Ortadoğu ve gerileyen enerji yatırımları

Arap Petrol Yatırım Şirketinin (APICORP) yıllık yatırım raporu, 2020-2024 yılları arasında Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkelerinin enerji sektöründe beklenen toplam yatırımlarının yaklaşık 792 milyar dolara ulaşacağına işaret etti. Oysa daha önce aynı dönem için planlanan yatırımların değeri yaklaşık 965 milyar dolardı. Bu, 2020’de ortaya çıkan üç krizin toplam yatırımı yaklaşık 173 milyar dolar azalttığı anlamına geliyor. Azalmanın büyük bir bölümü, daha planlanmakta olan projeler alanındaydı.
2020 yılında özellikle petrol ihraç eden ülkeleri vuran 3 kriz şunlardır:
-Yılın ilk çeyreğinde dünyanın dört bir yanına yayılan Kovid-19 virüsünden kaynaklanan sağlık krizi. Ortadoğu’da virüs en çok İran’da yayıldı. Tüm dünyanın karşı karşıya kaldığı ikilemle yüzleşmek için her bir ülke diğerinden farklı politikalar benimsemek zorunda kaldı. Her ülkede uzman doktorların tavsiyelerine, yetkililerin kararlarına ve yerel tıbbi hazırlık durumuna göre belirli ekonomik ve sosyal ekonomiler benimsendi. Bu konuda, Dünya Sağlık Örgütü’nün bilgi ve rehberliğinden de yardım alındı. Ülkelerin çoğu, salgını kontrol altına almak için fabrika ve dükkanları kapattı, insanlara evlerinde kalma ve sosyal mesafeyi koruma direktifleri verdi ve buna benzer kapama ve izolasyon tedbirleri aldı. Uzak mesafelere ve ülke dışına seyahati yasakladı. Gerçekten de dünyadaki havaalanlarının büyük bir çoğunluğu 4 ay boyunca kapalı kaldı. Bu kapatmacı politikalar petrol talebinin çok düşük seviyelere gerilemesine yol açtı ve petrol fiyatları dibi gördü.
-Aşırı üretim ve ülkelerin vatandaşlarının sağlığını korumak için aldığı tedbirler nedeniyle petrol talebinin azalması sonucunda petrol fiyatlarının çok düşük seviyelere gerilemesinden kaynaklanan petrol krizi. Talebin azalması petrol stoklarını çok yüksek seviyelere ulaşmasına neden oldu. Ayrıca, petrol ve doğalgaz endüstrisinde yüksek ekonomik verimliliğe ve düşük maliyete sahip petrol kuyularında üretime öncelik verilmesi, yüksek işletme maliyetlerine sahip kuyularda üretimin durdurulmasının eşlik ettiği bir yeniden yapılandırmanın önünü açtı. Bunun yanı sıra, kriz sırasında tankerlerde depolama gibi olağandışı araçlara başvurulması nedeniyle dünya genelinde mevcut depolama kapasitesinin ulaşmış olduğu doygunluk ve yüksek depolama fiyatlarından ötürü artan maliyetleri göz önüne alarak petrol stoku azaltılmaya çalışıldı. Öne sürülen ve ağır basan bazı tahminler, 2020’nin ikinci yarısında Brent petrolünün ortalama fiyatının varil başına 30-40 dolar arasında değişeceğine ve fiyatların daha sonra kademeli olarak dengeli seviyelerde sabitleneceğine işaret ediyor.
-Finansal varlıklar değerlerini kaybettikçe kötüleşecek küresel bir finansal likidite krizinin başlamasından kaynaklanan finansal kriz. Merkez bankaları ve çok taraflı finansal kuruluşlar bu konuda gerekli tedbirleri almaya başladılar. Ancak, büyük teşvik paketlerinin  büyük bir verimsiz borç yükünün birikmesine ve bunun da ekonomik büyümenin yavaşlamasına neden olmasına dair endişeler var.
APICORP şirketinin yıllık raporu, içinde bulunduğumuz on yılın ilk yarısında bölgesel olarak enerji yatırımlarının aşağıdaki gibi dağıldığını gösterdi:
Suudi Arabistan: Doğalgaz sektöründe 30 milyar dolar, elektrik sektöründe 41 milyar dolar.
Irak: Yeniden yapılanma çalışmaları ve doğalgazdan elektrik üretme projeleri için 33 milyar dolar.
İran: Doğalgaz projeleri için 48 milyar dolar.
BAE: Petrol üretim kapasitesini artırmak için 45 milyar dolar.
Mısır: Petrokimya kapasitesini artırmak için 38 milyar dolar.
Rapor ayrıca, aynı dönemde planlanan doğalgaz yatırımların değerinin en yüksek artışı kaydettiğine de işaret etti. Doğalgaz yatırımları 2019 yılında yüzde 13 oranında artarak yaklaşık 28 milyar dolar oldu. Bu artış, Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) ülkelerinde geleneksel olmayan doğalgaz kaynaklarının geliştiğini ve Katar, Mısır ve Umman’ın üretim kapasitelerini artırdıklarını gösteriyor.
APICORP’un yıllık raporu, petrokimya endüstrisinden elde edilen geliri artırmak için bazı ülkelerde üretim kapasitesini artıracak ve petrokimya üretim politikalarını birleştirecek projelerin artacağı tahmininde de bulundu. Bu kategoride en öne çıkan projeler arasında şunlar yer aldı: Umman’ın Duqm kentindeki 8.67 milyar dolarlık proje ile Sur şehrindeki 6.73 milyar dolarlık proje. Kuveyt’in el-Zour bölgesindeki 6.5 milyar dolarlık proje. Suudi Arabistan’ın 6.34 milyar dolarlık Satorp Amiral projesi. Katar’ın Ras Laffan endüstri bölgesindeki QChem şirketi kompleksinde 4.5 milyar dolarlık proje.
Rapor aynı zamanda, büyük kredi sorunları nedeniyle 2020 yılında elektrik sektöründeki yatırımlarda 114 milyar dolarlık bir gerileme olacağını da öngördü. Projelerin geliştirme sürecinde görülen gecikmeler ve düşük talep beklentileri nedeniyle yenilenebilir enerji projeleri ile ulaşım ve dağıtım ağlarına yapılan harcamaların azaldığı bilgisine de yer verdi.