Şaşırtıcı TikTok

Pek çok önemli şey TikTok platformunu, uygulamayı yönlendirmek, istismar etmek ve casusluk yapma aracı olarak kullanmakla suçlanan Çinli yetkililer de dahil olmak üzere birçok kişi için bir tehdide dönüştürebilir. Bir iletişim aracının etkisi ne kadar büyükse tehlikesi de o kadar büyük olur. Bu durum yapıcıları, operatörleri ve planlayıcıları için bile geçerlidir.
Bu yıl, ABD TikTok tehlikesini ve onu boykot etme gereğini hatırlatmadan sona ermedi. 19 eyalette resmi cihazlara TikTok yasağı uygulandıktan sonra ABD Temsilciler Meclisi, üyeleri ve çalışanları tarafından kullanılan tüm cihazlarda TikTok kullanılmasının yasaklandığını duyurdu. ABD şu veya bu şekilde, savaş henüz emekleme dönemindeyken, Çin'in üzerinden geçen bir sineğin dahi topraklarına konmasını engellemek istiyor.
Ancak henüz Facebook’un elde ettiği popülariteye ulaşmaktan çok uzaktayken TikTok’a karşı bu hırçınlık neden? Çeşitli sosyal paylaşım platformlarının -çoğu ABD merkezli- dünya çapındaki kullanıcı sayısının 2022 yılı itibariyle 4,6 milyar olduğu tahmin ediliyor. Bu da dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 60'ına denk düşüyor. Bu sayının günümüzden beş yıl sonra 2027'de 6 milyara ulaşması beklentisi hakim.
Sosyal medya platformlarının kralı Mark Zuckerberg'in 100 milyarlarca dolar kaybetmesi ve çalışanlarının yarısını işten çıkarması hiçbir şeyi değiştirmiyor. Zira Facebook, 2,6 milyardan fazla aktif hesapla en büyük sosyal platform olmaya devam ediyor ve bir yıl içinde kullanıcı sayısının hemen hemen 3 milyara çıkması bekleniyor. ABD’nin Twitter, Amazon ve Google kullanıcılarının sayısı hakkında topladığı verilerin yanı sıra Zuckerberg'in sahibi olduğu Meta şirketinin Instagram’da yaklaşık 1,5  milyar kullanıcısı var. Diğer yandan tüm göstergeler, güçlü bir şekilde ihlallerin olduğunu ve siyasi otoritelerin teknoloji şirketlerinden faydalandığını ve verileri bazen kanunla bazen de kanunlardaki boşluklarla yasal hale getirdiğini gösteriyor.
Çin merkezli TikTok’a karşı oluşan rahatsızlığın nedenlerinden biri, şimdiye kadarki en hızlı olmasa da en çok büyüyen platformlardan biri haline gelmesidir. Peki, bu kıskançlık mı yoksa içe nüfuz etme korkusu mu? İkisi de. Zira yılda yüzde 70 büyüyen büyüleyici uygulamanın yakın zamanda 2 milyara yakın kullanıcısının olması bekleniyor. Ancak mesele bu değil.
Bizi ilgilendiren şey, TikTok kullanıcılarının ezici çoğunluğunun yani yüzde 80'inin 16 ila 24 yaşları arasında olması. Başka bir deyişle, TikTok geleceğin şekillendirildiği yer haline gelirken Facebook’taki gençlerin mevcudiyeti ciddi derecede azalmış, yaşlılara bırakılmış ve bu da durumu daha endişe verici hale getirmiştir.
Fark yaratan bir diğer unsur ise bu Çin platformundaki algoritmaların diğer uygulamalardan biraz daha farklı ve kullanmaya başlar başlamaz sizi içine çeken özelliklere sahip olmasıdır. Büyük bir kitleye ulaşmak için Facebook'ta olduğu gibi binlerce arkadaşa, aylarca çabaya ve hesabınızı eklemeleri için birilerine avuç açmanıza gerek yok. TikTok’ta çok fazla takipçiniz ya da arkadaşınız olmamasına rağmen ikinci veya dördüncü videodan sonra binlerce tık, beğeni ve paylaşım topladığınızda şaşırıp kalabilirsiniz. Paylaşımınızı gören kişi sayısı, videonun kalitesi ve konusu, videonuzla ilgilenen kişi sayısı, kategorisi, kullandığınız etiketler ve tamamen sizin izlediğiniz ve ilgi gösterdiğiniz videoların yapısı ile ilgilidir. Algoritmaların kurulumunda belki de doğu aklının kullanılması, TikTok’u öne çıkaran ve Batılı algoritmalardan farklı kılan şeydir.
Başlangıçta kısa video çekiminin dayanılmaz bir çekiciliği olduğu söylendi. Bu, hızla yüz milyonları TikTok'a çekti. Bu yüzden Zuckerberg, kullanıcıların ilgisini kazanmak için Instagram’daki videoların özellikleri hızla güçlendirdi ve büyük ölçüde başarılı oldu. Ancak şimdi videonun, müziğin ve şarkının tek önemli unsur olmayıp tüm bunları yönlendiren zihniyetin, bir şeylerin mantığının ve platformun nihai vizyonunu yöneten perspektifin de önemli olduğunu anlıyor.
TikTok’a doğru ilerleyen genç kalabalıklar, ABD’yi uygulamaya karşı eşi görülmemiş bir saldırı başlatmaya ve çeşitli suçlamalarda bulunmaya zorluyor. Bunların arasında ‘suçu yayması, yalan haberlere engel olmaması, tehlikeli uygulamalar içeren videolar sunması, ırkçı içeriklere yer vermesi, kullanıcıları takip edip konumlarını saklaması, yöneticiler tarafından kaydedilen verileri kullanması, Çin devletine bağlı olması ve düşman bir ülkeye hizmet etmesi’ gibi suçlamalar var.
Burada amacımız TikTok’u savunmak değil ancak tüm uygulamaların verilerimizi alıp sattığını, bunları zihinlerimizi ve duygularımızı manipüle etmek için kullandığını ve hatta mahrem ve en hassas kişisel bilgilerimizi gözetlemek için kullandığını kanıtlamamız gerekmiyor. Şu açık ki sosyal uygulamalar sadece kendi coğrafyasına göre resmi makamlara bağlı olmakla kalmayıp en küçük çalışanları ile bile bazen bize çok büyük zararlar verebiliyor.
TikTok’a yapılan itirazların sebepleri aynı değil. Bazı ülkeler protestolara katkıda bulunduğunu düşünüyor, bazıları da bunun istenmeyen bir etkiye sahip olduğunu ve ‘gençler arasında kültürel bozulmaya’ neden olduğunu öne sürüyor. Hindistan buna örnektir. Kendisi kültürel bozulmadan şikayet etmekle kalmayıp özellikle platformda aylık 120 milyondan fazla kişinin aktif olduğu ortaya çıktıktan sonra bu tür uygulamaların ‘Hindistan'ın egemenliğine ve bütünlüğüne ek olarak devlet güvenliği ve kamu düzeninin savunulmasına zarar verdiğini’ bildirdi.
Gelgelelim Pekin hükümeti bile TikTok’tan, onun zararlı etkisinden ve gençler üzerindeki tesirinden endişe duyuyor. İçerik trendlerini ve insanların eğilimlerini izlemek için hiçbir çabadan kaçınmıyor. Görünen o ki şimdi pozitif enerji yaymaya daha yakın olmak, dış görünüşün önemini azaltmak ve lüks yaşamın ve savurganlığın öne çıkarılmasını sınırlamak için algoritmaları eğitmeye yöneliyor.
ABD merkezli şirketler, hükümetlerinin bu tür müdahalelerine karşı olduklarını söyleseler de bunlar, üzerinde düşünülmesi gereken ve neyi sevip neyi dileyeceğimize, hatta neyi hayal edeceğimize önceden karar verenlere karşı korkuyu tetikleyen bilgilerdir.