2012'den 2020'ye OPEC ülkelerinin petrol gelirlerindeki düşüş

Middle East Economic Survey (MEES) Bülteni, OPEC ülkelerinin petrol gelirlerinin 2012’de kaydettiği 1.13 trilyon dolar seviyesinden daha düşük seviyelerde seyretmeyi sürdüreceği tahmininde bulundu. Petrol üreticisi ülkelerin gelirleri 2012’den bu yana sürekli bir düşüş içinde. Zira 2014 – 2016 yılları arasında petrol fiyatları düşük seviyelerde seyretti. Yine bu tarihten itibaren OPEC ülkelerinin petrol gelirleri, 700 milyar dolar çıtasını aşmayacak biçimde gerilemeyi sürdürdü. MEES Bülteni, OPEC ülkelerinin petrol gelirlerinin düşüşünü sürdüreceğini ve 2020 yılında 350 milyar dolar çıtasına kadar gerileyeceğini tahmin etti. Bu, eğer gerçekleşirse, 2003 yılından bugüne OPEC ülkelerinin petrol gelirlerinin kaydettiği en düşük oran olacaktır.
MEES, fiyatların ve piyasaların hızla değişmesine rağmen mevcut göstergelerin ışığında, görünüşe göre petrol talebinin, öngörülebilir gelecekte belirsiz bir süre daha devam etmesi beklenen "Kovid-19" salgın öncesi seviyesinin altında seyretmeye devam edeceğini belirtti. MEES Bültenine göre, “Finansal petrol refahı, zenginliği dönemi ulaşılması uzak” gibi görünüyor. Ayrıca şu anda kuralın “yüksek fiyatlar yerine düşük fiyatlar” olduğunu da ekliyor.
MEES, yeni durumdan kaynaklanan baskıların, büyük petrol üreticisi Körfez ülkeleri ile diğer OPEC üyeleri arasındaki farkların daha da genişlemesi ve zaten uzak olan mesafelerin daha da açılması anlama geleceğini de belirtti. Zira, OPEC+ grubunun vardığı üretimi düşürme anlaşmasının 2022 yılının nisan ayında sona ermesinden sonra bu petrol ihracatçısı ülkelerin geri kalanının önceliği, üretim kapasitelerini korumak için yatırıma odaklanmak olacaktır. Diğer bir bölümü ise pandemi öncesindeki üretim kapasiteleri seviyelerini korumak için mücadele edecektir.
MESS’in bülteninde yer verdiği tahminler, enerji alanındaki istatistiklerin temel küresel kaynaklarından biri olarak kabul edilen OPEC'in 2020 Yıllık İstatistik Bülteni’nin açıklanması ile aynı zamana denk geldi. OPEC’in 2019 yılına dair verdiği bilgiler, üye ülkelerin düşük yıllık petrol geliri seviyesinin devam ettiğini gösterdi. 2019 yılında üretimi düşürme politikası ve düşük fiyatlar nedeniyle üye ülkelerin toplam petrol gelirleri 565 milyar dolar olarak kaydedildi.
Burada, 2019 yılının petrol gelirlerinin 692 milyar dolara ulaşan 2018 yılı gelirlerinden yüzde 18 daha az olduğuna dikkat çekelim. OPEC’in Yıllık İstatistik Bülteni, “Asya-Pasifik” bölgesinin petrol ihracatının çoğunu ithal ettiğini gösterdi. Bu bölge ayrıca petrol ithalatı seviyesini de korudu. Buna karşılık, Kuzey Amerika’ya yapılan petrol ihracatı daraldı. 2018 yılında günlük 2.6 milyon varilden 2019 yılında günlük 1.2 milyon varile geriledi. Kuzey Amerika'ya yapılan ihracattaki düşüşün Kanada’nın üretimine ek olarak, ABD'deki kaya petrolü üretimindeki artıştan kaynaklandığı açıktır.
OPEC’in Yıllık İstatistik Bülteni, üretimdeki düşüşten en çok etkilenen ülkelerin, petrollerine uygulanan yaptırım ve boykot ile ülke içindeki ekonomik kriz nedeniyle İran ve Venezuela olduğuna değindi. İran’ın petrol ihracatının değeri 2019'da 19.2 milyar dolara düştü. 2018 yılı ile karşılaştırıldığında bu, yüzde 68’lik bir düşüş anlamına geliyor. Bu, şu ana kadar İran’a uygulanan en sert yaptırımların sonucudur. Kaynak olarak İran dahil üyelerinin kendisine sağladığı bilgilere dayanan OPEC’in Yıllık İstatistik Bülteni’nin verdiği bilgiler, ham petrol ve kondens ihracatının devam eden yaptırımlar nedeniyle sürekli azaldığını gösterdi. Öyle ki İran’ın 2019 yılı günlük ihracat hacmi yaklaşık 651 bin varille sınırlı kaldı. Bu, 2018’de günlük 1.85 milyon varil olan İran ihracat oranının üçte birine karşılık geliyor. Bu iki oran ise, 2002 yılında günlük 2.1 milyona ulaşan ihracat oranından çok düşük.
Öte yandan MEES Bülteni de, İran’ın ham petrol ve kondens ihracatının 2020 yılında günde 300 bin varil olan mevcut seviyelerinde devam etmesi halinde, İran’ın 2020 yılı petrol gelirinin tahminen 9 milyar doları geçmeyeceğini ifade etti. Bu ise Irak-İran savaşının sona erdiği 1989 yılından bugüne İran’ın kaydettiği en düşük petrol geliridir.
2019 yılında Venezuela’nın petrol ihracatı da bir önceki yıla göre yaklaşık yüzde 35 geriledi. Bunun nedeni, kendisine uygulanan yaptırımlar ve ülkede özellikle de petrol sektöründe görülen ekonomik kaostur. Venezuela’nın 2019 petrol geliri 2003 yılından bu yana en düşük seviyeyi kaydetti.
İlginçtir ki, Libya’nın 2019 yılı petrol geliri sadece yüzde 4.7 oranında azaldı. Aynı yıl petrol ihracatının değeri 24.2 milyar dolar oldu. Libya’da petrol sektörü, eski rejimin çöküşünden bu yana ilk kez canlılığını geri kazanmayı başardı. Son on yıldır siyasi sisteminin çökmesi nedeniyle petrol sektörü kötüleşen Libya bu oranlara ulaşmayı, 2010 yılından bu yana ilk kez üretim ve ihracatını günde bir milyondan fazla varil arttırarak başardı. Ne var ki, çatışan taraflar arasındaki gerilimin yükselmesi ve çatışmaların artması ülkeyi tekrar istikrarsızlaştırdı. Libya Ulusal Petrol şirketinin faaliyetlerini zayıflattı. MEES Bülteni, kötüye giden siyasi durum ve petrol sahalarının çevresinde dönecek savaşlar göz önüne alındığında, 2020 yılında Libya’nın petrol üretim ve ihracat oranlarının minumum seviyelere düşeceği dolayısıyla bu yılki petrol gelirlerinin de gerileyeceği tahmininde bulundu.
 Irak’a gelince, OPEC’in verdiği bilgiler, Irak petrol ihracatının 2019 yılında günde yaklaşık 3.97 milyon varile yükseldiğini, 2018 yılına göre yüzde 2.8 artış kaydettiğini gösterdi. Ancak, bu artışlara rağmen fiyatların düşmesi, Irak’ın petrol gelirlerinin yüzde 5 düşerek 80 milyar dolar seviyesinde kalmasına neden oldu. MEES Bülteni ise, düşük petrol fiyatları nedeniyle Irak’ın 2020 petrol gelirlerinin büyük olasılıkla yaklaşık 45 milyar dolara düşeceği tahmininde bulundu. Ekonominin zayıf ve kötü yönetimi göz önüne alındığında, Irak hükümetinin bu durum ile başa çıkması zor olacak.
2019 yılında Suudi Arabistan’ın petrol gelirleri de yaklaşık 29.2 milyar dolar azalarak 202 milyar dolar oldu. Suudi Arabistan OPEC’in en büyük petrol üreticisi olduğu için bu gelir, OPEC ülkelerinin toplam petrol gelirinin yaklaşık yüzde 35,8'ini oluşturdu. Bu bağlamda, Suudi petrol gelirlerinin 2019 yılında 2018'e göre% 33.5 oranında arttığına da dikkat çekilmelidir. Ayrıca Suudi Arabistan'ın gelirinin OPEC ülkelerinin elde ettiği toplam gelir içindeki oranı, 1991 yılından bu yana en yüksek seviyesine ulaştı. Bu, Venezuela ve İran’a yönelik uluslararası yaptırımlar ve boykot, üye ülkelerin çoğunun sınırlı üretim kapasitesi tavanına sahip olması gibi bir dizi nedenden kaynaklanıyordu.