Lavrov’un Türkiye ziyareti, Ukrayna ile Suriye arasındaki bağlantının bir kanıtı

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, bölgedeki ve dışındaki diplomatik gezilerine devam ediyor. Rusya, genel olarak Arap ülkelerinin durumunu dengeli görüyor. Bu yüzden Lavrov, kısa bir süre önce Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) dışişleri bakanlarıyla bir araya geldi. Rus Bakan 8 Haziran'da ise tartışılacak bir dizi konuyu görüşmek üzere Türkiye'yi ziyaret edecek. Ukrayna ve Suriye'deki durum ziyaretin gündeminin üst sıralarında yer alacak. Aslında, Ukrayna ve Suriye, artık bir şekilde birbiriyle bağlantılı meseleler haline gelmiş durumdalar.
Ukrayna’daki savaş, Rusya’nın bir dereceye kadar kaydettiği ilerlemeleri ve Ukrayna’nın şiddetli direnişiyle devam ediyor. Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy, bir röportajında, savaşmaya devam ettiklerini, fakat savaşın yalnızca müzakere masasında sona erebileceğini söyledi. Zelenskiy’nin bu sözleri doğru ve umut verici olsa da hem Ukrayna hem de Rusya daha güçlü taraf olarak müzakere masasına oturmaya çalışıyor.
Ukrayna savaşıyla ilgili en önemli konular arasında gıda krizi yer alıyor. İstatistikler farklılık gösterse de, Ukrayna ve Rusya'dan gelen tahılın, dünya tahıl arzının önemli bir bölümünü oluşturduğu bilinen bir gerçek. Başta Ortadoğu’daki ve Afrika'daki birçok ülke olmak üzere çok sayıda ülke, tahıl arzındaki kıtlığın yarattığı sonuçlardan zarar görüyor. Ukrayna’nın silolarında milyonlarca ton tahıl bulunuyor. Rusya’nın ablukası ve Karadeniz'e dağılmış deniz mayınları da dahil mevcut güvenlik koşulları nedeniyle bu tahıllar ihraç edilemiyor. Ukrayna ise tahılının ihraç edebilmesini sağlayacak bir plan veya mekanizma geliştirme çabalarını sürüyor. Tahılın gemilere yüklenebileceği ve daha sonra hedef alınmadan gidecekleri yere yol almaları için güvenli bir koridor açmayı hedefliyor. Ancak ödeme yöntemleri de dahil olmak üzere ele alınması gereken çok sayıda mesele var. Ardından güven sorunu geliyor. Ukraynalılar, Rusya’nın Odessa’yı ele geçirmek için bu durumdan faydalanmasından çekiniyorlar.
Bir Karadeniz ülkesi olan ve boğazları (Çanakkale ve İstanbul boğazları) kontrol eden ülke olarak Türkiye, resmin ayrılmaz bir parçası. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, geçtiğimiz hafta basına yaptığı açıklamada, Türkiye’nin Ukrayna'dan tahılın çıkarılması çabalarını kolaylaştırmak için Rusya, Ukrayna ve Birleşmiş Milletler (BM) ile görüştüğünü söyledi.
Öte yandan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin geçtiğimiz Cuma günü küresel gıda krizinin yapay olduğunu söyledi. Söz konusu tahılın Belarus üzerinden ihraç edilebileceğini belirten Putin, fakat bunun olabilmesi için öncelikle Belarus’a yönelik yaptırımların kaldırılması gerektiğini de sözlerine ekledi. Belarus Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko da aynı doğrultuda bir açıklama yaptı. Ancak Putin’in fikirlerinin, BM’nin söz konusu krizin çözümü için bir plan oluşturma çabalarına ne kadar uyduğunu söylemek ise oldukça zor.
Yaptırımlar Rusya’ya zarar veriyor, ama Putin pes etmiyor. Rusya, karşı tarafa yaptırımların kendi aleyhine döndüğünü hissettirmeyi amaçladığından durumu çeşitli şekillerde tersine çevirmeye çalışıyor. Aynı zamanda karşı tarafta yer alanlar arasında bir çatışma yaratmayı da amaçlıyor. Avrupa Birliği’nin (AB) Rusya’nın petrol ihracatına yaptırım uygulama konusunda karşılaştığı zorluklar ve Macaristan’ın bu konudaki muhalefeti buna örnek gösterilebilir.
Lavrov’un Türkiye ziyaretinde ele alınacak bir diğer konu ise Suriye meselesi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Suriye’nin kuzeyinde bulunan terör örgütlerinin sınırın diğer tarafında tehdit oluşturduğunu açıkladı. Türkiye bu bölgeleri temizlemeyi hedefliyor. Hatta Erdoğan hedefleri, Tel Rıfat ve Menbiç olarak belirledi. Önce bu bölgeleri uyarması ve operasyona hazırlanmaları için zaman tanıması alışılmış bir durum değil. Bahsi geçen bölgeler, geçmiş yıllarda gerçekleştirilen operasyonların kapsamı dışında kalan ve çoğunluğunu Kürtlerin oluşturduğu Halk Koruma Birlikleri’nin (YPG) kontrolü altındaki yerlerdi. Rusya, ABD ve İran güçleri ile (Suriye Devlet Başkanı Beşşar) Esed rejimi güçleri de ‘bu bölgelerin içinde ve çevresinde’ bulunuyorlar.
Rusya’nın Suriye'de askeri üslerinin yanı sıra çoğu askeri polis olarak çalışan Çeçenler ve Wagner şirketinin paralı askerleri de dahil olmak üzere sayıları tam olarak bilinmemekle birlikte yaklaşık 30 ila 40 bin arasında olduğu tahmin edilen çok sayıda askeri var.
Daha önce de belirttiğim gibi Ruslar, Suriye'de ya da bazı askerleri ve teçhizatlarını çekerek Ukrayna'da yeniden konumlanabilirler, ancak kesinlikle mevzilerini terk etmezler ya da bu mevzilerden geri çekilmezler. Suriye, Rusya için çok önemli hale geldi. Çok ciddi bir durum söz konusu olmadıkça Rusya öyle ya da böyle Suriye'de kalmaya devam edecektir. Bununla birlikte Rusya'nın askerlerini yeniden konuşlandırdığı ve yönlendirdiği noktalarda İran güçleri ve İran yanlısı milisler de harekete geçiyorlar. Fakat Rusya’nın yeniden konuşlandırmaya gittiği bölgeleri işgal etmiyor yahut ele geçirmiyorlar. Daha ziyade Esed rejimi ile Rusya ve İran arasındaki uzlaşılar ve anlaşmalar çerçevesinde bu bölgelere giriyorlar.
Büyük resme bakıldığında İran, çeşitli yollarla ve araçlarla bölge geneline yönelik halihazırdaki nüfuz ve yayılmacı politikasını sürdürmeye devam ediyor.  Bu da birçok ülkede huzursuzluğa yol açıyor. Türkiye’nin önümüzdeki günlerde ya da haftalarda YPG'ye karşı askeri bir harekât başlatması kaçınılmaz görünüyor. Bazıları, harekâtın kapsamlı olacağını iddia ederken bazıları ise bölgedeki diğer ülkelerin güçleriyle bir sürtüşmenin yaşanması ihtimalinin çok daha düşük olduğu yerlerle sınırlı bir harekât olmasını bekliyorlar.
Burada iki noktaya dikkati çekmek gerekiyor. Bunlardan birincisi, Rusya'nın Suriye'deki hava sahasını halen kontrol ettiği gerçeğinin göz ardı edilemeyeceği, ikincisi ise Rusya’nın NATO’daki müttefikler arasında yeni anlaşmazlıklara yol açacağını düşündüğü, Türkiye’nin söz konusu askeri operasyonunu memnuniyetle karşılayacak olmasıdır.
Bu çerçevede Lavrov'un Türkiye ziyareti, ziyarette ele alınabilecek çeşitli konular nedeniyle ilgi çekici ve takip edilesi olacaktır.