Suriye’de açlığın nedenleri ve çözümü

Suriye’deki durumu takip edenlerden bazıları, bir noktada açlığın bugün Suriyelilerin kaderi gibi göründüğünü düşünüyorlar. Böyle bir düşünceye sevk eden ise, Suriye içinde ve çevre ülkelerdeki Suriyelilerin büyük bir kısmının gıda ihtiyaçlarını temin edemeyecekleri kadar yaşam koşullarının bozulmasıdır. Anılan bölgeler ve ülkeler aralarındaki farklılıklara ve karşıtlıklara rağmen, ya açlık olgusunu paylaşıyor ya da bu yolda hızlı bir şekilde ilerliyorlar ve bu da, burada yaşayan Suriyelilerin arasında da açlığın baş göstereceğini tahmin etmeye sevk ediyor.
Suriyeliler, Suriye içinde fiili otoriteler tarafından yönetilen üç bölgeye dağılmış durumdalar. Birincisi Esed rejiminin kontrolü ve İran-Rus nüfuzu altındaki bölge. İkincisi, ülkenin kuzeybatısında yer alan ve kontrolünün Heyet Tahrir'uş Şam (HTŞ) ve Türkiye'ye bağlı silahlı oluşumlar tarafından paylaşıldığı Türk nüfuz alanı. Üçüncüsü, Amerikan himayesindeki Demokratik Birlik Partisi (PYD) ve milisleri tarafından kontrol edilen Suriye Demokratik Konseyi (SDK) tarafından yönetilen Fırat'ın doğusundaki bölge.
Bölgelerin her birinde otoritelerin arasındaki farklılıklara, her birinin özellikleri ve sakinlerinin gerçeklikleri arasındaki ihtilaflara rağmen, bu bölgelerdeki açlık, özellikle de toplumun en zayıf grubu olan kadınlar ve çocuklar başta olmak üzere temel yiyecek ve içecek ihtiyaçlarını karşılayamayan nüfusun artmasıyla bir gerçeklik haline geldi. Bu, Suriyelilerin daha önce karşılaştıkları savaşın tüm felaketlerini ve yansımalarını aşan bir felaketin habercisi.
Nedenler üzerinde duracak olursak, genel ve özel nedenler bulunuyor. Genel nedenler, “korona” felaketi ve Rusya'nın Ukrayna’yı işgali sonrasında başta gıda fiyatları olmak üzere dünyada fiyatlarda yaşanan ani artışlara ek olarak uluslararası toplumun Suriyelilere gıda yardımı taleplerine artık daha az karşılık vermesinden ve yardımların gerilemesinden kaynaklanıyor. Oysa savaş ve çatışmaların yoğunluğu azalsa da etkileri ve bazı çatışmaların yenilenmesi ihtimali devam ediyor. Bu da yaşama geri dönüşü, özellikle de üretim ve normale dönüşü engelliyor.
Uluslararası toplumun yardım taleplerine daha az karşılık vermesi, yalnızca yardım hacmindeki düşüşün bir sonucu değil, aynı zamanda şantaj ve yardım için belirli yollar gösteren Rus baskısının bir sonucu. Yukarıda saydığımız üç bölgede fiili yetkililerin yardımların bir kısmına el koymaları, satarak, yağmalayarak veya belirli bir gruba tahsis ederek çıkarlarına göre ve kendi destekçilerine dağıtmaları, söz konusu yetkililerin yolsuzluk çemberine giren bu sahtekarlıkları da nedenler arasında yer alıyor. Unutulmamalıdır ki, bu nedenlerin varlığı ve etkileri Suriye’nin içi ile sınırlı değil. İster Lübnan'da olduğu gibi açlık sınırına ulaşmış ister Türkiye ve Ürdün'de olduğu gibi hızlı bir şekilde bu yolda ilerliyor olsunlar, komşu ülkelerde Suriyelilerin yaşadıkları kötü koşulların daha da kötüleşmesi sürecinde içeriği ve etkisi ile bu nedenler de mevcut.
Özel nedenlere gelince, en önemlisi Suriyelilerin katılımının ve açlıkla mücadeledeki rollerinin kesintiye uğramasıdır. Savaş ortamının devam etmesi ve muharebelerin yenilenme ihtimali, enerji ve hammadde gibi üretimin gerekliliklerinin eksikliği sebebiyle, gıda ve hayvansal üretime yönelik projeler başlatabilecek olanlar ve projelerine gitmek isteyenler bundan kaçınıyorlar. İşgücünün öldürme, tutuklama ve yerinden edilme faaliyetlerine maruz kalması sonucu teknik uzman alanında da eksiklik yaşanıyor. Yukarıdakilere ek olarak, Suriye’deki çatışma koşullarından kaynaklanan gerçekler de var ve bunlardan biri de çiftçiler dahil olmak üzere genel olarak nüfusun, hayal kırıklığı, güvenlik ve emniyetin yokluğu, onları normal hayata döndürebilecek çözümlerin eksikliği gerçeğine bağlı olarak, üretim ve tarımsal faaliyetler konusunda isteksiz olmasıdır. Bir diğer neden de yardım sistemine ve yemek sepetlerine alışması, istikrarlı bir gelir kaynağı ve kişisel korunma sağlamak için silahlı milis grupların saflarına katılmasıdır. Bütün bu olgular Suriye'nin bütün bölgelerinde yaygınlaşmıştır.
Suriye içindeki açlık nedenlerinden bazıları, komşu ülkelerdeki Suriyeli mülteciler arasındaki açlık nedenleri arasında da yer alıyor. Sözgelimi, emtia ve gıda fiyatlarındaki küresel artış, ev sahibi ülkelerde el konulan yardımlar, yardımların kötü dağıtımı ve bu süreci çevreleyen yolsuzluk gibi. Bütün bunlara, Suriyelilerin bu ülkelerdeki ikametlerinin doğası ve haklarıyla ilgili temel bir neden de ekleniyor. Suriyelilerin çoğunluğuna verilen oturma izni kısıtlı, çalışmaktan engelleniyor veya kendilerine belirli iş alanları belirleniyor, sınırlı ücret veriliyor, daha uzun saat çalışıyorlar, yasal koruma ve sağlık sigortasına sahip değiller.
Eğer mevcut durum açlığı çevreleyen kompleksleri yarattı ise ister soruna genel olarak bakalım ister Suriye’deki bölgeler ve komşu ülkelerdeki varlık alanını ayrı ayrı inceleyelim, olası çözümleri çevreleyen kompleksleri yaratan da mevcut durumdur. Açlığa acil ve hızlı müdahale; uluslararası yardım hacmini artırma gayreti, taahhütlerini yerine getirmeleri için bağışçılar nezdinde her türlü çabayı göstermeyi, ardından, kaynakların büyük bir bölümünü tüketen çalışan bütçelerini azaltmak için yardım alanında çalışan kuruluşlara baskı yapmayı, yardımların, yetkililerin yağmasına ve sorumluların yolsuzluklarına maruz kalmadan ihtiyaç sahiplerine ulaşması için kontrol mekanizmalarının bulunmasını gerektiriyor. Bu politikalar ve tedbirler açlığı hafifletecektir. Suriyelilerin kendi ülkeleri ve komşu ülkelerdeki yaşam koşullarını ve yaşam biçimlerini değiştirmek, onları çalışmaya teşvik etmek, yaşamlarını ve ekonomik faaliyetlerini koruyan güvenli bir ortam sağlamak için adımlar atılırsa, açlık da minimum sınırlara çekilebilir. Ancak açlığın tamamen bitirilmesi Suriye'de kapsamlı bir siyasi çözüm bulunmadan mümkün olmayacak. Bu çözümle birlikte tüm Suriyeliler için barış, adalet ve eşitlik sağlayan, hayatlarını normalleştiren ve Suriye'yi yeniden inşa eden yeni bir rejim kurulursa, kuşkusuz sadece mevcut Suriyelilere değil, iki veya daha fazla katına onurlu ve iyi bir yaşam sağlayabilir.