OPEC+, bütün bir yıl boyunca üretimi kısmayı düşünürken, alınan kararın ardından ittifaktaki bazı ülkeler gönüllü olarak üretimi artırdılar. Acaba OPEC+ bu kararında haklı mı? Bu soru, cevaplanması zor sorulardan biridir. Çünkü örgüt her zaman Batı medyası ve dünyanın geri kalanındaki tüketiciler tarafından suçlanıyor.
Evet, petrol fiyatları üretici ve tüketici herkes için önemli ama herkesin üzerinde durduğu ve kimsenin fazla önemsemediği bir nokta var ki o da ‘piyasanın istikrarı’.
Küresel petrol üretiminin yüzde 40'ından fazlasını kontrol eden ülkeler için piyasa istikrarı, hızlı ve geçici fiyat artışlarından çok daha önemlidir. Bu doğru mu? Evet, bir dereceye kadar doğru. Ama kesinlikle tüm ülkeler için değil, daha çok büyük üretimi olan ülkeler için.
OPEC+ uzun bir geçmişe sahip değilken, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü'nün (OPEC) fiyatlar ve dalgalanmalarla başa çıkma konusunda 60 yılı aşkın bir geçmişe sahip çok uzun bir tarihi var.
OPEC, çok sert dersler aldı. Bunlardan ilki, çok uzun süredir yüksek petrol fiyatlarının lehine olmaması. Bu senaryo, 1980'lerde Kuzey Denizi petrolü ve diğerlerinin büyük miktarlarda piyasaya girmesiyle piyasa krizine yol açtı ve o sırada bazı OPEC ülkeleri bakanları, düşük fiyatların marjinal üreticileri denklemin dışında bırakacağı öngörüsünde bulundu. Ancak bu öngörü gerçekleşmedi.
Aynı şey on yıl önce kaya petrolü üreticilerinin de başına geldi. OPEC, düşük fiyattan satış yapabilen tek üreticinin kendisi olmasını ve geri kalanların piyasadan çekilmesini bekliyordu. Bu da olmadı. OPEC dışı üretim yüksek kaldı ve fiyatlar düştü.
OPEC+’da büyük üretim yapan ülkeler için, piyasa istikrarını ve talep güvenliğini korumak, uzun süre yüksek fiyat seviyesini korumaktan daha önemlidir. Bu nedenle bazen (Koronavirüs pandemi sürecinde yaşananlar gibi) üretimi uzun süre azaltmak gibi zor kararlar alınır.
Mevcut piyasa durumuna bakacak olursak, piyasa talep açısından istikrarlı değil. Dolayısıyla petrol fiyatlarını OPEC dışından da olsa üreticiler için rahat bir seviyede tutacak olan OPEC+’ın oynadığı roldür.
Petrol fiyatları son zamanlarda bir kontango (bir emtianın vadeli fiyatının vade sonunda sözleşmenin beklenen spot fiyatından daha yüksek olduğu bir durum) durumuna girdi. Bu da piyasanın şu anda bugün arz fazlası ve yıl sonunda arz sıkıntısı olduğuna inandığı anlamına geliyor. Bu nedenle OPEC+’nın üretimi kısma kararı piyasa için mantıklı görünüyor. Çünkü şayet üretimi düşürmeseydi fiyatlar daha da kötüleşecek ve kuruluş dışından yatırım ve petrol üretimini teşvik etmeyecek seviyelere ulaşacaktı.
Sonuçta, fiyatların bir anda yükseldiği ve sonra birdenbire düştüğü bir pazarı kim ister? Kesinlikle şirketler bunu istemez. Spekülatörler ve OPEC+ ülkelerinin tercih etmedikleri de bu. Ancak OPEC+ gibi spekülatörler piyasa yapısının bir parçasıdır ve bu nedenle piyasanın istikrarı için tüketici ve üretici ülkelerden spekülatörlere kadar herkesin sorumluluğu vardır.
Bu insanların tümü, kararlarını dayandıracakları netlik ve sağlam veriler istiyor. Burada OPEC'in talep ve arz tahminleri, Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) tahminlerinden daha net bir şekilde daha iyi hale geldi. Piyasayı son zamanlarda OPEC'in söylediklerinin çoğunda haklı olduğuna inandıran şey de bu.
