğer yoldaşları Marksist kültürü Rabat'a aktarmaya çalıştılar. Fakat devletin kurucusu olan II. Hasan’ın vizyonuyla karşı karşıya kaldılar.
Abdurrahman el-Yusufi, sükûnetin ve huzurun kavşak noktasıydı. Hapishanede sağlığını kaybeden bu adamı, bir gün hastanedeki yatağında uzanmış bir halde ve II. Hasan’ı da telefonda konuşurken yatağın kenarında otururken gördük. Birlikte yönetim işlerini idare ediyorlardı. Unutulmaz bir sahneydi.
Yusufi, konuştuğu kişileri önceden hemen etkisi altına alan Tanca’ya mahsus bir gülümsemeye sahipti. Alçakgönüllülüğü her zaman büyüleyiciydi.
Yusufi, her anlamda ulusal bir uzlaşı aşamasını temsil eder. Fas muhalefeti asla dış destekli bir muhalefet olmadı. Yusufi de hiçbir zaman ulusal kimliğinden taviz vermedi. Yusufi, Kral VI. Muhammed’in iktidara gelmesi sonrasında siyasi faaliyetlerini bir kenara bırakmış olsa da bir arkadaş ve siyasi danışman olarak hep Saray’ın yakınlarında oldu. Bu, Makhzen olarak adlandırılan Fas Kraliyet yönetiminin bir geleneğidir. Başbakan görevinden ayrılır ve her ne kadar sorumlu olmasa da dikkate alınır ve yakınlarda bulunur. Muhtemelen bu tüm Kraliyetlerde bir gelenektir.
Yusufi de onur listesindeki büyüklerden biriydi. Tüm bağımsızlık dönemi kuşakları gibi o da siyasi hayatına büyük ulusal  ideallerle başladı ve ülkesinde sosyal adaletin tesisini hedefleyerek yaşamını sürdürdü.
Onların çoğu parlak, kültürlü ve edebiydiler. Belki de şimdi bile Fas siyasetçilerinin hayatında edebiyat hala ilk sıradadır. Fas'ta kimsenin Yusufi’ye ve tecrübesine saygısızlık yapabileceğini sanmıyorum.