Geçtiğimiz çarşamba akşamı Fas Kralı 6. Muhammed bu yılki Kurban Bayramı ile ilgili bir açıklama yaparak halkına seslendi. Kral, bilindiği üzere Hicri yılın son ayına (Zilhicce) denk gelen ve yaklaşmakta olan Ramazan Bayramı’ndan iki ay sonra olan bu bayram gelmeden erken saatlerde halka hitap etti.
Fas Kralı 6. Muhammed, Krallığın 7 yıl üst üste yaşadığı şiddetli kuraklık yüzünden hayvan sayısında yaşanan önemli düşüş nedeniyle vatandaşlarına bu yıl kurban kesmemeleri çağrısında bulundu.
Kral, Diyanet İşleri Bakanı Ahmed Tevfik tarafından devlet televizyonunda okunan mesajında, ‘Kurban Bayramı'nda kurban kesmenin müekked sünnet olduğu göz önünde bulundurulduğunda, bu zor koşullarda kurban kesilmesinin halkımızın geniş kesimlerine, özellikle de dar gelirli olanlara zarar vereceğini’ söyledi.
Fas'ı üst üste 7 yıldır vuran kuraklık, hayvan sayısında yüzde 38'lik bir düşüşe neden oldu.
Bu bağlamda, 9 Aralık 2008 tarihinde bu konunun burada ‘Bayram Kuzusu’ başlıklı bir yazıyla ele alındığını hatırlıyorum.
Her ne kadar bayramda kurban kesmek farz olmasa da tavsiye edilen bir husustur. Eski ve modern fakihlerin çoğunluğunun görüşüne göre, kurban zenginler için geçerlidir. Ancak fakirler veya kurban bedelini ödeyemeyecek durumda olanlar için kurbanın sevilen bir sünnet olduğu göz önünde bulundurularak kesinlikle farz olmadığı belirtilmiştir. Bu fıkhî tutuma rağmen, İslam dünyasındaki ve özellikle Arap dünyasındaki ailelerin çoğu bu meseleyi tavsiye edilen sünnete uygun bir şekilde değil, daha ziyade bütçelerin ayrıldığı ve imkânların seferber edildiği kaçınılmaz bir yıllık görev olarak ele almaktadır.
Bu konudaki inatçılığın ve hatta tehlikeli aşırılığın bir örneği, sanatçı Leyla Gufran’ın kızının öldürülme nedenidir. Leyla Gufran’ın kızı, Kurban Bayramı harcamalarına hazırlık olarak bir miktar para elde etmek amacıyla Mısırlı fakir bir genç tarafından öldürüldü.
Fas'ta bir bayram kuzusunun fiyatını karşılama yarışı doruklarda seyrediyor. Zira Fas’ta Kurban Bayramı günü bir kuzunun kanını akıtmayan aile yenilgi ve aşağılanma hissine kapılır. L'Opinion gazetesine göre, ortalama bir Fas vatandaşının içinde bulunduğu zor duruma, düşük gelirine ve bir bayram kuzusunun fiyatının yaklaşık 440 euroya ulaşmasına rağmen, bu durum vatandaşın borçlanmayı gerektirse bile bayram kuzusunun bedelini ödemesine engel değil!
Din sosyolojisi alanındaki bazı araştırmacılara göre, “dini ritüelleri yerine getirmek bir olgudan ya da bireysel bir eylemden daha fazlasıdır. Bu uygulamalar sadece ilahi ibadetle bağlantılı olmanın ötesinde, kuralları ve değerleri bir dizi yükümlülükle pekiştirilen bir aile ve kişisel etik sistemine aidiyeti de ifade eder.” (Araştırmacı Ferhan ed-Dik'in Arap Toplumunda Din isimli kitapta yer alan makalesinden)
Bu gerçekler ve bu mesajlar, toplumun öncelikleri, fıkıh kurumunun düzenlenmesi, toplumun fetvalarla ilişkisi ve genel sosyal davranışın dinle, prestijle ya da başka nedenlerle ilişkisi, yani tek kelimeyle din sosyolojisi meselesi hakkında daha büyük bir konuyu tartışmamız için bize kapı açıyor.
