Daha önceki yazılarımızda Suudi Arabistan’da Riyad şehrinin 700 km güneybatısınd?a yer alan arkeolojik el-Fav bölgesinin öneminden ve zenginliğinden bahsetmiştik. Araştırma ve kazılar sonucunda elde edilen bulgular, büyük bir tarihî öneme sahip bu yerde istikrarlı ve gelişmiş bir insani faaliyetin varlığını ortaya çıkardı. Bilindiği üzere el-Fav köyü, MÖ 1’inci yüzyılın ortalarından MS 4’üncü yüzyılın başlarına kadar Arap Yarımadası’nda önemli bir rol oynayan ilk Kinde Krallığı’nın başkenti olmakla birlikte önemli bir ticaret merkezi ve madenler, tahıllar ve dokumalar taşıyan kafilelerin buluşma yeriydi.
El-Fav Köyü’nün önemi, Arap Yarımadası’nın güneyinden kuzeydoğu istikametinde Basra Körfezi’ne, Mezopotamya ülkelerine, Hicaz’ın kuzeybatısına ve Bilâdu’ş-Şâm’a* kadar uzanan ticaret yolu üzerinde önemli bir ticari durağa yönelen kafileler için bir geçiş noktası olarak Arap Yarımadası’nın ortasında ekonomik, siyasi ve kültürel bir merkez haline gelmesinden ve beş asırdan fazla bir süre boyunca Kinde Krallığı’na başkentlik yapmasından iler gelmektedir.
Arkeolojik el-Fav Köyü bölgesinde keşfedilen birçok şişe ve parfüm şişesi, Arap Yarımadası’nın ortasındaki medeniyetlerin ve en başta da el-Fav medeniyetinin zenginliği ile medeni ve ekonomik gelişiminin boyutunu gözler önüne serdi. Arkeolojik araştırmalar, Arap Yarımadası’nın asırlar boyunca, doğuyu batıya bağlayan ticari hareketliliğe ve kafilelerin ilerlemesine katkı sağlayan medeniyetler üzerinden tanık olduğu medeni gelişimden ve ekonomik etkiden yoksun olmadığını ortaya koymaktadır.
El-Fav’da bulunan ve MS 1’inci yüzyılın sonu ile MS 2’nci yüzyılın başına tarihlenen parfüm şişelerindeki özenli üretim, güzel şekiller ve seçkin zanaatkârların ortaya koyduğu ileri düzey el işçiliği göze çarpmaktadır. Ustalarının toplumun sadece zengin tabakasının sahip olduğu değerli şeylerden sayılan parfümlerin muhafaza edildiği şişeleri üretme konusundaki maharetleri, kuru hurma şeklinde ve zarif, dairevi ve uzun ince boyunlu diğer şekillerde camdan parfüm şişeleri tasarlayıp üretecek seviyelere varmıştı. Parfüm şişelerinin yanı sıra kokulu merhemler ile güzellik malzemelerinin muhafaza edildiği pek çok kap da bulundu.
El-Fav üretimi parfüm şişeleri, kadim Ortadoğu’nun dört bir yanına yayılmış. Nitekim örnekleri, Mezopotamya’da ve Basra Körfezi bölgesinde, örneğin Bahreyn’de bulundu.
El-Fav’daki araştırma ve kazı çalışmalarının devam etmesi ve arkeolojik araştırma alanının genişlemesiyle birlikte elde edilecek pek çok bulgu bize, kadim doğu medeniyetleri arasında Arap Yarımadası medeniyetlerinin sahne olduğu ilerlemeyi gösterecektir.
*Bilâdu’ş-Şâm, Bugünkü Suriye, Filistin, Lübnan ve Ürdün ülkelerini içine alan tarihî bölgenin adıdır.
