Türkiye’de kuruluşundan bu yana kimlikler üzerinden kodlanan bir siyaset düzeni mevcut. Kemalizmin aydınlanmacı laik seküler ulusalcı kimliği ile dindar muhafazakarlık arasında çatışmadan tutun da 1960-1980 arasında yaşanan sosyalist kimlik ile Türkçü kimlik arasındaki gerginliğe, Türk-Kürt kimlikleri ile Alevi-Sünni kimlikleri arasındaki mücadele ülke siyasetine rengini vermekte. Kimlik çatışmaları mikro kimliklerin üremesine yol açmakta ve bu bölünmeler sahadaki gerçekçi değer merkezli sorunları çözümsüzlüğe mahkum etmekte. Oysa siyaset bilim açısından baktığımızda temel ayrışma otoriterlikle özgürlükçülük arasındadır. Siyasi pusula ekonomik görüş ve insan hakları/özgürlüklere bakışla belirlenir. Türkiye’ye baktığımızda yukarıda bahsettiğimiz tüm kimliklerin 20’lerden 2000’lere kadar otoriter temelli olduklarını rahatlıkla söyleyebiliriz. “Resmi İdeoloji”ler çatışmasından sıyrılabilmek için pusulayı net görebilmeliyiz.
Kırmızı: Sol Otoriteryen, Mavi: Sağ Otoriteryen, Yeşil: Sol Liberteryen Eflatun: Sağ Liberteryen/özgürlükçü
Sağ-Otoriterlik (Muhafazakarlık):
Bu düzlemdeki bireyler, geleneksel sosyal ve ekonomik düzeni korumak ve devletin egemenliğini korumak için çabalamaktadır. Kendilerini, atalarının muhtemel isteyebileceklerinin savunucuları gibi görürler ve sıkı göçmenlik yasalarını, geleneksel değerleri ve güçlü bir orduya sahip olma düşüncesini desteklerler. Ulusal güvenlik ve kültür konularında genellikle devlet için bir rol görseler de, ekonomide devlet katılımına karşı daha fazla şüpheyle yaklaşma eğilimindedirler. Bu grubun kodlarında tarihten gelen bir otoriterlik eğilimi vardır.
Sol-Otoriterlik:
Bu düzlemdeki bireyler, hem sosyal hem de ekonomik sorunlara karşı toplumsal çözümleri teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Kendilerini, kapitalizmin aşırılıklarını sınırlandıran karma bir ekonomi ve evrensel bir refah devleti sayesinde eşitsizliği azaltan bir yönetim biçimini destekleyici olarak görmeye eğilimlilerdir. Katılımcı demokrasi ve devlet aracılığıyla toplum genelinde kolektif çözümleri, ekonomik yeniden dağılımı ve paylaşılan değerleri teşvik etmeye çalışıyorlardır.
Sağ-Liberalizm:
Bu düzlemdeki bireyler, her bakımdan birincil politik fayda olarak özgürlüğü korumayı amaçlamaktadır. Kendilerini hem kişisel hem de ekonomik özgürlüğün güçlü destekçileri olarak görmeye eğilimlidirler ve kolektif plan ve hedeflere derinden şüpheyle yaklaşırlar, bunun yerine gönüllü dernek ilkesini ve bireyin kendi kararlarını verme kapasitesini vurgulamaktadırlar. Diğer üç düzlemde yer alanlara göre genelde devlet için daha az rol görüyorlar, bunun yerine piyasanın kendiliğinden sosyal düzenine inanıyorlardır.
Sol Liberteryen (Sosyal Özgürlükçülük):
Bu düzlemdeki bireyler, bireysel olarak özgürlüğü desteklerken, ihtiyaç sahiplerine sosyal fayda sağlamak için piyasayı vergilendirmeye çalışmaktadır.
Kendilerini bireysel özgürlük ve sosyal adalet arasında denge arayışı içinde görmeye eğilimlilerdir ve çok kültürlülük, laik hükümet ve uluslararası işbirliğini desteklerler. Genelde sosyal ilişkilerde devlet müdahalesine şüpheyle yaklaşırken, yine de devletin ayrımcılıkla mücadelede ve eşit muamelenin sağlanmasında meşru bir rolü olduğunu düşünürler.
Teori ve Yaklaşım
Yatay Eksen: Sol-Sağ
Testimizde, Sol-Sağ Eksen cevaplayanların ekonomik görüşlerinin bir ölçüsü olarak kullanılır, Sol devlet müdahalesi ve ekonomik düzenlemeyi uygun görürken Sağ ekonomik özgürlüğü ve laissez faire’i (bırakınız yapsınları) destekler. Bu, Sol'un, serbest piyasanın haksız ya da ahlaki olmayan yönleri olarak gördüklerini kısıtlamak için devlet çabalarını destekleme eğiliminde olduğu anlamına gelirken, Sağ, özel partiler arasındaki işlemlerin prensip olarak devlet müdahalesinden özgür olması gerektiğini düşünme eğilimindedir.
Ancak, katılımcıların ekonomik konulardaki tutumunu kapsayan bir ölçek, iki grupta görülen önemli farklılıkları açıklamak için yeterli değildir. Bu nedenle ikinci bir eksen bulunuyor.
Dikey Eksen: Otoriterlik-Özgürlük
Bütün özgürlükçüler/liberteryenler, bireysel özgürlükleri desteklemenin toplumun ihtiyaçlarına cevap vermekten daha önemli olduğu inancından yola çıkmaktadır. Sosyal Özgürlükçüler, bireyin eğitim ve maddi rahatlığı olmaksızın, resmi özgürlüklerinden yararlanamadıklarını iddia etme eğilimindedir. Onların görüşüne göre, bu, zenginlerden fakirlere yeniden dağıtımı gerektirir. Tam tersine, Sağ Liberaller, bir kimseye, başkalarına sosyal yardım sağlamak için kendi iradesi karşısında vergilendirmenin bir zorlayıcı eylemi olduğuna ve dolayısıyla bireysel özgürlük ihlalini oluşturduğunu iddia etme eğilimindedirler.
Bütün otoriterler, toplumun refahının belirli bireylerin kendine özgü arzularından önce gelmesi gerektiği inancından yola çıkarlar. Sağ muhafazakarlar, siyasetin ataerkil görüşü olarak adlandırılabilir, hiyerarşik bir toplumu desteklemek, suçluların hapishaneye ait olduğu ve yabancı güçlerin güçlü bir ordu tarafından engellendiği bir ortamda tehditlere karşı sert bir görünüm alma eğilimindelerdir. Onların bakış açısına bağlı olarak, Sol arasındaki ideologlar özgürlükçü değerleri savunmaya eğilimliyken, Araştırma, toplumun daha geleneksel değerlerine destek ve göçmenlere karşı kuşkulu bir bakış açısıyla ekonominin sol eğilimli görüşünü birleştiren büyük bir seçmen kesimine işaret etme eğilimindeydi. (bkz. https://www.idrlabs.com/tr/politik-eksen/testi.php)
Diğer bir konu ise, her iki eksen de teoride eşit derecede önemli olmakla birlikte, parlamenter siyasetin gerçekleri, uygulamada ittifakların nadiren Sol-Sağ ayrımı boyunca oluştuğunu gösterme eğilimindedir. Sağ-Liberaller ve Komüniterlerin prensipte meslektaşlarına karşı ittifaklar kurabilmelerine rağmen, bu gerçek siyasette neredeyse hiç gerçekleşmez. Bu yüzden, Sol-Sağ ekseninin çoğu zaman modası geçmiş olduğu söylenir, yine de Amerikan ve Avrupa siyasetinde en önemli tek ölçek olmaya devam etmektedir.
