En güvenli yatırım... Artık değil

Çinli Yang Huiyan, 2007 yılında babasının hisselerinin kendisine devredilmesinden iki yıl sonra, henüz 26 yaşındayken Asya'nın en zengin kadını unvanını aldı. Yang, emlak şirketi Country Garden'ı Hong Kong Menkul Kıymetler Borsası’na (HKSE) sokmayı başardı. Ardından Çin gayrimenkul sektörünün istikrarlı bir büyüme göstermesi sayesinde şirketin 2007'de 19 milyar dolar olan piyasa değerini 2018'de 46 milyar doların üzerine çıkardı. Ancak durum Yang için her zaman böyle güllük gülistanlık kalmadı. Çin emlak sektörü geçtiğimiz yıl sarsıcı bir şok geçirdi. Bu, Yang'ın 23,7 milyar dolarlık servetinin yarısından fazlasının eriyip 11,3 milyar dolara düşmesine neden oldu. Bir yılda bir milyarderin servetinin yarısını kaybetmesi basit bir olay değil. Bilakis Çin emlak sektöründe yaşanan derin bir krizin sonucudur. Peki, bu kriz birçok kişi tarafından en güvenli yatırım olarak görülen bir sektörün başına nasıl geldi? Bu krizin dünyanın geri kalanı üzerindeki yansımaları nelerdir?
Çin ekonomisinin büyümesi orta sınıfın artmasına neden oldu. Bu da gayrimenkule olan talebi artırdı. Bunun sonucunda bugünkü krizin nedenlerinden biri olan plansız bir iş modeli izleyen gayrimenkul şirketlerinin faaliyetleri arttı. Bu şirketler fahiş bir fiyata geniş araziler satın alıp inşaata başlamadan önce müşterilere konut satıyorlardı. Bu şirketler, projeleri müşterilerin ilk ödemelerinden ve bankalardan alınan yumuşak kredilerden (düşük faizli kredi) finanse ediyordu. Bu model, gayrimenkul şirketlerinin borçlarını artırdı ve dolayısıyla risk oranı da bununla birlikte yükseldi. Bu yüzden Çin hükümeti bu yılın başında bu tehlikeli davranışa odaklanıp yumuşak kredi borçlarını durdurmaya ve borçlarının kapasitesini belirlemeye karar verince bu şirketler, temerrüde düşmelerine neden olan bir girdabın içine girdiler. Bu da bugün Çin bankalarındaki batık kredilerin 430 milyar doların üzerine çıkmasına yol açtı.
Bu krizin asıl etkisi, Çin'deki birçok inşaatta işlerin durması oldu. Alıcılar bunu anlayıp durumu protesto etmek için birkaç hafta önce konut ödemelerini durdurmaya karar verdiler. Bu da artık işlerini yürütmek ve borçlarını ödemek için yeterli likidite bulamayan şirketlerin içinde bulunduğu krizi daha da kötüleştirdi. Country Garden'a olanlar da buna benziyor. Şirket bankalardan borç alamadı. Sahibinin Asya'nın en zengin kadını olmasının da bir faydası olmadı. Bu yüzden şirket, 343 milyon dolarlık likidite elde etmek için hisselerin bir yüzdesini cazip bir fiyata satmaya karar verdi. Ancak atılan bu adım, şirketin işlerini yürütecek ve borçlarını ödeyecek likiditeye sahip olmadığını piyasaya göstermiş oldu. Böylece şirketin hisse değeri yaklaşık yüzde 15 düştü. Değeri bir günde 1,7 milyar dolar azaldı.
Gayrimenkul sektörünün Çin'in Gayri Safi Yurt İçi Hasılası’nda (GSYİH) önemli bir payı var. GSYİH’nin yüzde 18 ila 30'unu oluşturuyor. Bu da ortalama olarak Çin'in GSYİH'sinin dörtte birinin gayrimenkul sektöründen geldiğini gösteriyor. Dünya, 2008 mali kriz felaketini hala unutmuş değil. Bu krizin nedenleri Çin’deki durumdan pek de farklı değildi. Uzmanlara göre mevcut kriz küresel bir krize dönüşmese de etkisi tüm dünyada hafife alınmayacak kadar fazla olabilir. Nitekim 4 trilyon dolara yakın büyüklükte bir sektör etkilendiğinde, hiç şüphesiz dünya da bununla birlikte etkilenecektir. Görünüşe göre Çin hükümeti, yer sahiplerinin ödeme yapılmamasına ilişkin protestolarının etkisinin daha da kötüleşebileceğini fark ederek emlak sektörünün doğrudan çıkarına olacak şekilde çeşitli dönemlerde 44 milyar dolarlık yardım paketleri açıkladı.
Yang'ın servetinin yarısını kaybetmesi, dünyadaki borç krizinin, özellikle de Çin'deki emlak krizinin derinliğinin sadece bir yansımasıdır. Tamamen borca ​​dayalı yatırımların ekonomi için tehlikeli yatırımlar olduğunun bir kanıtıdır. Bunun delili de mevcut krizin yatırım açısından en güvenli sektörlerden biri olarak kabul edilen bir sektörde görülmesidir. Bunun dünyanın en büyük ikinci ekonomisinin başına gelmesi de olumsuz bir etkidir. Mevcut durum, aynı etkinin dünyadaki herhangi bir ekonomi üzerinde ve tamamen borca ​​dayalı herhangi bir yatırım için gerçekleşebileceğinin kanıtıdır. Zira başarılı bir Asyalı kadın örneği olduktan sonra gayrimenkulün çöküşünün sembolü haline gelen Yang'ın durumu ortada.