Elektronik çip krizi

Korona salgını, küresel pazarlara gölge düşürmeye devam ediyor, ancak bu sefer elektronik çipler ve yarı iletkenler üzerinden. Bu parçalar, araçlardan akıllı telefonlar, elektronik cihazlar, tost ve çamaşır makineleri başta olmak üzere ev aletlerine kadar birçok temel endüstri için vazgeçilmez. Bu endüstriler, halihazırda yaşanan ve endüstriyel operasyonlarını karmaşık hale getiren, kâr beklentilerini bile etkileyen çip kıtlığından mustarip.
Çip arzını etkileyen 3 neden var; birincisi, korona salgını sırasında talepte yaşanan dengesizlik. Salgın sırasında otomobil fabrikaları faaliyetlerini durdururken, akıllı cihazlar, bilgisayarlar ve oyun cihazları gibi teknolojik endüstriler, ihtiyati tedbirler sırasında bunlara olan talebin artması nedeniyle faaliyetlerini artırdılar. Gelgelelim otomobil fabrikalarında talep, beklenenden daha hızlı geri döndü ama çip üreticileri bunu hesaba katmamışlardı. Çip üretiminde en büyük 3 firmadan biri olan Samsung şirketi daha erken bir dönemde, yaklaşık iki ay önce bu kıtlığa dikkat çekmiş ve uyarmıştı. Yine bu sektör, ABD'nin Çinli şirketlere uyguladığı yaptırımlardan da büyük ölçüde etkilendi. Yaptırımlar elektronik çiplerin tedarik zincirini etkiledi ve bu da üretim kapasitesini zayıflattı. Üçüncü nedene gelince, bu sektörün birkaç fabrikanın tekelinde bulunması. Koreli Samsung, ABD’li Intel ve Tayvanlı TSMC şirketleri bu sektörde en büyük payı oluşturuyorlar. Bu üç şirket etkilendiğinde tüm elektronik çip pazarı etkilendi. Otomobil fabrikalarının yüzde 80'inin Tayvanlı "TSMC" şirketinden elektronik çip ithal ettiğini öğrendiğimizde, bu 3 şirketin ne kadar etkili oldukları da ortaya çıkıyor.
Ortalama bir arabanın 50 ile 150 arasında bu çiplerden içerdiği bildiriliyor.
Bu eksikliğe bağlı olarak birçok şirketin bu yıl satışları ve kârları etkilenebilir. Örneğin, tahminlere göre Ford'un otomobil üretimi yaklaşık 1,1 milyon otomobil azalacak, bu da şirketin kârının yaklaşık 2,5 milyar dolar azalması anlamına geliyor. Ayrıca İngiltere'deki BMW otomobil fabrikası da bu kıtlık nedeniyle üretime 3 gün ara verdi. Alman şirketi Volkswagen'e gelince, önümüzdeki ay Meksika'daki bazı üretim hatlarını durduracağını açıkladı. Akıllı telefonlarda ise tablet ve bilgisayar üretiminin de bu krizden etkilenmesi nedeniyle Apple’ın satışlarının ikinci çeyrekte 3 ila 4 milyar dolar düşmesi bekleniyor.
Bireylere gelince, bu etki iki sınıfı etkileyebilir. Birinci sınıf, çiplerin maliyetinin yükselmesi, pazardaki üretim ve tedarik eksikliği nedeniyle otomobil ve cihazların daha pahalı hale gelmesinden etkilenecek olan tüketiciler. Bu yıl bazı otomobillerin fiyatlarının geçen yıla göre yüzde 8,4 artması ve ortalama olarak otomobil ve elektronik cihaz fiyatlarının yüzde 5 oranında yükselmesi bekleniyor. İkinci sınıf ise yatırımcılar. Küresel piyasaların özellikle salgının aşılacağına dair iyimserliğin desteklediği genel bir yükselişe tanık oldukları bir zamanda, kârlardaki düşüş, hisse senedi fiyatlarını açıkça etkileyebilir.
Şu anda önemli olan konu, piyasadaki bu kıtlığa nasıl çözüm bulunacağı. Elektronik çiplerin üretimi ne maliyetli ne de karmaşık değil, ancak birçok sektör için vazgeçilmez. Bununla beraber, şirketlerin yatırımları piyasadaki mevcut arz ile dengeli değil. Bu nedenle Intel, ABD hükümetinin Ar-Ge teşvikleri ve endüstriyel teşvikler ile bu endüstrileri destekleme kararına dayanarak ABD’de elektronik çip fabrikaları kurmak için 2 milyar dolarlık yatırım yapmaya hazır olduğunu duyurdu. TSMC şirketi de önümüzdeki 3 yıl içinde fabrikalarını geliştirmek ve verimliliklerini artırmak için 100 milyar dolardan fazla yatırım yapacağını duyurdu.
Salgın, küresel sistemlerdeki birçok eksikliği ortaya çıkardı. Sağlık sektöründeki eksiklikler netleştikten sonra, şimdi de salgının küresel tedarik zincirleri üzerindeki etkileri, ki uzmanlar her zaman buna karşı uyarmışlardı, açıkça görülüyor. Zira örneğin ABD'deki bir araba fabrikası üretiminde, Kore ve Tayland'dan gelen elektronik çiplere güveniyor. Bu nedenle arz ve talep dengesi kısa bir süreliğine sarsıldığında, piyasalar kısa olmayacak, hatta gelecek yıla uzayabilecek bir süre için altüst oldular. Bu, kaydettiği ilerlemeye rağmen dünyanın birçok yönüyle hala zayıf olduğunu gösteriyor. Elektronik çipler gibi temel ve stratejik bir endüstrinin esas olarak yalnızca 3 şirketin üretimine dayanması da bunun kanıtı.