Yapay zekanın meydan okumaları: Yeni bir dünya!

Yapay zekanın insan yaşamının çeşitli alanlarında varlığının ve etkisinin arttığına dair işaretler ve sahneler yadsınamaz bir konu haline geldi. Etkisinin ve gücünün arttığı konusunda bir şüphe kalmadı. İnsanlığın geçmişi ve geleceği hakkında çok önemli birçok kitap yazan tanınmış İsrailli yazar Yuval Noah Harari’nin, yapay zekanın insanın karar alma süreçlerine hükmetmesine izin verilmesine karşı şiddetle uyardığı önemli ve anlamlı söylemleri bulunuyor. Harari, söylemek istediğini daha derin ve doğru bir yorumla izah edip ekliyor; yapay zeka muazzam bir dizi büyük veriyi programlamanın sonucudur, ancak programlama masum, nesnel ve bağımsız değilse çıktıları da güdümlü ve taraflı olacaktır.
Bunu destekleyen birçok örnek var. Bu örneklerden biri de günümüzde insanların elektronik platformlarda sunulan mal ve hizmetleri satın almaya karar verirken yaptıkları aramanın kişisel olup olmadığıdır. Bu karar bağımsız mı alınıyor, yoksa yapay zeka araçları tarafından mı yönlendiriliyor? Cevap, elbette ister doğrudan ve net isterse daha az görünür ve gizli bir şekilde olsun kararın yapay zekanın etkisiyle alındığına daha fazla ihtimal veriyor.
Tanınmış Amerikalı iş adamı Bill Gates’in bugün dünyanın en önemli yazar ve düşünürü, kendisinin hiçbir kitabını kaçırmıyorum diye nitelendirdiği, teknoloji ve bunun insanın geleceği, özellikle de çevre, ulaşım ve gıda ile ilişkisi konusunda uzmanlaşmış en önemli yazarlardan biri olan Çek asıllı Kanadalı yazar Vaclav Smil, yapay zekanın ulaşım ve gıda alanında insan kararlarına ve seçimlerine hakim olacağını söylüyor. Yani kişinin kendisi aracı sürüp yöneltmek yerine, ulaşım aracı onu yöneltecek. Gideceği yollar, yolunun üzerinde uğrayacağı dükkanlar ve restoranlar onun için seçilecek. Aynı şey yolu üzerindeki eğlence ve yemek seçenekleri için de geçerli. Bu uyarılar, çok uzak olmayan bir gelecekte insanlığı nelerin beklediğine ilişkin bir tanıtımdan ibaret.
Yapay zekanın üretim ve depolama alanlarında beklenen etkisi, insan kapasitesinin doğru ve son derece etkili programlanmış robot modelleri ile değiştirildiği biliniyor.
Ancak önümüzdeki günler, bilhassa yapay zekanın gelişimine hizmet eden modern teknoloji alanlarındaki gelişmeler ve niteliksel sıçramalar hakkında sürekli konuşulanlar ışığında, yapay zekanın eğitim, eğlence ve ekonomi alanlarındaki etki ve tesirinin büyüyen egemenliğine işaret ediyor.
Cep telefonunuza gelen bilgilerin, karşınıza çıkan reklamların veya elinizdeki ekrana akan haberlerin rastgele, güdümlü ve kasıtlı olmadıkları kabul edilemez. Aksine, tüm bunlar yapay zekanın etkileme ve yönlendirme konusundaki artan yeteneklerinin sistematik bir parçası. Yapay zekanın bu yeteneği zamanla zevklerinizi, hobilerinizi, ilgi alanlarınızı, fikirlerinizi, eğilimlerinizi ve zevklerinizi değiştirme gücüne sahip olacak. Bu etkinin sosyal, ahlaki, politik ve ideolojik inançlar üzerindeki tesirinin yoğunlaşmasından ve büyümesinden korkuluyor.
Bu bağlamda, “The Loop: How Technology Is Creating a World Without Choices and How to Fight Back” (“Döngü: Teknoloji Nasıl Seçeneksiz Bir Dünya Yaratıyor ve Nasıl Mücadele Edilir”) adlı önemli kitabında Amerikalı yazar ve teknoloji uzmanı Jacob Ward, yeni dünyanın akışkanlık ve aerodinamiklikle dolu, ancak seçimlerden yoksun, bölünmeler, önyargılar ve fanatiklikle yüklü bir eğlence balonundan ibaret olacağını tahmin ediyor.
Gelecekte bizleri neler beklediğini bilmek için hayallerimizde çok ileri gitmemize gerek yok. Sayısız örnekler arasında sadece Google, Tesla, Meta, Amazon ve Apple gibi dev teknoloji devleri tarafından açıklanan fikir ve projeler, yepyeni, önceden programlama ile davranışları tanıma ve etkileme üzerine kurulu bir dünyaya adım attığımızı çok net bir şekilde gösteriyor. Bu dünyada gelecekte insanın kararları, görünürde ne kadar bağımsız ve objektif gibi görünse de aslında bundan tamamen farklı olacak.
İnsan açısından yapay zeka ile iletişim kurma seçeneklerinin geliştirilmesi ve çeşitlenmesi, cep telefonu ile sınırlı kalmayıp, gözlük, kulaklık, saat, kalem, yüzük, ayakkabı, giysi gibi giydiği ve kullandığı başka araçlara da uzanmasıyla birlikte insan, karar ve seçimleri üzerinde yapay zeka güçlerinin masum olmayan etkisi ile tamamen kuşatılacak. O zaman bu etki, belirli bir markanın belirli bir şubesinden belirli bir aromaya sahip bir fincan kahve satın alma kararının ötesine geçerek, insanın hangi adaya oy vereceğini ya da birikimlerini hangi yatırım kanalına yatıracağını etkilemeye kadar uzanacak. İnsanın tek başına sahip olduğu ve bir anda elinden alındığının farkına varacağı diğer karar ve seçimlerini de kapsayacak.
Yeni ve farklı bir dünyaya giriyoruz ve bu dünyada ne en güçlü ne de en zeki değil, ancak, değişkenlerle başa çıkmak için gerekli araçları bulma bilinci ve yeteneğine sahip olanlar ayakta kalacak.